Hoofdstuk 5: de Koude Oorlog

+/- = of iets uiteindelijk ook echt uitgevoerd werd.

5.1 Van vriend naar vijand

1.1 Samen tegen Hitler

VS (Roosevelt/Truman)

SU (Stalin)

Engeland (Churchill/Attlee)

Kapitalisme

Communisme

Vrije markt

Planeconomie

Democratie

Dictatuur

Angst: verspreiding van het communisme

Angst: westerse imperialisme

Angst: verspreiding van het communisme

Kon het met beide leiders goed vinden. Waarom?

directheid

briefwisseling

Idealist

Buffer tegen Duitsland

Realist

West: kapitalisme

Oost: communisme

4 februari 1945 in Jalta: De 3 grootmachten maken afspraken over de situatie in Europa na de oorlog:

• Duitsland en Berlijn zouden na de oorlog verdeeld worden in 4 bezettingszones (VS, SU, Engeland, Frankrijk). +
• Er zouden vrije verkiezingen komen. -
• Er zou een internationale organisatie worden opgericht om de wereldvrede te bewaken. +

Dit gebeurde al in 1945: VN, 51 landen werden lid. Ze beloofden vrijheid te bevorderen en alles te doen om een toekomstige oorlog te voorkomen. VS, SU, Engeland, Frankrijk, China (de 5 machtigeste landen) kregen in de Veiligheidsraad van de VN het vetorecht, het recht om besluiten te blokkeren.

1.2 Bezettingszones

Juli 1945: 3 grootmachten kwamen bijeen op de conferentie in Postdam om te praten over de toekomst van Duitsland.

Er waren deels andere leiders. Er stonden spanningen.

• VS: president Truman => Gebruikte atoombom een maand later om de 2e Wereldoorlog in Japan te beëindigen, was ook als waarschuwing aan de SU, die (nog) geen atoombom(men) hadden.
• SU: Stalin (hetzelfde) => Dacht dat er later een oorlog zou komen tussen het kapitalisme en communisme en wilde zo min mogelijk afspreken, zodat hij zijn gang kon gaan de bezette gebieden.
• Engeland: premier Attlee

Op de conferentie in Postdam werden de volgende afspraken gemaakt:

• De verdeling van Duitsland en Berlijn in 4 bezettingszones mocht niet te lang duren. -
• Duitsland zou economisch een eenheid blijven. -
• De Duitse fabrieken werden ontmanteld = onbruikbaar gemaakt. +
• Landbouwproducten uit de SU werden ingezet als voedselvoorziening in de andere zones. -

VS, Engeland en Frankrijk voegden hun gebied van Duitsland & Berlijn samen.

Blokvorming = het ontstaan van groepen landen met eenzelfde economisch en politiek systeem (Westblok en Oostblok) in Europa.

In de westerse zone ontstonden voedseltekorten => Truman versterkte buitenlandse politiek. => Trumanleer =  om te verkomen dat nog meer landen communistisch werden.

Containment = indamming van het communisme.

1.3 Een verdeeld Europa

Duitsland 2 jaar na de oorlog:

• Lag grotendeels in puin.
• Geen zicht op economisch herstel.
• Had nog steeds geen eigen gekozen bestuur.

Andere Europese landen:

• Hun economieën herstelden zich moeizaam.
• Er was nog lang geen welvaart.

De Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Marshall kwam in juni 1947 met het Marshallplan = economische steun aan Europa van de VS. De VS kregen in ruil hiervoor een afzetmarkt voor hun eigen producten in Europa.

• Westen: maakten gebruik van deze mogelijkheid.
• Oosten: Stalin vond dit plan ‘dollarimperialisme’ en verbood ‘hun gebied’ om het geld te accepteren.

=> Splitsing tussen Oost en West was vrij definitief.

In West-Duitland (en West-Berlijn) moest eerst geldhervorming worden doorgevoerd om de Marshallhulp te ontvangen => 1948: Duitse Mark.

Stalin protesteerde hiertegen, omdat dit strijdig was met de afspraken van Postdam. Daarom blokkeerde hij alle toegangswegen naar West-Berlijn. => De Amerikanen en Britten bevoorraadden West-Berlijn bijna een jaar lang via een luchtbrug.

West-Duitsland:

• De economie kwam weer op gang vanwege de Amerikaanse steun.
• Er ontstond een kapitalistische economie.
• Er werd een grondwet opgesteld.
• Voorbereiding verkiezingen.
• Angst voor het gevaarlijke (volgens hun) communisme.

Hierna:

• De blokkade werd beëindigd.
• De West-Europese landen en VS sloten een bondgenootschap, de NAVO. Zij beloofden elkaar steun bij een aanval op één van hen. Ze zouden elkaar eventueel met atoomwapens kunnen beschermen tegen de SU.

In oktober 1945 was de splitsing tussen Oost- en West-Duitsland een feit: er ontstonden 2 aparte staten.

West-Duitsland werd in 1955 lid van de NAVO.