Hoofdstuk 8, Zuid-Afrika

Een thuisland voor iedereen? Zuid-Afrika voor, tijdens en na de apartheid 8.1 De Afrikaners. Van de komst van de Hollanders tot de Grote Trek. Voor de komst van de Hollanders
Zuidelijkste deel > Khoikhoi en San (later Hottentotten en Bosjesmannen) Binnenland > Xhosa en Zoeloes
Ze woonden in dorpen, leefden van veeteelt aan het hoofd van de samenleving stond het stamhoofd. De Kaap wordt Hollands
1652 > Jan van Riebeeck land met 3 schepen op Kaap de Goed Hoop. Riebeeck was in dienst bij de VOC en moest op de Kaap een steunpunt voor de VOC oprichten als rustpunt op weg naar Indie. Die nederzetting kreeg de naam Kaapstad en later Kaapkolonie (zeelieden spraken liefdevol over ‘de herberg van twee oceanen’. 1700 > er woonden 500 mensen op de Kaap, maar de kolonie groeide snel. Eind 18e eeuw > meer dan 60 000 mensen
De oorspronkelijke bewoners werden verjaagd. Verder in het binnenland woonden de boeren. Zij ontwikkelden een eigen taal het Afrikaans. Er werd erg op hen neergekeken. Uit trots noemde zij zichzelf Afrikaners of Boeren. Een scheldnaam werd een erenaam. Boeren verjaagden desnoods met geweld de zwarten van hun land en pikten het in. Ook kwamen er zendelingen. Zij hadden geen respect voor de levenswijzen van de zwarten en probeerde ze te bekeren. De Kaapkolonie wordt Brits bezit

1795 > De Kaap wordt Brits, uit strategisch oogpunt veroveren de Britten de Kaap, omdat Nederland in oorlog was met Frankrijk dat ook in oorlog was met Engeland. Tot woede van de Afrikaners voeren de Engelsen eigen wetten in, ze hadden immers altijd kunnen doen en laten wat ze wilden. 1820 > zoeloes krijgen een sterke leider Shaka. Hij zorgt voor een sterk rijk, maar uiteindelijk door het vele oorlog voeren en omdat hij een tiran is verliest hij aanhang. 1828 > Shaka wordt door Dingaan (zijn broer) vermoordt. 1826 > de London Missionary Society publiceert een invloedrijk boek: onderzoeken in Zuid-Afrika, waarin veel belastende onderzoeken staan. 1828 > vanuit Engeland krijgt het koloniale bestuur opdracht er ‘zorg voor te dragen dat alle oorspronkelijke inwoners van Zuid-Afrika dezelfde vrijheid en bescherming kregen als de andere vrije volken van de kolonie’. De gouverneur nam vervolgens een wet aan waarin ‘hottentotten en andere vrije gekleurde mensen voor de wet gelijk waren aan blanken’. 1834 > de Engelsen besluiten tot vrijlating van de slaven in Zuid-Afrika
De Grote Trek
Grote trek > afrikaners reageren vol afschuw op de britse politiek. Ze wilden niet meer met de englsen te maken hebben en trokken diep het binnenland in. Tussen 1836 1845 trokken 14000 boeren het binnenland van zuid-afrika in. De deelnemers aan de grote trek werden Voorttrekkers genoemd. Gevolg grote trek > er ontstonden 3 grote boeren republieken; Transvaal, Natal en Oranje Vrijstaat. 1842-1845 > Natal wordt door de Britten veroverd. 8.2 De Engelsen. Het imperialisme en de Anglo-Boer-oorlogen De komst van de Engelsen
1853 > het kiesrecht werd zodanig uitgebreid dat 15 % van de zwarten voortaan naar de stembus mocht. Tot grote woede van de afrikaners. Cecile Rhodes > geboren in 1853 in Engeland, gestorven in 1902 in Zuid-Afrika. Geloofde sterk in het britse imperialisme. Zijn droom : een afrika waarin de britse invloed zich uitstrekte van cairo tot de kaap. 1868 > bij het plaatsje Kimberley werden diamanten gevonden. Dat trok duizenden europese gelukszoekers. 1888 > bij Johannesburg werd goud gevonden. Daarmee begon de grootste Goldrush uit de geschiedenis. Binnen 50 jaar kwamer en meer dan 600 000 immigranten naar zuid-afrika. Zij vestigden zich vooral in de grote steden, zoals Johannesbug in Transvaal. De Anglo-Boer-oorlogen en de Unie van Zuid-Afrika
