Hoofdstuk 4

Bij de vrede van Versailles:
- Raakte Duitsland veel grond kwijt
- Ze kregen de schuld van de oorlog
- en ze moesten herstel betalingen voldoen

Republiek van Weimar:
- Duitsland werd Republiek.
- Socialisten en Liberalen vormden de regering, en die moesten om wapenstilstand vragen.
In stad Weimar werd nieuwe grondwet vastgesteld, vandaar Weimarrepubliek
- Macht kwam bij Rijkskanselier en ministers

DolkstootLegende
- Soldaten wisten niet dat hun eigen generalen bij keizer op aftreden en wapenstilstand hadden aangedrongen.
- Legerleiding gaf socialisten, liberalen de schuld.
- Door communistiche oproeren en de nieuwe Republikeinse regering besluiten ze om de wapen neer te leggen, zo konnen de soldaten niet meer verder vechten (het is onverwacht voor de soldaten), dit wordt de DOLKSTOOTLEGENDE genoemd.
- De legend werd jarenlang in Duitsland geloofd
- Onwaar verhaal dat de linkse opstanden, stakingen en de nieuwe democratische regering de Duitse nederlaag in de WO l hebben veroorzaakt.

Inflatie
- Toen herstelbetalingen uit bleven, bezette Frankrijk in 1923 het Rurhgebied.
- Het was het belangrijkste industrie gebied van Duitsland. Dus waren ze heel boos.
- Regering riep een staking en betaalde de stakers uit met bankbiljetten.
- Zo liep inflatie op, geld werd steeds minder waard want om de stakers te betalen printte ze nieuw geld.
--> In deze ellende roken Adolf en Generaal Ludendorff hun kans.
      Ze pleegde in 1923 een staatsgreep in München, eerst münchen en dan berlijn dachten ze.
      Maar het mislukte en hitler werd achter slot en grendel gezet voor een jaar. Hier schreef
      hij:“Mein Kampf”(= mijn strijd). In dit boek stond zijn plan om Duitsland over te nemen

Erfüllungspolitiek (Erfülling= Vervuling)
- Amerikanen kwamen Duitsers te hulp.
- Het Dawesplan gaf de Weimarrepubliek leningen. Daarmee konden ze herstelbetalingen voldoen waardoor de fransen weer vertrokken uit het: Ruhrgebied
- Amerikaanse industrieën, zoals ford investeerde in de Duitse economie.
- De Weimarrepubliek besloot voortaan loyal eisen van Versailles te vervullen: de Erfullungspolitiek.
- Niet alleen betalingen maar ook nieuwe grenzen van Versailles werden erkend.
- 1925: Duitsland sloot verdrag van Locarno met frankrijk en belgie.
- Daarin erkenden de duitsers vrijwillig het door Versailles gedicteerde verlies van Eupen-Malmedy en Elzas-Lototharingen.
- De economie werd beter, werkloosheid nam af en de dolkstootlegende verstomde
- dit gaf de regering van de Weimarrepubliek weer hoop. In 1925 werd oud-generaal Von Hindenburg tot president gekozen en in 1926 werden ze zelfs lid van de Volkenbond.

Crisis!
- Op 24 oktober 1929 kelderden plotseling de prijzen van de aandelen begin wereldwijde economische crisis van de jaren 30.
- Iedereen wilde zijn aandelen kwijt.

Roaring Twenties
- Tussen 1920-1930 waren roerige jaren in huizen kwamen radio en koelkasten en radio en film brachten muziek en dans uit en clubs en theater de huiskamer in. Dames in korte rokken en Charleston werden een rage.
- De lonen waren lag vergeleken met de bedrijfswinsten. Tussen 1923 en 1929 stegen arbeiderslonen met 8% en de winsten van de fabriekseigenaren met 72%.
- Koopkracht (met je loon dingen kopen) is belangrijk voor de economie.
- Iedereen kon geld lenen bij de bank en op afbetaling dingen kopen men merkte toen daarom niet veel van de lage lonen. Amerikanen kochten zelfs aandelen van het geleende geld.

