Hoofdstuk 7: Dansen om de Vrijheidsboom
§ 1
In de 17e eeuw kreeg Nederland een eigen bestuursvorm. De gewesten bleven bestaan, men wilde een eenheid, een REPRESENTATIEVE DEMOCRATIE. O.a. omdat de economie stagneerde en de internationale politiek terugliep.
Ook de 13 Engelse koloniën wilden meer te vertellen hebben. De Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog was ook een revolutie om democratie te krijgen. Uiteindelijk kwamen ook de Fransen in opstand tegen hun absoluut regerende koningen.
Democratie: een parlement dat het vrije volk vertegenwoordigt.
Vrijheidsbeeld; ijzer; industriële revolutie, onderdelen werden over de oceaan gevoerd als symbool voor de moderne tijd.
§ 7.1.1
In 1752 schreven DIDEROT en d’ALEMBERT: Vrijheid is een geschenk van de hemel waar iedereen recht op heeft. Ook waren ze kritisch tegenover de koning en kerk. Christendom was niet nodig om een groot en machtig land te worden. Denk hier goed over na en er gaat een ‘licht’ branden, vandaar de benaming van deze beweging van Diderot: DE VERLICHTING.
Voltaire werd het land uitgezet vanwege zijn kritiek op koning en kerk en zijn pleidooi voor religieuze tolerantie.
Diderot was een Uomo Universale (Renaissance), had van veel dingen verstand. Diderot dacht dat God geen persoon is, maar herkenbaar in alle natuurlijke processen, het DEÏSME. Hij werd hierom gevangen gezet. De opvatting dat je God, kerk en geloof kan beredeneren heet OPTIMISTISCH RATIONALISME.
De Franse koning was nog steeds van mening dat zijn onderdanen (de ‘gewone mens’) de koning hoort te gehoorzamen (DROIT DIVIN).
MONTESQUIEU (1689-1755) dacht daar anders over. Het leek hem beter om de drie machten (wetgevende macht, uitvoerende macht, rechtsprekende macht) te verdelen. Dat heet TRIAS POLITICA. Dit werd later in Amerika en Frankrijk toegepast.
Vorsten waren natuurlijk niet blij met de Verlichting. VOLTAIRE was gevoelig voor vorsten die de Verlichting gebruikten en zó argumenteerden dat ze alsnog alleenheersten. ‘Als een vorst regeert met redelijke argumenten, en goed is voor zijn volk, en zijn verstand goed gebruikt, mag hij de absolute macht houden.’ Voltaire noemde dit VERLICHT ABSOLUTISME.
§ 7.1.2
THOMAS PAINE schreef in 1776 COMMON SENSE (Gezond Verstand). Engeland en Amerika zetten de natuurlijke orde op zijn kop. Ook vond hij dat monarchie, sociale ongelijkheid en slavernij afgeschaft moesten worden. In 1794 schreef hij AGE OF REASON, waarin hij de God van de Bijbel verfoeide. Zijn werd sloeg aan bij de koloniën. Paine vond dat een koning geen hoofd van de kerk kon zijn. Hij kreeg ook aanhang van Britse vluchtelingen. JOHN LOCKE (17e eeuw) was ook al van mening dat een slechte koning afgezet mocht worden. In Amerika maakten koningen contracten waarin ze beloofden goed voor het volk te zijn.
De Nederlandse Revolutionairen, de PATRIOTTEN, schreven een grafdicht voor Willem V (spottend). Patriotten maakten ook bezwaar tegen regentenfamilies. Ze vonden de bevoorrechting van de Calvinisten niet terecht. Ten slotte gaven ze de stadhouder de schuld van de slechte economie. De VOC wankelde en de Republiek kon de concurrentie niet meer aan.
De Overijsselse edelman JOAN DERK VAN DER CAPELLEN TOT DEN POL schreef in 1781 het pamflet ‘AAN HET VOLK VAN NEDERLAND’. Het volk is een eenheid, maar ook het land (geen gewesten). Hij riep lezers op te protesteren tegen de Oranjes en de Regenten.
Nederland had de aandacht getrokken van Montesquieu, die Republieken zeer goed vond.