Engelsen willen een einde zelfstandig bestaan transvaal en oranjes-vrijstaat want • Ontdekking goud en diamanten daar • In het engelse streven om heel afrika te onderwerpen was geen plaats voor de zelfstandige boerenrepublieken. De engelsen streefden naar een losse samenwerking tussen de vier blanke staten (confederatie), maar eerst begonnen ze de zwarten te onderwerpen. • Men dacht hiermee de boeren gunstig te stemmen • Goedkope zwarte arbeidskrachten in de mijnen
22 januari 1879 > de britten werden verslagen bij Isandhlawa, de grootste nederlaag die een brits koloniaal leger ooit zou lijden. Pas een half jaar later werden de zoeloes verslagen. 1881 > kleine oorlog tussen boeren en britten, omdat de boeren hun zelfstandigheid nog steeds niet op wouden geven. Boeren winnen dit verastend genoeg. 1899 > 2e anglo-boeroorlog. Het leek erop dat de boeren onder leiding van paul kruger de oorlog opnieuw zouden winnen. 1900 > de boeren begonnen steeds meer terrein te verliezen, doordat de engelsen troepen bleven sturen. 1902 > de strijd liep ten einde en op 31 mei tekenden de boeren het Verdrag van Vereeniging, waarin zij de engelse koning als soeverein erkenden, in ruil voor een zelfstandige status binnen het rijk. De boeren werd beloofd dat pas in een later stadium gesproken zou worden over kiesrecht voor de zwarten. 1910 > de unie van uni-afrika werd een feit. De nieuwe staat bestond uit de voormalige kaapkolonie, natal en de twee boerenrepublieken. De Unie > • werd een britse dominion, wat inhield dat het volledig zelfbestuur had, maar formeel onder het gezag van de engelse koning viel. • Kreeg een centrale regering, cie gecontroleerd werd door een democratisch gekzoen parlement
Het kiesrecht was verschillend geregeld in de vier provincies • Transvaal en oranje-vrijstaat: alleen blanke mannen mochten stemmen. • Natal: alleen blanke mannen die aan een laag economisch criterium voldeden en een kleine groep niet-blanken mochten naar de stembus. • Kaapkolonie: alle blanke en niet-blanke mannen hadden kiesrecht. Een blanke feestdag

De afrikaners verheerlijkten alles wat met hun geschiedenis taal en cultuur te maken had ten gevolge van de nederlaag tegen de Engelsen. Door de oorlog had veel schade op het platte land aangericht. De tweede grote trek begon. Afrikaners kwamen massaal naar de steden waar ze ook geen werk konden vinden. Als gevolg hiervan dreigde er een blank proletariaat, dat zich nauwelijks onderscheidde van het zwarte proletariaat. De Afrikaners herstelden zich. De belangrijkste politieke partijen waren: • Nasionale Partij (door Hertzog opgericht in 1914) • Suid-Afrikaanse partij. Hierop stemden ook veel gematigde engelstaligen
1934 > de Nasionale Partij en de Suid-Afrikaanse Partij fuseerden. Gesuiwerde Nationale Partij > werd daarop opgericht door Afrikaner nationalisten. 1941 > alle afrikaners verenigden zich in één organisatie die opnieuw Nasionale Partij heette. Deze partij kreeg snel grote invloed
De belangrijkste leiders van Zuidafrika tot 1994 waren allemaal Afrikaners: • Malan (1948-1954) • Strijdom (1954-1958) • Verwoerd (1958-1966) • Vorster (1966-1978) • Botha (1978-1989) 8.3 De zwarte samenleving. Steeds meer Apartheid. De positie van de zwarten was in de 19e eeuw drastisch veranderd. Ze hadden hun zelfstandige rijken verloren in de oorlogen met de Britten. Hun traditionele manier van leven stond onder druk. Er was een zwart proletariaat ontstaan. In de 20e eeuw ging het van kwaad tot erger. In de 2e helft van die eeuw bereikte de positie van de zwarte Afrikanen een dieptepunt door de politiek van de Apartheid. Achtergestelde zwarten
Gevolgen voor de zwarten van de Boerenoorlogen aan het eind van de 19e eeuw: • De militaire nederlagen en het verlies van bezittingen hadden een enorme uitwerking op de zwarte psyche. • Ze waren hun grond kwijt geraakt en daardoor vielen al hun staminstituties ineen, want de grond was het belangrijkste fundament van hun samenleving. • Ze werden op de blanke boerderijen vernederd en daardoor ontwikkelden ze gevoelens van minderwaardigheid en namen een onderdanige houding aan
Door de diamant en goudvondsten vertrokken vele zwarten naar de steden om werk te vinden. In de mijnen was wel werk, maar tegen een zo laag mogelijk loon, want door de oorlogen was de economie ontwricht. Dit werd versterkt door WO1. De positie van de zwarte arbeider werd in de loop van de 20e eeuw steeds slechter. 1911 > er werd een wet aangenomen waarbij zwarten werden geweerd uit de geschoolde beroepen. > er werden pasjes ingesteld om hun bewegingsvrijheid te beperken > staken werd hen verboden
hierdoor kregen de mijnen beschikking over goedkope arbeiders. Hertzog > we moeten onderscheidt maken tussen personen wier levensstandaard dezelfde is als de standaard die algemeen erkend wordt als acceptabel vanuit Europees standpunt en personen wier doel beperkt is tot de noodzakelijkste levensbehoeften zoals barbaarse en onontwikkelde volken die hebben. Apartheid
1913 > land act wordt aangenomen, waarin werd bepaald dat voor de zwarten slecht 7 procent van het grondgebied was gereserveerd. Daarbuiten kon in sommige gebieden nog eens 6 procent van de grond door zwarten worden gekocht, mits de blanken daar geen bezwaar tegen hadden. Thuislanden > gebieden waar zwarten zich moesten vestigen. Eerder reservaten genoemd, later door blanken thuislanden. De regering wilden wel goedkope arbeidskrachten, maar geen steden die overbevolkt raakten met zwart proletariaat. 1945 > wet die urbanisatie moest inperken wordt opgesteld: zwarten die wettig in een gemeente wonen mogen hun vrouw of kinderen slechts bij zich laten inwonen als zij daartoe zelf aparte vergunningen hebben gekregen. De regering verstrekte voor het merendeel tijdelijke woonvergunningen en de wet werkte, maar voor het zwarte gezinsleven waren de gevolgen afschuwelijk. 1948 > de Nasionale Partij van Malan won de parlementsverkiezingen. Malan was er van overtuigd dat god wilde dat de afrikaners over de zwarten de baas waren. Deze mening werd nog tot laat in de 20e eeuw door vele afrikaners gedeeld. De nieuwe regering werkte de immigratie van engelstaligen tegen en die van nederlanders werd juist bevorderd. Segregatiepolitiek > Apartheid
Belangrijkste segregatie/apartheids-wetten: • Verbod op Gemengde Huwelijken (1949): gemengde huwelijken ook als ze in het buitenland zij gesloten, zijn in zuid-afrika niet geldig. • Wet op de Bevolkingsregistratie (1950): iedere inwoner van zuid-afrika wordt op de grond van ras ingedeeld. Wie zegt blanke of kleurling te zijn moet dat buiten redelijke twijfel zelf aan kunnen tonen. • Wet op de Groepsgebieden (1950): stadswijken zijn naar ras ingedeeld. De president kan door kleurlingen bewoond gebied aan blanken toewijzen. Iedere bevolkingsgroep krijgt zijn eigen woongebied. De zwarten moeten in thuislanden gaan wonen. • Bantu Arbeidswet (1953): een afrikaan die aan een staking deelneemt begaat een misdrijf. • Bantu onderwijswet (1953): alle scholen zijn voortaan naar ras gescheiden. • Onzedelijkheidswet (1957): geslachtsgemeenschap tussen een blanke man en een niet-blanke vrouw is een misdrijf (maximaal 7 jaar dwangarbeid). Verzet tegen de apartheid

1912 > African National Congres (ANC) opgericht. Deze organisatie nam de leiding van het verzet tegen de blanke onderdrukkers op zich. De leiders waren sterk geinspireerd door Gandhi, die indiase voorvechter van geweldloos verzet tegen onderdrukking. Het ANC ageerde zowel tegen de grote apartheid als de kleine. Grote apartheid > dat wil zeggen de thuislandpolitiek
Kleine apartheid > dat wil zeggen waar een zwarte ieder dag mee geconfronteerd werd. Bestond uit talloze geboden en verboden. 1960 > Na de gebeurtenissen in sharpeville verliet het ANC de koers van geweldloosheid. Bij een demonstratie op 1 maart van dat jaar vielen in sharpeville bijna 70 doden door politiekogels. Nelson Mandela > geboren 1918 in het huidige Ranskei, als lid van de Xhosa-stam. Na zijn rechtenstudie richtte hij in 1953 samen met oliver tambo een advocatenkantoor op. In 1956 werd hij aangeklaagd voor hoogverraad, maar in 1961 werd hij vrijgesproken. Na sharpeville werd hij in de leiding van het ANC opgenomen. Als oprichter van umkhoto we sizwe (speer van de natie) werd hij in 1962 gearresteerd. Twee jaar later werd hij tot levenslang veroordeeld en op robbeneiland gevangen gezet. Het verzet kreeg een zware slag te verwerken toen mandela en andere belangrijke leiders van het anc gevangengenomen werden. Vanaf de jaren 70 nam het verzet weer toe en de reering moest steeds meer geweld gebruiken om de orde te handhaven. 4 augustus 1977 > de wet op de preventiehechtenis ging van kracht. Op grond van die wet kon iedereen die een gevaar voor de openbare orde werd geacht zonder vorm van proces voor onbepaalde tijd gevangen worden gehouden. 8.4 Één team, één land. De Apartheid voorbij. Buitenlands verzet tegen de apartheid. 1960 > premier macmillan van grootbritanie maakte een rondreis door afrika, waar verschillende kolonies op het punt stonden hun onafhankelijkheid te krijgen. Zijn toespraak van 3 februari van dat jaar in kaapstad deed het nodige stof opwaaien. Vanuit het buitenland kwam steeds meer kritiek op de apartheidspolitiek. De zuid-afrikaanse regering wees de kritiek van de hand. Overal ter wereld traden actiegroepen op tegen bedrijven die met zuid-afrika handelden. Hierdoor namen de buitenlandse investeringen af. Een sportboycot werd afgekondigd, waardoor het voor zuid-afrikaanse sporters onmogelijk was om aan internationale wedstrijden deel te nemen. De dood van steve biko schaadde het aanzien van zuid-afrika enorm. Biko was de leider van de black people’s convention een organisatie die zich onder meer bezighield met vakbondsactiviteiten en een alfabetiseringsprogramma. De regering beloofde hervormingen, maar die kwamen niet uit. Er volgden uitbarstigen van verzet. De economische crisis vergrootte de onrust. 1976 > er ontstonden ernstige onlusten in soweto. Bij scholierenstakingen vielen doden. Biko werd gearresteerd en later doodgemarteld door de politie. Wisseling van de wacht
Februari 1990 > kondigde f.w. klerk die in 1989 president was geworden aan dat er onderhandelingen en een overeenkomst tussen de leiders van zwart en blank moesten komen, om een blijvende vrede te garanderen. Een week later werd nelson mandela vrijgelaten. Het ANC mocht van de blanke regering weer in de openbaarheid treden. 5 december 1993 > onderhandelingen over een interimgrondwet werden afgerond. 1994 > er kwamen verkiezingen. De zwarte bewoners van zuid-afrika mochten voor het eerst van hun leven naar de stembus. De verkiezingen werden gewonnen door het ANC. Het behaalde 63% van de stemmen, maar geen tweederde meerderheid die nodig was om helemaal allleen de nieuwe grondwet te kunnen opstellen. De nasionale partij van de klerk haalde ruim 20% van de stemmen en de inkatha partij van Buthelezi, waarop vooral zoeloes stemden, werd de derde partij van het land. Mei 1994 > mandela werd als president aangesteld. Thuisland voor iedereen? Welke problemen moeten nog overwonnen worden: • De welvaart is ongelijk verdeeld door de apartheidspolitiek. 18 miljoen zwarten leven onder de armoedegrens van 200 euro per maand. Vooral in vroegere de thuislanden is de armoede enorm. • Ook tussen de zwarten bestaat onenigheid, hetgeen regelmatig leidt tot gewelddadige confrontaties. Met name Inkatha-beweging tegen ANC. • De oude vooroordelen zijn nog niet verdwenen, de herinneringen aan het verleden en het gepleegde geweld zij nog niet verwerkt. • Sommige Afrikaners verlangen terug naar de tijd van de apartheid. • Toerisme kan bijdrage leveren aan de strijd tegen armoede, mits de misdaadgolf wordt teruggedrongen