Crisis in de Landbouw
- Tijdens WO1 is landbouw ingezakt. De boer was soldaat of zijn grond was een slagveld.
- Amerikaanse boeren zagen kans om te investeren in nieuwe machines en land met geld van de plaatselijke bank
- Maar op dat moment trok de landbouw in Europa weer bij.
- Import agrarische producten nam af en bleven liggen, leningen konden niet meer afbetalen, het hele dorp niet, plaatselijke bank ging failliet.
- Vaak was de plaatselijke bank een filiaal van een grote bank uit de stad die de industrie fincierde.
- De reserves raken aangetast van de banken.

Zwarte donderdag
- Op donderdag 24 oktober 1929 daalden de aandelen op de beurs in New York plotseling.
Iedereen wilde alle aandelen weg hebben voor het nog erger werd.
- Banken raakten in paniek. Konden de klanten wel leningen afbetalen.
- Ook grote banken die aan overheid en industrie leenden gingen failliet
Werd niks meer gekocht.
- Fabrikanten hadden overproductie en ontsloegen hun werknemers.
- Het leek een dodelijke spiraal die amerika de afgrond in bracht.
- Amerika trok door het wereldkapitalisme andere landen mee.
Binnen paar weken was de wereld in een diepe economische crisis.

New Deal
- De zittende president in Amerika, de republikein Hoover, wilde niet ingrijpen. Een liberale economie kwam wel overeind op eigen kracht dacht hij.
- De Amerikaanse kiezers dachten er anders over en kozen Roosevelt als president.
- Roosevelt had boeken gelezen van de econoom:”Keynes” die vond dat de regering de koopkracht moest vergroten. Desnoods zou de regering geld moeten lenen. De overheid moest werklozen in dienst nemen om te werken aan spoorwegen, stuwdammen en ontginningen van woeste gronden. Daardoor groeide de koopkracht -> konden mensen meer kopen -> meer vraag naar industrieproducten -> meer mensen zouden echt werk gaan zoeken -> Economie opgelost.
- Hij noemde het de New deal want hij deelde als het ware de kaarten opnieuw uit. Het werkte maar de Amerikanen zaten wel in de crisis tot de 2^e wereldoorlog

Crisis van Amerika naar Duitsland
- Door het Dawesplan moest Duitsland veel geld lenen van Amerika en dat eiste ze terug.
Uiteindelijk ging het zo slecht dat er 6 miljoen werklozen waren.
- In wanhoop zochten vele Duitsers hun redding bij Hitler
- Hitler had maar een paar jaar nodig om zijn partij de NSDAP de grootste van het land
maken.
- Hitler had met Joseph Goebbels de nazipartij. Goebbels was een kundig hoofd van propaganda.
- Goebbels bewerkte bevolking met affiches, foto’s en films en in politieke toepraken tijdens massabijeenkomsten.
- Legde nadruk op strijd tegen communisten, socialisten en joden.
- Joden hadden volgens hun economische crisis veroorzaakt.
- Wakkerde de onvrede weer aan over de nederlaag in 1918, de dolkstootlegende en het verdrag van Versailles. Hij wou het volk strijdlustig maken om te vechten voor hun land
- Parlementaire democratie was niet voor het Duitse volk vonden de nazi’s
- Alleen een Führer als Hitler kon het Duitse volk uit de crisis leiden.
- Deze mengelingen van anticommunisme, anti-democratie, antisemitisme en nationalisme vormde al Jaren de ideologie van het nationaalsocialisme. Genoemd naar de partij de NSDAP.

Hitlers Ideologie
- Hitlers voorbeeld was Mussolini, hij vond dat er maar een leider en een partij kon zijn. Wie hiertegen was werd vermoord. Maar hitler ging verder qua Racisme en Antisemitisme
- Mussolini ging terug in de geschiedenis, het romeinse rijk, Italianen stamde immers van de romeinen af en hij vond zijn symbool in de bijl met roedenbundel(Faces). Hij noemde zijn partij: “Fascisme”
- Hitler deed dit ook Europeanen, en dan vooral de Duitsers stamde volgens hem af van een blank volk uit India, de: “Ariërs”. Hij had vaag gehoord dat de Europese talen daar hun wortels vinden. Ook plunderde Hitler het Zonnerad(wat toen Hakenkruis werd) uit de geschiedenis
Volgens Hitler zij er niet alleen verschillende mensenrassen maar is het ene ras beter dan het andere.
-De blanke duitse afstammelingen van de ariërs vond hij superieur. Joden zag hij als minderwarige ras en hij noemde de Joden daarom naar hun taalgroep:”het Semitische ras.”
- Dacht ook dat het een natuurwet is dat betere rassen minderwarige rassen verdringen.
- Hitler had een ideologie: joden zijn een minderwaardig ras.
- Hieruit volgde straffeloze discriminatie en uitroeiing van de joden.
- Joden werden aangekeken voor alle problemen en werd ze werden een zondebok.