De ORANJEGEZINDEN maakten spotprenten van de Patriotten, als ‘kezen’ die het niet zo nauw namen met de goede zeden.
De Oranjegezinden vonden juist dat Willem van Oranje en zijn nazaten de Republiek had gered uit de handen van de Spaanse koning.
De tegenstelling tussen Patriotten en Oranjegezinden zetten eigenlijk de tegenstelling tussen Staatsgezinden en aanhangers van het Stadhouderschap voort.
Staatsgezinden wilden de macht van de Statenvergaderingen. Patriotten wilden centraal gezag, verdeeldheid zou verdwijnen en zo kon de economie weer een kans krijgen.
§ 7.2.1
Vanaf 1607 gingen de eerste kolonisten naar Amerika, later volgden de Duitsers, Zweden en Nederlanders. In de 17e eeuw waren er nog maar weinig Indianen over door ziektes.
Vanaf de 18e eeuw bouwden de Spanjaarden hun gebied uit (Los Angeles – San Francisco). De Fransen hadden het midden van Amerika.
In het zuiden was de VS geschikt voor landbouw, het werd een PLANTAGEKOLONIE waarop Afrikaanse slaven werkten. Slaven werden gedwongen zich tot het christendom te bekeren.
Er waren ook mensen tegen de slavernij, aanhangers van het ABOLITIONISME: afschaffing van slavernij.
In het noorden was er de trans-Atlantische slavenhandel: slavenhandel van Afrika over de Atlantische Oceaan naar Amerika.
Economische driehoek: slavenhandelaars gingen naar Afrika, namen slaven, katoen en tabak mee naar Europa, en Europa nam betaalmiddelen en goedkope katoentjes mee terug naar Afrika.
Koloniën gingen zich steeds minder aantrekken van Londen. Volgens de Actie van Navigatie mochten alleen Britse schepen Britse goederen vervoeren. De Fransen en de Engelsen kregen ruzie over de verdeling van het land en zo ontstond de ZEVENJARIGE OORLOG (1756-1763).
De Engelsen namen Stamp Act aan: belasting op papier. De Amerikanen boycotten Engelse goederen. Stamp Act wordt weer ingetrokken.
1773: Boston Teaparty: Amerikanen gooien balen thee van theeschip af, dit was het sein voor de Engelse koning om hard in te grijpen.
1774: Amerika boycot Engelse goederen.
1775: Amerikaans leger opgezet in samenwerking met Frankrijk.
1776: Thomas Paine schrijft Common Sense.
1776: DECLARATION OF INDEPENDENCE, oorlogsverklaring aan George III en alle koningen die de rechten van hun volk negeren.
De Engelsen verloren de oorlog in 1781. in 1783 werd Amerika erkent, en werd meteen de meest democratische staat ter wereld.
§ 7.2.2
In Nederland werd het Amerikaanse schip van Paul Jones opgeknapt, waaruit blijkt dat e achter de Amerikanen stonden. Jones wordt geëerd in Nederland.
DE VIERDE ENGELSE OORLOG (1780-1784). Steeds meer Nederlanders trokken zich terug uit de actieve handel en Patriotten gingen beleggen in Engeland. Ze gingen zich tegen de stadhouders keren: BURGEROORLOG (1787). Oranjegezinden tegen de Patriotten. Stad na stad ging om voor de Patriotten.
Willem V trok naar Nijmegen uit angst voor de Patriotten. Zijn vrouw vond dat maar slap en ging weer terug naar Den Haag. Pruisische koning versloeg de legertjes van de Patriotten, Willem V kwam weer aan de macht: DE BATAAFSE REVOLUTIE was neergeslagen.
In 1795 was het afgelopen met de stadhouder. In 1789 was de FRANSE REVOLUTIE uitgebroken: deze legers veroverden de Republiek en Willem V vluchtte naar Engeland.
Er kwam een eind aan FEDERALISME (aparte gewesten hadden geen macht meer), maar er was kiesrecht, alleen voor mannen. Godsdiensten werden gelijk gesteld.
Er werd een onderwijswet ingevoerd om de economie en politiek sterker te maken.
