Hoofdstuk 6: Een nieuwe tijd

Hoofdstuk 6 | Een nieuwe tijd

Waar gaat dit hoofdstuk over?

 

In de middeleeuwen moesten volgens de paus en de bisschoppen alle christenen leven volgens de regels van de kerk. Veel mensen gingen hieraan twijfelen. De paus en veel anderen hielden zich niet aan de regels. Ze waren uit op geld en macht.

 

In de tijd van de ontdekkers en hervormers gaven mensen openlijk kritiek op de kerk. Ze wilden die veranderen (hervormen). De koning van Spanje, die in die tijd over Nederland regeerde, koos de kant van de paus. Iedereen moest de paus gehoorzamen. Wie dat niet deed, werd vermoord. Veel Nederlands waren ontevreden en kwamen in 1568 in opstand. Uit die opstand ontstond een nieuw land: de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

 

In deze tijd trokken Europeanen eropuit om nieuwe gebieden te ontdekken. Ontdekkingsreizigers voeren zelfs de Atlantische Oceaan over en ontdekte het werelddeel: Amerika.

 

6.1 | Op zoek naar Indië

 

Nieuwe contacten, oude kennis

Steden in Noord-Italië waren in de Tijd van steden en staten handel gaan drijven met Azië en het Midden-Oosten. Daardoor leerden de mensen in Noord-Italië andere culturen kennen en dus andere manieren van leven. Door handelscontacten met de Arabieren ontdekten ze boeken uit de Oudheid.

 

Anders denken
Doordat mensen kennismaakten met denkbeelden uit andere culturen, gingen ze ook over hun eigen manier van leven nadenken. Daarin stond alles in het teken van het geloof. Mensen gingen nu alleen anders kijken naar de wereld om hen heen. Ze vonden dat ze ook mochten genieten van het leven op aarde. De Oudheid werd het voorbeeld voor geleerden en kunstenaars. Ze bestudeerden de kunst en gingen in die stijl werken. We noemen deze periode de Renaissance (‘opnieuw geboren’).

 

Renaissance

Periode waarin mensen weer belangstelling krijgen voor de Griekse en Romeinse kunst en cultuur en die gaan navolgen. De Renaissance begon in Noord-Italië.

 

Peperdure specerijen
Europese handelaren kochten van de Arabieren specerijen, zoals peper of kaneel. Ze haalde dit uit ‘Indië’, zo werd Zuidoost-Azië genoemd. Voordat de producten Europa bereikten, werden ze van handelaar naar handelaar doorverkocht. Door deze tussenhandel werden de producten erg duur. Europese handelaren wilden zelf de specerijen uit Indië halen. Er moest dus een andere route gevonden worden.

 

Tussenhandel

Handel via tussenpersonen die elk opnieuw winst willen maken.

 

De reis van Vasco da Gama
In 1498 had de Portugese ontdekkingsreiziger Vasco da Gama succes. Hij was de eerste Europeaan die om de zuidpunt van Afrika voer en via die route Indië bereikte. De Portugezen bouwden forten langs de route waar soldaten de wacht hielden. Op die manier kregen de Portugezen veel macht langs de kusten van Afrika en Indië.

 

De reis van Columbus
De Spaanse koning en koningin wilde ook graag een zeeroute vinden naar Indië. Directe handel met Indië zou Spanje veel geld opleveren. De Italiaanse Columbus was geïnteresseerd in de ideeën van de kaartenmaker Toscanelli. Volgens hem was de wereld niet plat, maar rond. Je kon Indië ook bereiken door het westen te varen. Columbus ging dat doen.

 

In 1492 ging hij met drie schepen op reis voor de Spaanse koning en koningin. Na 8 weken zag hij land. Hij dacht in Indië te zijn, maar het was natuurlijk Amerika. In de tijd van Columbus kenden de Europeanen dit werelddeel niet. Andere mensen volgenden de zeeroute van Columbus en ontdekten grotere delen van het onbekende werelddeel. Amerika is vernoemd naar Amerigo Vespucci.

 

De reis van Willem Barentsz
Hollandse handelaren wilden ook een eigen route naar Indië. Doordat Hollanders handeldreven met Scandinavië, wisten ze dat het daar zo koud was dat de zee kan bevriezen. Plancius geloofde dat erachter dat ijs een open zee lag. Willem Barentsz geloofde Plancius en probeerde de noordelijke route naar Indië. Twee keer kwam Willem niet door het ijs heen. Derde keer, in 1596, is hij bekend geworden. Schip werd verbrijzeld door het ijs, vlakbij het eiland Nova Zembla. Barentsz en zijn mannen bouwde een huis. Een deel van de mannen overleefde de winter, Willem Barentsz overleed op de terugtocht.