De Rijksdag brandt!
- President Hindenburg overlegde met andere of ze Hitler kanselier zouden maken en met een
regering van 3 NSDAP-ministers en 8 van andere partijen uit het centrum en van rechts, om hem te testen of hij maar iets doet of echt kan regeren.
- 1933: trad de coaltieregering van Hitler aan waarin de NSDAP de minderheid had. Dus haalde hij Hindenburg over om een nieuwe verkiezing te schrijven.
- NSDAP was grootste partij maar misschien kon hij wel de meerderheid halen als ze opnieuw een verkiezing zouden doen.
- Vlak voor de verkiezing brak er een brand uit in het Rijksdaggebouw.
Nederlandse communistische metselaar Marinus van der Lubbe had er een rol in gespeeld.
“Een communistisch complot tegen de Weimar Republiek” Luidt de propaganda machine.

Nacht der lange messen.
- Hitler kwam in conflict met de SA die dreigde uit te groeien tot een complete leger.
- Het was tegen zin van generale staf van duitse leger en de SS. Daarom liet Hitler alle kopstukken in de nacht van 30 juli 1934 vermoorden.

• Op weg naar een totalitaire staat.
  - Duitsland veranderde in een dictatuur.
  - Krant tot radio, schoolboeken, jeugdclubs overal en op alle mogelijke manieren werden de Duitsers doordrongen van de nazi-ideologie.
  - Goebbels liet goedkope radio produceren zodat elke Duitser zijn propagandapraatjes kon horen.
  - Massacommunicatiemiddel werd niet alleen in radio gezet. Er kwamen alleen maar films uit die de Duitsers en de Duitse geschiedenis ophemelde.
  - Opvoeding kwam ook in handen van de nazi’s. Hij hersenspoelde de kinderen als het ware om hem te dienen als god
  - Schoolboeken werden herschreven.
  - Jongens in Hitlerjugend waar ze klaar werden gestoomd als soldaat en de meisjes in de Bund Deutsche Mädel waar ze dingen leerde als zieken behandelen, eten uitdelen etc.
  - Jazzmuziek werd verboden. Alleen eigen volksmuziek was toegestaan.
  - NSDAP was enige toegestane partij.
  - NSDAP werd massaorganisatie.
  - Vakbonden werden verboden. In plaats daarvan kwam Deutsche arbeitsfront.
  - Massaorganisatie van werknemers en werkgevers.
  - Rechtbank en rechtspraak kwam onder nazi invloed.
  
  Terreur

Wie het er niet mee eens was werd vervolgd en opgesloten in de eerste concentratiekampen door de Sicherheits (SD) en de Geheime Staatspolizei (Gestapo).
- Daschau en Sachsenhausen.
- Velen andere leden er ook onder: joden, zigeuners, gehandicapten en homofielen.
- Voor gehandicapten begon een rigoureus programma voor zogenaamde euthanasie (zachte dood).
- Wie kon ontkomen van dit terreur vluchtte net als de familie van Anne Frank.

Reichkristalnacht

In de nacht van 9 op 10 november 1938 werden er bijna 300 synagogen in brand getoken, bij duizenden joodse winkels de ramen ingegooid, en honderden joden werden gedood.

Vanwege kapotte ramen werd deze nacht de Reichskristalnacht genoemd.

Het was een wraakactie voor de aanslag op de duitse ambassadeur in Parijs.