De broer van Napoleon, Lodewijk Napoleon, werd koning van Nederland (1806-1810), maar Napoleon vond niet dat het goed ging, dus werd Nederland in 1810 onderdeel van Drankrijk.
Napoleon voerde scheiding van kerk en staat in, iedereen moest zich laten registreren bij de burgerlijke stand. Nadat Napoleon was verslagen, kwam de zoon van de Stadhouder terug. Koning Willem I werd koning van Nederland.
§ 7.3.1
De leden van de Staten-Generaal waren voor het laatst bij elkaar gekomen in 1614, maar werden in 1789 door Lodewijk XVI weer bij elkaar geroepen, want Frankrijk was bijna failliet. Mensen moesten klaagbrieven maken.
Adel en geestelijkheid hoefden geen belasting te betalen. De Zevenjarige Oorlog en de Onafhankelijkheidsoorlog hadden veel geld gekost.
Necker en Turgot proberden in 1788 het belastingssysteem zo te veranderen dat de adel ook belasting moest gaan betalen, maar de adel werkte niet mee. 20% van de grond was in handen van Handelslieden, het mercantilisme had ze goed gedaan.
De boeren waren kwaad: de boeren moesten soms gratis voor edelen werken, edelen hadden alleen jacht- en visrecht en de boeren telden als stand niet meer.
Deze maatschappij vol ongelijke SOCIALE VERHOUDINGEN van absoluut koningschap wordt ANCIEN REGIME genoemd. Daarom besloot Lodewijk tot een vergadering. Na de hongersnood van 1788 had men in 1789 genoeg redenen om het land te willen hervormen.
De 3e stand was het ‘gewone’ volk. De geestelijke Sieyes vond dat de 1e en 2e stand wel afgeschaft kon worden. Alle standen werden bij elkaar geroepen (NATIONALE VERGADERING) en er werd niet meer per stand maar per hoofd gestemd. Ze gingen een GRONDWET schrijven, vandaar dat de Assemblee Constituante (grondwetmaker) genoemd werd. Een idee van Montesquieu kwam uit, want de wetgevende macht ging uit handen van de koning. Lodewijk XVI wilde minister Necker ontslaan, het volk kwam in opstand, de commandant werd gedood en 14 JULI 1789 was het begin van de FRANSE REVOLUTIE.
§ 7.3.2
Vier jaar na de DEMOCRATISCHE REVOLUTIE, in 1783 werd Lodewijk XVI gedood. In 1789 werden alle kloosters en kastelen bestormd omdat men bang was dat ze de revolutie wilden bestrijden.
De heerlijke rechten van de adel werden afgestraft en bisschoppen en pastoors werden in het vervolg door de bevolking gekozen. Toch waren veel Fransen het hier niet meer eens. Ze waren teveel aan de kerk en het geloof gewend.
Marktvrouwen wantrouwden de koning en Marie-Antionette, en hielden ze nauwlettend in de gaten door een ommetje met ze te maken.
De GRONDWET VAN 1791 gaf de koning het recht om wetten uit te voeren, maar de wetgevende macht kreeg het parlement. Lodewijk XVI vluchtte naar de oostgrens maar werd ontdekt en werd teruggebracht naar Parijs.
Tussen de aanhangers van de rijkere burgers, de GIRONDIJNEN en de JAKOBIJNEN (advocaat ROBESPIERRE), ontstond politieke strijd. Volgens de Girondijnen was de revolutie compleet maar de Jakobijnen waren extremer en wilden ook de verdeling van het bezit aanpakken: alles moest gelijk worden. Robespierre vond dat wanneer de revolutie in gevaar kwam, er terreur gebruikt mocht worden.
De Jakobijnen zetten in 1792 DE KONING GEVANGEN. Met één stem meer stemde het volk dat Lodewijk XVI naar de guillotine moest. Blijkbaar waren lang niet alle Fransen het er mee eens, er ontstond een burgeroorlog. IN 1793 WERD ZIJN VROUW MARIE-ANTOINETTE TER DOOD VEROORDEELD.
De Jakobijnse regering was wel erg drastisch en werd later ook overgenomen door de Bourgeoisie, waarna Robespierre zelf ook het schavot beklom.