 

6.2 | Spanjaarden en Azteken

 

Spanjaarden in Amerika
Nadat Columbus Amerika had ontdekt, veroverden de Spanjaarden daar grote gebieden waarin de volken als de Inca’s, de Maya’s en Azteken woonden. De Spanjaarden vermoorden deze volkeren. Vanuit Europa vertrokken mensen naar de nieuwe koloniën. Er werden daar grote plantages aangelegd, waar maar één bepaald product werd verbouwd. Denk aan suikerriet, tabak of katoen. Dit werd met schepen naar Europa vervoerd en daar verkocht. Op die manier ontstond er wereldhandel. Indianen werkten op deze plantages. Velen van hen stierven door uitputting of mishandeling. De meeste werden ziek door de meegenomen ziekten uit Europa, zoals mazelen.

 

Kolonie

Een gebied dat is veroverd en wordt bestuurd door mensen uit een ander, vaak verafgelegen land.

Wereldhandel

Handel waarbij handelaars en producten uit verschillende werelddelen betrokken worden.

 

Lees bron 6,8,9 en 10 nog even goed door in je boek!

 

Gebondenheid aan tijd en plaats

Hoe je denkt en wat je van iets vindt, wordt bepaald door de tijd waarin je leeft. Veel dingen nu, gingen vroeger anders. Ook de plaats waar je leeft, heeft invloed op hoe je denkt. Dat je mening en je ideeën worden beïnvloed door de tijd en plaats waarin je leeft, noemen we gebondenheid aan tijd en plaats. Bij het onderzoeken van bronnen moet je hier goed op letten.

6.3 | De kerkhervorming

 

De mens centraal
De mensen in de Renaissance gingen anders denken over de wereld om hen heen. Bij het denken hierover moeste niet God en het geloof centraal staan, maar de mens. Deze manier van denken heet humanisme. Een belangrijke humanist was de Rotterdammer Erasmus. Hij vond dat er in de kerk dingen gebeurden die niet goed waren. Hij hoopte door zijn kritiek de kerk zelf deze problemen zou aanpakken.

 

Humanisme

Manier van denken waarbij de mens het middelpunt is, centraal staat.

 

Kritiek op de kerk
In 1517 maakte de Duitse monnik en geleerde Maarten Luther een lijst bekend van 95 stellingen, zaken die volgens hem niet goed waren in de kerk:

• Veel geestelijken leefde in luxe. Dure spullen en lekker eten leiden af van wat echt belangrijk is: een goed en gelovig christen zijn.
• De kerk beloofde dat iemand die een aflaat kocht, daarmee vergeving kreeg voor iets wat hij verkeerd had gedaan. Volgens Luther was dit onzin: alleen God kon je echte vergeving schenken.
• Luther vond dat mensen zelf de Bijbel moesten lezen. Daaruit konden ze leren wat God van hen wilde en daarvoor hadden ze geen geestelijken nodig.

 

Hervormers
Luther was een hervormer: hij wilde veranderen wat volgens hem niet goed was in de kerk. De machtige hertog van Saksen was het eens met de ideeën van Luther en beschermde hem. De paus kon hem niet laten doden. Een andere belangrijke hervormer is de Fransman Johannes Calvijn. Hij en Luther waren het eens over de belangrijkste punten van kritiek. Zij kregen volgelingen. Luther in Duitsland en Calvijn in Nederland. De volgelingen verenigden in eigen kerkgenootschappen. Hierdoor was de katholieke kerk, waarvan de paus de leider was, niet langer de enige kerk.

 

Hervormer

Iemand die de katholieke kerk wil veranderen, vernieuwen.

Katholieke kerk

De christelijke kerk die geleid wordt door de paus in Rome, ook wel de rooms-katholieke kerk genoemd.

 

De boekdrukkunst

De ideeën van Luther en Calvijn verspreidden zich snel door Europa. Dit kwam doordat in 1450 de boekdrukkunst was uitgevonden. Boeken werden niet meer met de hand geschreven, maar met drukpersen konden veel boeken worden gedrukt. De boeken werden goedkoper, zodat alle mensen de boeken konden kopen.

 

Boekdrukkunst

Het vermenigvuldigen van boeken met behulp van een drukpers.

 

 

 

Protestanten worden vervolgd

Veel mensen waren het eens met de ideeën van de hervormers. Deze mensen noemden zichzelf protestanten. Europese vorsten vonden het lastig dat de hervormers zoveel aanhang kregen. Karel V, koning van Spanje wilde de protestanten bestrijden omdat:

• Het katholieke geloof de enige godsdienst was. Hij zag zichzelf als verdediger van de kerk tegen de protestanten, die volgens hem ketters waren.
• Hij wilde dat al zijn onderdanen dezelfde godsdienst hadden.

 

Karel V. Liet daarom ketters vervolgen, martelen en soms doden. Zijn zoon Filips 2e steunde de katholieke kerk en bestreed de protestanten.

 

Protestanten

Christenen in de zestiende eeuw die de ideeën van de hervormers wilden uitvoeren en uiteindelijk niet meer bij de katholieke kerk wilden horen.