Komt er een 2^e Wereldoorlog?
- Hitler doorbreekt het verdrag van Versailles, doormiddel van het invoeren van dienstplicht, hij legerde troepen in Rijland en hij pikte Oostrijk in
- Daarna was Tsjecho-Slowakije in het weste van dit land woonde duitsers, die volgens hitler werden gediscrimineerd. Hij dreigde het land binnen te vallen om de Duitsers te beschermen
- Om een oorlog te voorkomen werd er in november 1938 een conferentie gehouden met Italië, Frankrijk, Duitsland en Engeland waarin hitler zijn zin kreeg. Hij mocht Sudetenland inlijven
- politiek van sussen en toegeven, appeasementpolitiek.
- Het hielp niet, Hitler nam na een tijdje heel Slowakije in. en in 1939 was polen aan de beurt.
Hitler wist dat als hij Polen zal bezetten dat Rusland aan kwam kloppen. Ze sloten een niet aanvalsverdrag. Het Non-Agressie-Pakt (24 augustus 1939). Ze verdeelden Polen.

De oorlog begint!
- Op 1 september bezette Duitsland heel polen en daarmee was het verdrag verbroken, en Engeland verklaarde de oorlog op 3 september aan Duitsland, gevolgd door Frankrijk.
- Begin WO II -> Voorjaar 1940: Duitse aanval op west-Europa. Met verovering van Denemarken en Noorwegen -> Nederland, belgie, grootste deel van Frankrijk.
- Hij hanteerde Blitzkrieg (een snelle opmars) gesteund door luchtmacht.
- Op last van Hitler zelf werd in Compiègne in dezelfde spoorwegwagon waarin in 1918 de wapenstilstand werd getekent, werd de overgave van Frankrijg bezegeld.
- Zuidoostelijk deel van Frankrijk, Vichy-Frankrijk werd Duitse satellietstaat onder leiding van Pétain.
- West-Europa bezet door Duitsland en had haven van Narvik tot Biarritz.
- Engeland en Frankrijk hadden het meer op verdedigen gericht.

Battle of Brittian
- in de herfst 1940 op het nippertje gewonnen door RAF. Het lukte Hitler niet om met een luchtaanval Engeland op de knieën te krijgen. Engeland had namelijk een net nieuwe uitvinding: “Radar”.

Hitler en Rusland
- Hitler had verdrag gesloten met Rusland om eerst het westen veilig te stellen en voor Stalin om tijd te hebben zijn leger op te bouwen.
- 22 juni 1941: Hitler begon gekoesterde kruistocht tegen communisme. Hitler noemde veldtocht tegen Rusland naar Duitse Keizer Barbarossa, die echt op kruistocht was gegaan.
- Aanval op Rusland werd ook weer uitgevoerd als Blitzkrieg. Hij dacht dat hij ze voor de winter had verslagen. Het ging snel, Stalin wist niet wat hij moest doen. Toen de winter viel kwam Rusland met een tegenaanval. Honderdduizenden Duitse soldaten stierven alleen al van de kou. - - In Zuid-Europa trok Duitsland inmiddels naar Griekenland. Roemenië, Bulgarije, Hongarije sloten zich zomaar bij Duitsland aan. Nu richting Noord-Afrika. Libië was al Italiaanse kolonie. Ze naderden onder generaal Rommel Egypte met Suezkanaal, slagader van het Britse imperium.

Holocaust(=systematische uitroeing van de joden)
- Einsatzgruppen trokken achter Duitse linies aan. Einsatzgruppen zijn: speciale troepen die joden moesten doden.
- Hitler noemde het de Endlösung.In Polen waren Grote concentratiekampen zoals: Sobibor, Auschwitz en Treblinka. Daar werden joden, zigeuners, homofielen dood gemaakt. Deels waren het werkkampen, waar dwangarbeiders zich doodwerkten, in filialen van Duitse industriën.

Japan in oorlog
- 7 december 1941 onverwachte bombardement van honderden torpedovliegtuigen door japan op de Amerikaanse marinebasis in de stille zuidzee, Pearl Harbor.
- Paste in strategie van Japan om overmacht te hebben in Azie. Ze deden de verovering voor grondstoffen.
- Voor dat japan al die koloniën aanviel moest wel de Amerikaanse vloot kapot omdat die vloot de stille ocean beheerste.
- Hitler (sloot zich bij Japan)  verklaarde de oorlog aan Amerika en de oorlog werd daarmee vanaf December 1941 een wereldoorlog.
- 1942 stelde Roosevelt vast dat er 60.000 vliegtuigen en 45.000 tanks moisten geproduceerd worden. Werkloosheid verdween als sneeuw voor de zon in Amerika.

Keerpunt
- Danksij deelname van Amerika in de oorlog vormde er in de oorlog in 1942 een keerpunt. Rommel verloor de slag in Egypte, op zuidzee versloegen Amerikanen de Japanners bij de Midwayeilanden.
- In de winter overwonnen de Russen de Duitsers bij Stalingrad. Rusland dreef ze vanaf 1943 terug naar hun Heimat.
- Stalin drong aan op het openen van een front in het westen om de russische legers te ontlasten. Hitler verschuilt achter Atlantikwall, die zich uitstrekte langs alle bezette kusten van West-Europa. Verdedegingslinie van bunkers, prikkeldraad, tankvallen, mijnenvelden. 6 juni 1944 Decision-day (D-day) lang verwachte invasie. Grootste militaire operatie uitgeschiedenis.
- Lukte om in Normandie te komen, en een opmars richting Berlijn. Opnieuw een tweefronten oorlog: Russen uit Oosten en geallieerden uit Westen. Het werd een soort race om Berlijn. Op 2 mei 1945 stond het Rode Leger in hartje Berlijn. Hitler pleegde zelfmoord en op 8 mei 1945 gaven de Duitsers zich over. Oorlog was in Europa klaar.

Atoombommen
- Oorlog ging in Azië door, eiland na eiland werd veroverd op de Japanners.
Uit angst van verlies van nog honderdduizenden soldaten besloot de Amerikaanse president Turman de in het geheime ontwikkelde atoombom te gebruiken.
- Op 6 augustus werd de eerste afgevuurd boven Hiroshima. Zwarte radioactieve wolk verhief zich boven de getroffen stad.
- Japan gaf zich nog niet over en er kwam nog een bom boven Nagasaki

Verloop van de oorlog in Nederland
- 10 mei 1940: Duitse troepen trokken Nederland binnen.
- Ze werden tegengehouden op drie plekken
1: Grebbelinie
2: Kornwerderzand
3: Maasbruggen in Rotterdam
Tegenstand werd gebroken door een bombardement op Rotterdam.
General Winkelman tekende op 15 mei de overgave en de regering week uit naar Engeland.
Oostenrijkse Seyss werd rijks commissaris. Op 29 mei 1940 sprak hij geruststellende woorden.
- Wij komen hier niet om een volkskarakter in het nauw te brengen en te vernielen en om een land de vrijheid te ontnemen

Verzet en collaboratie
- In 1940 moesten ambtenaren door de Arierverklaring te ondertekenen verklaren dat ze geen jood zijn. 8 van 20.000 weigerde.
- 1941: alle politieke partijen verboden. Behalve NSB (nationalsocialistische beweging. Van Anton Mussert. De partij die ooit 8% van stemmen kreeg.
- Burgemeesters werkten voor de bezetters en verraadden de tegenstanders van de Duitsers. Collaboratie.
- Sommige gingen in het verzet zoals nederlandse Bernard IJzerdraat, hij schreef kettingbrieven waarin hij opriep tot verzet. Ze werden snel opgepakt en gefusilleerd.
- Het verzet varieerde: van het plegen van aanslagen op duitsers of verraders tot het drukken van ilegale kranten.
- Vakbonden werden verboden. Van vrije pers was geen spraken meer.
- Meeste Nederlanders kozen niet voor verzet of verraad ze pasten zich aan(Accommodatie).
- Bezetter gaf zo veel orders aan Nederlandse bedrijven dat werkloosheid afnam in crisis.

Als ze weigerden te werken kwam de Arbeitseinatz, de gedwongen te werkstelling.
- Wilhelmina(Koningin van Engeland) hield contact met geallieerden. Ze spraken via radio oranje bezet Nederland moed in. ondertussen zorgden ze voor de koloniën.

Joden vervolging
- Gauw werden maatregelen tegen joden in nederlands-indie verscherpt. Joden doken onder. Joden gingen van school.
- Veel moesten naar Amsterdam, daarna begon deportatie via kamp westerbork, waar joden wachten op trein die elke dinsdag duizenden joden naar werk-vernietegingskampen bracht.
- Ongeveer 102.000 joden dood door het kamp.

Nederlands-Indië
- Na aanval op Pearl Harbor werd Nederlands-Indië in begin februari bezet.
- Nederlanders werden in kampen gezet op moesten dwangarbeid verrichten aan Birmaspoorwegen.

Opstandige nationalisten werkten met japanners mee.
- 15 Augustus 1945: kolonie vrij.

Hongerwinter en bevrijding.
- Met spanning werd via de radio en de verzetsbladen de strijd aan het oostfront gevolgd en later de invasive in Normandie.
- September 1944: bevrijders in Limburg.
- Bij Nederlanders groeide de hoop bij de Duitse NSB groeide PANIEK.
- Dolle Dinsdag: veel mensen vluchten naar Duitsland.
- Om aanval te versnellen besloten de geallieerden commando’s om troepen ver voor de linies uit te sturen. En met parachuten en zweewfvliegtuigen ten noorden van Arnhem te laten landen.

Ze probeerden daarmee de brug over de Rijn te bezetten. Geallieerden richten zich op Duitsers en lieten Nederlanders links liggen. Nederland ging een hongerwinter tegemoed.

Ze gingen op fiets met houten banden naar het platteland opzoek naar voedsel.

Duizenden stierven van de honger.
- Mei 1945 eindelijke bevrijding in Nederland.

Begrippen
Rijkskanselier= President
wereldkapitalisme= Economie van een vrije mark ten vrij ondernemerschap over de hele wereld
Herstelbetalingen= betalingsverplichtingen die de aanvallende partij van een oorlog kunnen worden opgelegd, ter leniging van de oorlogsschade die is veroorzaakt bij de aangevallen partij.
Staatsgreep= Poging om met geweld de macht in de staat over te nemen.
Dawesplan= Het Dawesplan was een overeenkomst tot herstelbetalingen van Duitsland aan de geallieerde landen als genoegdoening voor de door de Duitsers aangerichte schade in de Eerste Wereldoorlog.
Erfullungspolitiek= Weimarrepubliek besloot om voortaan loyaal de eisen van het Verdrag van Versailles te vervullen.
Propaganda= Reclame voor politieke doeleinde
NSDAP= Nationaalsocialistische Duitse arbeiders partij
Antisemitisme= Antisemitisme is een ander word voor Jodenhaat
Nationaalsocialisme= Ideologie van Hitler en zijn NSDAP. Kenmerken: antisemitisme, sterk nationalisme en totalitaire dictatuur met persoonsverheerlijking
Totalitair, totalitarisme= het totale doen en laten wordt bepaald door de staat
Ideologie= stelsel van ideeën die onderling samenhangen
Weimarrepubliek= wordt het Duitsland in de periode van 1918/1919 tot 1933 aangeduid. De republiek was de opvolger van het Duitse Keizerrijk (1871-1918), dat ophield te bestaan toen aan het einde van de Eerste Wereldoorlog de keizer afgezet werd. De naam verwijst naar de stad Weimar, waar de republiek in 1919 haar grondwet kreeg.
DolkstootLegende= Een complottheorie die tussen de beide wereldoorlogen vooral onder de nationalisten en conservatieven in Duitsland leefde, die inhield dat de Eerste Wereldoorlog niet op het slagveld verloren was, maar doordat de linkse revolutionairen een (linkse) burgerlijke regering aan de macht hadden gebracht die het bevel aan de legerleiding gaf om de strijd te staken
de appeasementpolitiek= Politiek van Engeland, Frankrijk om Hitler telkens iets toe te geven, om een grote oorlog te voorkomen
Battle of Brittian= Hitler probeerde doormiddel van luchtaanvallen, Engeland op de knieën te krijgen
Collaboratie= Meewerken met de vijand
verzet= Passief of actief tegenstand bieden tegen iets.
Accommodatie= Aanpassen aan de situatie