De regering verklaarde aan iedereen de oorlog die absolute vorsten had. De directeuren namen de macht in handen: HET DIRECTOIRE. Het ALGEMEEN KIESRECHT werd VERRUILD voor het CENCUSKIESRECHT. De Bourgeoisie hadden het voortaan te vertellen.
In 1795 vluchtte de Stadhouder van Nederland en de Patriotten keerden terug naar Nederland. De slag bij Bergen in 1799 was de grootste slag op Nederlandse bodem ooit.
Napoleon nam in 1799 de macht over van de directoire. De Franse Revolutie werd een militaire dictatuur.
MOEDER DES REVOLUTIES. De Franse Revolutie ging steeds verder en streefde zoveel mogelijk gelijkheid na, dat er wel terreur moest ontstaan.
Latere Revoluties namen ook een voorbeeld aan de Franse.
§ 1
In de 17e eeuw kreeg Nederland een eigen bestuursvorm. De gewesten bleven bestaan, men wilde een eenheid, een REPRESENTATIEVE DEMOCRATIE. O.a. omdat de economie stagneerde en de internationale politiek terugliep.
Ook de 13 Engelse koloniën wilden meer te vertellen hebben. De Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog was ook een revolutie om democratie te krijgen. Uiteindelijk kwamen ook de Fransen in opstand tegen hun absoluut regerende koningen.
Democratie: een parlement dat het vrije volk vertegenwoordigt.
§ 7.1.1
In 1752 schreven DIDEROT en d’ALEMBERT: Vrijheid is een geschenk van de hemel waar iedereen recht op heeft. Ook waren ze kritisch tegenover de koning en kerk. Christendom was niet nodig om een groot en machtig land te worden. Denk hier goed over na en er gaat een ‘licht’ branden, vandaar de benaming van deze beweging van Diderot: DE VERLICHTING.
Voltaire werd het land uitgezet vanwege zijn kritiek op koning en kerk en zijn pleidooi voor religieuze tolerantie.
Diderot was een Uomo Universale (Renaissance), had van veel dingen verstand. Diderot dacht dat God geen persoon is, maar herkenbaar in alle natuurlijke processen, het DEÏSME. Hij werd hierom gevangen gezet. De opvatting dat je God, kerk en geloof kan beredeneren heet OPTIMISTISCH RATIONALISME.
De Franse koning was nog steeds van mening dat zijn onderdanen (de ‘gewone mens’) de koning hoort te gehoorzamen (DROIT DIVIN).
MONTESQUIEU (1689-1755) dacht daar anders over. Het leek hem beter om de drie machten (wetgevende macht, uitvoerende macht, rechtsprekende macht) te verdelen. Dat heet TRIAS POLITICA. Dit werd later in Amerika en Frankrijk toegepast.
Vorsten waren natuurlijk niet blij met de Verlichting. VOLTAIRE was gevoelig voor vorsten die de Verlichting gebruikten en zó argumenteerden dat ze alsnog alleenheersten. ‘Als een vorst regeert met redelijke argumenten, en goed is voor zijn volk, en zijn verstand goed gebruikt, mag hij de absolute macht houden.’ Voltaire noemde dit VERLICHT ABSOLUTISME.
§ 7.1.2
THOMAS PAINE schreef in 1776 COMMON SENSE (Gezond Verstand). Engeland en Amerika zetten de natuurlijke orde op zijn kop. Ook vond hij dat monarchie, sociale ongelijkheid en slavernij afgeschaft moesten worden. In 1794 schreef hij AGE OF REASON, waarin hij de God van de Bijbel verfoeide. Zijn werd sloeg aan bij de koloniën. Paine vond dat een koning geen hoofd van de kerk kon zijn. Hij kreeg ook aanhang van Britse vluchtelingen. JOHN LOCKE (17e eeuw) was ook al van mening dat een slechte koning afgezet mocht worden. In Amerika maakten koningen contracten waarin ze beloofden goed voor het volk te zijn.
De Nederlandse Revolutionairen, de PATRIOTTEN, schreven een grafdicht voor Willem V (spottend). Patriotten maakten ook bezwaar tegen regentenfamilies. Ze vonden de bevoorrechting van de Calvinisten niet terecht. Ten slotte gaven ze de stadhouder de schuld van de slechte economie. De VOC wankelde en de Republiek kon de concurrentie niet meer aan.
