hoofdstuk 8 - industriële revolutie

De industriële revolutie

Belangrijkste hulpmiddelen  handwerktuigen en trekdieren (paarden en ossen)

Industriële revolutie: omwenteling in productiemethoden. Handarbeid wordt machines

- Traag proces maar wordt revolutie genoemd vanwege de grote gevolgen

- Na 1750

Oorzaken industriële revolutie (Engeland):

• Agrarische revolutie:

- Hogere opbrengsten landbouw

- Bevolkingsgroei

- Goedkope arbeiders en afzetmarkt

• Grondstoffen in Engeland aanwezig (ijzer, steenkool + katoen in koloniën)

• Transport revolutie ( eerst kanalen later spoorwegen )

- Genoeg kapitaal door handel

Agrarische revolutie: verbetering van landbouwmethodes  agrarische productie steeg, bevolking groeide en de boerenbevolking nam af

Transportrevolutie: radicale verbetering van vervoersmogelijkheden  bouw van kanalen en spoorlijn

Groot Brittannië werd het middelpunt van de wereldeconomie

Het land leverde industrieproducten en werd door de buitenwereld voorzien van voedsel en grondstoffen, zoals ruwe katoen uit de VS en India.

De landbouwstedelijke samenleving maakte plaats voor de industriële samenleving: samenleving waarin de economie wordt beheerst door de industrie en de dienstensector en meer dan de helft van de bevolking woont in de stad

De burgerij en stedelijke arbeidsklasse groeiden ↓ burgerij: alle mensen tussen de adel en de arbeiders (bourgeoisie = rijke deel burgerij)

Politiek-maatschappelijke stromingen

Europese regeringen wilden aan het begin van de 19e eeuw de macht van de adel en monarchie handhaven. Er ontstonden 3 grote politieke stromingen die zich daartegen verzetten: het liberalisme, het nationalisme en het socialisme

Politieke stromingen: beweging die deel wil nemen aan het bestuur vanuit bepaalde opvattingen over de juiste inrichting van de maatschappij

Nederland en België werden samengevoegd tot een bufferstaat.

Liberalisme: sterke nadruk op vrijheid individu, wil een parlementair stelsel, waarin de gekozen volksvertegenwoordiging de hoogste macht heeft

- oorsprong in verlichting en Amerikaans en Franse revolutie: gelijke rechten voor alle burgers

- Vrijheid staat centraal

- Daarnaast economische vrijheid (vrijhandel)

- Weinig invloed/regels van overheid

- Wel een grondwet om de vrijheid te bewaken

Socialisme: streven naar (meer) gelijkheid

Nationalisme: sterke voorliefde voor eigen volk/land

Liberalisme en nationalisme konden goed samen, ze keerden zich beiden tegen de autoritaire monarchieën

Het liberalisme was de politieke stroming van de burgerij. Het socialisme die van de arbeidersklasse. Het socialisme kwam op voor de onderdrukten en bestreed de verschillen in macht en inkomen

De marxistische sociaaldemocraten streefden naar omverwerping van het kapitalisme. Socialisme vijand van nationalisme.

Aan het eind van de eeuw kwamen nog twee politiek-maatschappelijke stromingen op: het confessionalisme (willen rol voor geloof in politiek) en het feminisme (emancipatie van de vrouw)

De sociale kwestie

Sociale kwestie: zeer slechte leef- en werkomstandigheden

Door de industriële revolutie kwamen veel arbeiders in de problemen bijv. timmerlieden en meubelmakers. Zij richten de eerste vakbonden op en van daaruit kwamen de eerste socialisten. Veel arbeiders waren ook ontevreden omdat de industrialisatie leidde tot hardere,zakelijke relaties. In de moderne fabrieken heerste discipline, overtredingen werden bestraft met boetes of ontslag.

Liberaal Kamerlid van Houten verbood het in dienst nemen van kinderen onder de 12 jaar.

Er werd een enquête ingesteld naar de toestanden in fabrieken. De enquête leidde tot de Arbeiderswet van 1889, die in de industrie nachtarbeid voor vrouwen en jongens tot 16 verbood en hun werkdag beperkte tot elf uur.

het moderne imperialisme

modern imperialisme: het overheersen van andere volken en gebieden/het vormen van een groot wereldrijk

de Europese expansie werd mogelijk gemaakt door de industriële revolutie.

Transport sector versterkte  opening Suezkanaal, Europeanen hoefden niet meer om Zuid-Afrika te varen om Azië en Oost-Afrika te bereiken

Europees kolonialisme

16e/17e eeuw

- Overzeese handel werd gedreven in kustgebieden vanuit versterkte plaatsen (forten)

- De binnenlanden lieten de Europeanen meestal ongemoeid binnen (verovering dient geen economisch doel)

Modern imperialisme 19e eeuw

- Opkomende industrie schiep een vraag naar grondstoffen en afzetmarkten

- Koloniale mogendheden veroverden gebieden die ze gingen exploiteren en besturen

In de 19e eeuw is Groot-Brittannië een wereldmacht op zee

G.B is als eiland voor zijn veiligheid en economische belangen altijd afhankelijk geweest van zijn vloot

Voorheen ging het handelsimperialisme vooral om het stichten van handelsposten (langs de kust)

Nu probeerden de grote mogendheden een groot wereldrijk te stichten

Kolonialisatie werd Europese machtstrijd: koloniën zorgen voor aanzien/status (deling van Afrika)

Afrika werd verdeeld tussen G.B,Frankrijk,Duitsland,Italië,België en Portugal

-opdeling van Azië

> Frankrijk kreeg Indochina= Vietnam,Laos en Cambodja

> G.B had al eerder het enorme Brits Indië veroverd

> Nederland breidt zijn gezag uit in Nederland-Indië

Nederlands- Indië

Voor 1870 weinig Nederlandse invloed:

 Nederlanders zaten alleen op Java en de Molukken

 Handel verliep via de plaatselijke vorsten (handelswaar = vooral specerijen)

Na 1870 modern imperialisme:

 Alle eilanden van Indië werden ‘gepacificeerd’

 Handelswaar= tabak,rubber,aardolie, producten die nodig waren voor de industrialisatie in Nederland

Gevolgen modern imperialisme:

- Industriële ontwikkeling kwam in een stroomversnelling

- Er kwamen grote concerns + nieuwe industrieën zoals elektrotechnische,chemische staal

- Er ontstond hierdoor een wereldwijde arbeidsverdeling

- Koloniën werden leveranciers van agrarische producten en delfstoffen en Europa leverde de koloniën industrieproducten en kapitaal en verzorgde het transport (kolonie-afzetmarkt)