Nederland had de aandacht getrokken van Montesquieu, die Republieken zeer goed vond.
De ORANJEGEZINDEN maakten spotprenten van de Patriotten, als ‘kezen’ die het niet zo nauw namen met de goede zeden.
De Oranjegezinden vonden juist dat Willem van Oranje en zijn nazaten de Republiek had gered uit de handen van de Spaanse koning.
De tegenstelling tussen Patriotten en Oranjegezinden zetten eigenlijk de tegenstelling tussen Staatsgezinden en aanhangers van het Stadhouderschap voort.
Staatsgezinden wilden de macht van de Statenvergaderingen. Patriotten wilden centraal gezag, verdeeldheid zou verdwijnen en zo kon de economie weer een kans krijgen.
§ 7.2.1
Vanaf 1607 gingen de eerste kolonisten naar Amerika, later volgden de Duitsers, Zweden en Nederlanders. In de 17e eeuw waren er nog maar weinig Indianen over door ziektes.
Vanaf de 18e eeuw bouwden de Spanjaarden hun gebied uit (Los Angeles – San Francisco). De Fransen hadden het midden van Amerika.
In het zuiden was de VS geschikt voor landbouw, het werd een PLANTAGEKOLONIE waarop Afrikaanse slaven werkten. Slaven werden gedwongen zich tot het christendom te bekeren.
Er waren ook mensen tegen de slavernij, aanhangers van het ABOLITIONISME: afschaffing van slavernij.
Economische driehoek: slavenhandelaars gingen naar Afrika, namen slaven, katoen en tabak mee naar Europa, en Europa nam betaalmiddelen en goedkope katoentjes mee terug naar Afrika.
Koloniën gingen zich steeds minder aantrekken van Londen. Volgens de Actie van Navigatie mochten alleen Britse schepen Britse goederen vervoeren. De Fransen en de Engelsen kregen ruzie over de verdeling van het land en zo ontstond de ZEVENJARIGE OORLOG (1756-1763).
De Engelsen namen Stamp Act aan: belasting op papier. De Amerikanen boycotten Engelse goederen. Stamp Act wordt weer ingetrokken.
1773: Boston Teaparty: Amerikanen gooien balen thee van theeschip af, dit was het sein voor de Engelse koning om hard in te grijpen.
1774: Amerika boycot Engelse goederen.
1775: Amerikaans leger opgezet in samenwerking met Frankrijk.
1776: Thomas Paine schrijft Common Sense.
1776: DECLARATION OF INDEPENDENCE, oorlogsverklaring aan George III en alle koningen die de rechten van hun volk negeren.
De Engelsen verloren de oorlog in 1781. in 1783 werd Amerika erkent, en werd meteen de meest democratische staat ter wereld.
§ 7.2.2
In Nederland werd het Amerikaanse schip van Paul Jones opgeknapt, waaruit blijkt dat e achter de Amerikanen stonden. Jones wordt geëerd in Nederland.
DE VIERDE ENGELSE OORLOG (1780-1784). Steeds meer Nederlanders trokken zich terug uit de actieve handel en Patriotten gingen beleggen in Engeland. Ze gingen zich tegen de stadhouders keren: BURGEROORLOG (1787). Oranjegezinden tegen de Patriotten. Stad na stad ging om voor de Patriotten.
In 1795 was het afgelopen met de stadhouder. In 1789 was de FRANSE REVOLUTIE uitgebroken: deze legers veroverden de Republiek en Willem V vluchtte naar Engeland.
Er kwam een eind aan FEDERALISME (aparte gewesten hadden geen macht meer), maar er was kiesrecht, alleen voor mannen. Godsdiensten werden gelijk gesteld.
Er werd een onderwijswet ingevoerd om de economie en politiek sterker te maken.
De broer van Napoleon, Lodewijk Napoleon, werd koning van Nederland (1806-1810), maar Napoleon vond niet dat het goed ging, dus werd Nederland in 1810 onderdeel van Drankrijk.
Napoleon voerde scheiding van kerk en staat in, iedereen moest zich laten registreren bij de burgerlijke stand. Nadat Napoleon was verslagen, kwam de zoon van de Stadhouder terug. Koning Willem I werd koning van Nederland.
§ 7.3.1
De leden van de Staten-Generaal waren voor het laatst bij elkaar gekomen in 1614, maar werden in 1789 door Lodewijk XVI weer bij elkaar geroepen, want Frankrijk was bijna failliet. Mensen moesten klaagbrieven maken.
Adel en geestelijkheid hoefden geen belasting te betalen. De Zevenjarige Oorlog en de Onafhankelijkheidsoorlog hadden veel geld gekost.
Necker en Turgot proberden in 1788 het belastingssysteem zo te veranderen dat de adel ook belasting moest gaan betalen, maar de adel werkte niet mee. 20% van de grond was in handen van Handelslieden, het mercantilisme had ze goed gedaan.
De boeren waren kwaad: de boeren moesten soms gratis voor edelen werken, edelen hadden alleen jacht- en visrecht en de boeren telden als stand niet meer.
De 3e stand was het ‘gewone’ volk. De geestelijke Sieyes vond dat de 1e en 2e stand wel afgeschaft kon worden. Alle standen werden bij elkaar geroepen (NATIONALE VERGADERING) en er werd niet meer per stand maar per hoofd gestemd. Ze gingen een GRONDWET schrijven, vandaar dat de Assemblee Constituante (grondwetmaker) genoemd werd. Een idee van Montesquieu kwam uit, want de wetgevende macht ging uit handen van de koning. Lodewijk XVI wilde minister Necker ontslaan, het volk kwam in opstand, de commandant werd gedood en 14 JULI 1789 was het begin van de FRANSE REVOLUTIE.
§ 7.3.2
Vier jaar na de DEMOCRATISCHE REVOLUTIE, in 1783 werd Lodewijk XVI gedood. In 1789 werden alle kloosters en kastelen bestormd omdat men bang was dat ze de revolutie wilden bestrijden.
De heerlijke rechten van de adel werden afgestraft en bisschoppen en pastoors werden in het vervolg door de bevolking gekozen. Toch waren veel Fransen het hier niet meer eens. Ze waren teveel aan de kerk en het geloof gewend.
Marktvrouwen wantrouwden de koning en Marie-Antionette, en hielden ze nauwlettend in de gaten door een ommetje met ze te maken.
De GRONDWET VAN 1791 gaf de koning het recht om wetten uit te voeren, maar de wetgevende macht kreeg het parlement. Lodewijk XVI vluchtte naar de oostgrens maar werd ontdekt en werd teruggebracht naar Parijs.
Tussen de aanhangers van de rijkere burgers, de GIRONDIJNEN en de JAKOBIJNEN (advocaat ROBESPIERRE), ontstond politieke strijd. Volgens de Girondijnen was de revolutie compleet maar de Jakobijnen waren extremer en wilden ook de verdeling van het bezit aanpakken: alles moest gelijk worden. Robespierre vond dat wanneer de revolutie in gevaar kwam, er terreur gebruikt mocht worden.
De Jakobijnen zetten in 1792 DE KONING GEVANGEN. Met één stem meer stemde het volk dat Lodewijk XVI naar de guillotine moest. Blijkbaar waren lang niet alle Fransen het er mee eens, er ontstond een burgeroorlog. IN 1793 WERD ZIJN VROUW MARIE-ANTOINETTE TER DOOD VEROORDEELD.
De Jakobijnse regering was wel erg drastisch en werd later ook overgenomen door de Bourgeoisie, waarna Robespierre zelf ook het schavot beklom.
In 1795 vluchtte de Stadhouder van Nederland en de Patriotten keerden terug naar Nederland. De slag bij Bergen in 1799 was de grootste slag op Nederlandse bodem ooit.
Napoleon nam in 1799 de macht over van de directoire. De Franse Revolutie werd een militaire dictatuur.
MOEDER DES REVOLUTIES. De Franse Revolutie ging steeds verder en streefde zoveel mogelijk gelijkheid na, dat er wel terreur moest ontstaan.
Latere Revoluties namen ook een voorbeeld aan de Franse.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden