Hoofdstuk 4

4.1 Na Versailles

Vrede van Versailles: Duitsland raakt gebieden kwijt, krijgt de schuld van WO I en moet betalen aan hertstel. 1918: Keizer Wilhelm II treedt af, asiel in NL (wij waren neutraal in WO I)

Duitsland wordt een Republiek: socialisten en liberalen

Nieuwe grondwet: in de stad Weimar en daarom  de WEIMAR REPUBLIEK

Met een president  maar echte macht bij de rijkskanselier, premier en ministers

De generaals van het leger hadden de keizer gevraagd bij het aftreden een wapenstilstand te vragen, hierdoor konden de gewone soldaten niet meer vechten. Soldaten vonden dit een dolkstoot in de rug!!! Legerleiding verspreidt het verhaal dat de REGERING dit had gedaan dus de socialisten en democraten van de democratische Weimar republiek!

Vrede van Versailles was verraad en de regering was verraad.

Duitsland houdt zich niet aan de herstelbetalingen aan Frankrijk! Frankrijk bezet Ruhrgebied(industrie) , enorme inflatie:

1923: Adolf Hitler en generaal Ludendorff staatsgreep in München MISLUKT !! Hitler in de gevangenis

Erfullungspolitiek

Duitsland probeert herstelbetalingen te doen en erkent grenzen van Versailles.

Hulp komt van Amerika: investeringen van bv FORD

Duitse economie trekt aan, werkeloosheid minder en verraad en dolkstootlegende zijn vergeten.

1926: Duitsland MAG lid worden van de VOLKENBOND! =verzoening

4.2 CRISIS !

Amerika veel fabrieken met machines: ondernemers leenden veel bij de banken!

FORD veel auto’s en goedkoop. Welvaart is goed.

Lage lonen, hoge winst fabriekseigenaren, er werd veel op afbetaling gekocht.

WOI nauwelijks landbouw in Europa: Amerika profiteert en Amerikaanse boeren investeren en lenen van de banken voor aankoop  land en machines.

1920: Europa weer landbouw, Amerika geen export meer, boeren failliet.

Zwarte donderdag (24 oktober 1929)

New York : alle aandelen dalen! Paniek bij banken, leningen werden niet meer terug betaald!

Banken failliet, werknemers ontslagen !

Amerika trok de wereld mee: economische crisis in de hele wereld.

President HOOVER (republikein) treedt af: economie gaat vanzelf weer goed

1933: President ROOSEVELDT (democraat): regering moet de koopkracht van de burgers vergroten, werkelozen in dienst nemen, spoorlijnen, stuwdammen, door regeringsopdrachten neemt de werkgelegenheid toe, vermindert de werkeloosheid en neemt koopkracht toe, gaat economie beter.

Dit heet de NEW DEAL. Maar crisis bleef.

4.3 Nationaalsocialisme en fascisme

-              Door de Amerikaanse hulp was eerst de economie van Duitsland goed, toen crisis in Amerika                dus… Crisis in Duitsland

-              Amerikaanse bedrijven willen Duitse leningen terug (hebben zelf geld nodig) en sluiten in       Duitsland hun fabrieken, mensen worden ontslagen.

-              veel werkelozen, Hier heeft Hitler gebruik van gemaakt: NSDAP = Nationaal--               Sociallistische-Duitse-Arbeiders-Partij=de Nazipartij

Duitse regering had veel conflicten over het oplossen van de crisis dus: Hitler! Ook de vrede van Versailles was natuurlijk waardeloos.

Hitler en Goebels=NSDAP !! Met propaganda =Reclame voor politieke doeleinden

Met affiches, films en massabijeenkomsten vertelde Hitler wat de oplossing was voor de crisis:

 anti-communisme, anti-democratie en anti-semitisme = jodenhaat (joden in de hele wereld hadden de crisis veroorzaakt)

GEEN democratie voor het Duitse volk alleen 1 leider=Fuhrer kan Duitsland redden!! Dus de NSDAP!

Nationaalsocialisme=ideologie van Hitler anti joden en voor Duitsland, totalitaire dictatuur onder Hitler

Hitlers ideologie:

Het voorbeeld van Hitler was Mussolini, dictator van italie sinds 1929. Hij vond dat er maar 1 leider en 1 partij mocht zijn en verheerlijkte het land en volk. Geen persvrijheid en  politieke tegenstanders werden vermoord of naar een strafkamp gestuurd. Zijn beweging was het facisme. Hitler ging verder dan hem. Hij was meer van het racisme en het antisemitisme. Volgens hem stamden de Europeanen maar vooral de Duitsers van een blank volk in India, de Ariërs. Hitler haalden ook symbolen uit hun godsdienst zoals de zonnerad wat later het gevreesde symbool van de naties werd: het hakenkruis.

Volgens Hitler zijn er niet verschillende rassen maar is het ene ras beter dan het andere ras. De blanke Germanen waren volgens hem de afstammelingen van de Ariërs, superieur.

Hij zag de Joden als minderwaardigen en noemden hen naar hun taalgroep(Semitische talen) het Semitische ras. Hij zei Joden zijn een minderwaardig ras en  dat ze het blanke Duitse ras wilden vergiftigen. De Joden werden door veel Duitsers als de oorzaak van alle problemen gezien en werd zo een zondebok.

President Hindenburg maakte Hitler kanselier  als test. Januari 1933 Hitler met de NSDAP ’viel’  de partij had de minderheid. Hitler haalde Hindenburg over om nog een verkiezing te houden.

27 februari 1933 brand in het Rijksdaggebouw. Hindenburg kondigt noodtoestand aan  en dan was de grondwet niet meer even geldig, alle macht bij de aanzittende regering. De 2 bewapende afdelingen de SS en de SA terreur barste los. Politieke tegenstanders en Joden in elkaar geslagen  of gearresteerd. Ondanks terreur en propaganda haalde de NSDAP het niet ze hadden geen meerderheid. Hitler vroeg parlement om bijzondere bevoegdheden te geven. Land aan het randje van de afgrond dus de Rijksdag stemde toe. Het betekende het einde van democratie en vrijheid in Duitsland.

Machtsovername gelukt van Hitler nu kon wat zaken stellen binnen zijn partij. Hij in conflict met SA wat bijna uitgroeide tot een leger.

1934 juli, de Nacht van de Lange Messen, SD vermoorden de SA soort van.

Duitsland van democratie naar dictatuur waarin alles in het dagelijks leven doordrenkt was van de nazi-ideologie, het totalitarisme.  Op alle mogelijke manier werd  nazi-ideologie doorgedrongen.

NSDAP werd de enige toegestane partij als echte Duitser was je daar lid. Bijna alles kwam onder nazi-invloed.

Wie het niet mee eens was met de SD en de Geheime Staatspolizei (Gestapo)

Werd vervolgens opgesloten in de eerste concentratiekampen. Ook de Joden, zigeuners, homofielen en verstandelijke gehandicapten opgepakt. In psychiatrische inrichtingen en instellingen voor verstandelijke handicapten begon een rigourreus programma, de zogenaamde  euthanasie. Duizenden werden vermoord omdat ze het ras verzwakten. Joden werden als 2^de rangs burgers beschouwd. Wie kon ontkomen was bv. de familie van Anne Frank.

In de nacht 9 op 10 november 1938 werden bijna 300 synagoge in brand gestoken waarna alles werd geplunderd en Joden vermoord zijn. Vanwege de kapotte ruiten werd deze nacht Reichskristalnacht genoemd. Deze gebeurtenis was een wraakactie voor de aanslag op de Duitse ambassadeur in Parijs

4.4

 1935 Hitler voerde de dienstplicht in, niemand reageerde op deze overtreding van de vrede van versailles. Één jaar later legerde hij troepen in het rijnland. Ook vormde hij een as Rome -Berlijn met mussolini. De twee dictators hadden elkaar gevonden. Ondertussen liet Hitler stiekem vliegtuigen en marineschepen bouwen en zo kwam de Duitse herbewapening weer op gang.

Hitler liet de Oostenrijke president Schussnigg zo onderdruk zetten dat hij de Oostenrijkse Seyss Inquart tot kanselier benoemde en even later trok Hitler het land binnen. Daarna was Tsjecho-Slowakije aan de beurt, omdat er aan de west kant van dit land Duitsers woonden, de Sudeten-Duitsers. Hitler deed alsof deze Duits sprekende gediscrimineerd werden. Hij dreigde om deze Duitsers te redden en te gaan binnenvallen, om een oorlog te voorkomen werd in november 1938 in München een conferentie gehouden waaraan Italië, Frankrijk, Engeland en Duitsland deelnamen. Hitler kreeg zijn zin en Sudetenland was van hem.

De appeasement politiek hielp niet. Een tijdje later nam Hitler heel Tsjecho-Slowakije in en in 1939 was Polen aan de beurt. Maar Hitler wist dat als hij dit buurland aan de Sovjet-Unie zou binnenvallen, Stalin dat absoluut niet zo pikken. Duitsland sloot daarom een niet-aanvalsverdrag met Rusland, Het Non-agressie pakt, in het geheim verdeelden ze daarbij onderling Polen. Op 1 september drongen Duitse tanks, ondersteund door jachtbommenwerpers, Polen binnen. Nu was de maat vol: Engeland verklaarde op 3 september 1939 de oorlog aan Duitsland, gevolgd door Frankrijk.

Het probleem was dat Engeland en Frankrijk hun strategie en bewapening meer op de verdedigen dan op aanvallen hadden gericht. Het leek wel alsof iedereen wachtte op Hitler. Dat kwam ook in het voorjaar van 1940 begon de Duitse aanval op West-Europa, met de verovering van Denmarken en Noorwegen. De bezetting van Nederland, België en het grootste deel van Frankrijk volgend. Evenals tegen Polen hanteerde Duitsland ook nu de Biltzkrieg. Een snelle opmars dwars door vijandelijk gebied ondersteund door luchtmacht, die parachutisten achter de linies dropte. De Duitsers trokken door NL en België en in een keer door naar parijs, op last van Hitler zelf werd in Compliegne, in dezelfde spoorweg wagon waarin 1918 de wapenstilstand getekend was, de overgaven van Frankrijk bezegeld. Door de te hulp geschoten Britse troepen konden net wegkomen vanaf het strand van Duinkerken het grootste deel van Frankrijk werd bezet, het zuidoostelijk deel, Frankrijk werd een Duitse satellietstaat onder lijding van Maarschalk Petain. Het lukte Hitler niet om met zijn luchtmacht Engeland op de knieën te krijgen. Deze battle of brittain in de herfst van 1940 werd op het nippertje gewonnen. Duitsland beheerste nu heel West-Europa en had haven van Narbik tor biarritz.

Hitler en Stalin hadden een niet-aanvalsverdrag gesloten maar dat was voor Hitler vooral om eerst in West-Europa huis te houden en voor Stalin om tijd te hebben zijn leger op te bouwen. Op 22 Juni 1941 begon Hitler zijn lang gekoesterde krijstocht tegen het communisme. Hij noemde zijn veldtocht tegen de Sovjet Unie naar de Duitse keizer Barbarossa, de grote aanval op Rusland werd ook weer uitgevoerd als Blitzkrieg. Rusland zou voor de winter van 1941 verslagen zijn, dus gaf Hitler zijn soldaten geen winterkleren mee. Het ging inderdaad razendsnel, over de Russische vlakten. Stalin wist zich geen raad. Leningrad werd lange tijd belegerd, maar hield stand. Moskou werd bijna bereik. Toen de winter inviel kwam het Russische tegenoffensief. Honderdduizenden Duitse soldaten stierven alleen al door de kou. De opmars was over een brede linie.

In Zuid-Europa rukten de Duitsers ondertussen op in Griekenland. De Duitsers staken over naar Noord-Afrika. De Duitse troepen naderen onder generaal Rommel Egypte met het Suezkanaal, de slagader van het Britse Imperium.

Bij operatie Barbarossa trokken Einsatzgruppen vlak achter de Duitse linies aan: Speciale troepen die joden moesten opsporen en vermoorden. Het was het begin van de genocide op de Joden, de holocaust. Hitler noemde dit de eindoplossing. In de op polen veroverde gebieden kwamen grote concentratiekampen zoals Auschwitz, waarin Joden, zigeuners en homofielen moesten worden omgebracht. Deels waren het werkkampen, waar dwangarbeiders zich doodwerkten. Maar het waren ook dodenkampen, met gaskamers om de per trein aangevoerde Joden direct te vermoorden en daarna te verbranden.

Op 7 december 1941 bombardeerden honderden Japanse vliegtuigen onverwachts de Amerikaanse marinebasis in de stille Zuidzee, Pearl Harbor. Deze verrassingsaanval paste in de Japanse strategie om de overmacht te krijgen in Azië. Het land had een tekort aan grondstoffen. Al in de jaren dertig hadden de japanners een deel van China bezet. Nu waren de Engelse, Franse en Nederlandse koloniën aan de beurt. De vloot van de Amerikaanse stille Zuidzee beheerste de stille oceaan en zou de Japanners zeker te lijf zijn gegaan. Hitler verklaarde nu ook de oorlog aan Amerika en de oorlog werd daarom vanaf december 1941 een wereldoorlog, de tweede wereldoorlog. In Januari 1942 stelde Roosevelt vast dat er veel vliegtuigen en veel tanks moesten gemaakt worden. De Amerikaanse industrie ging goed en de werkeloosheid verdween.

In 1942 kwam er een keerpunt (grotendeels door Amerika). In Egypte verloor Rommel in de zomer de slag van El Alamein. In de Stille Zuidzee versloegen de Amerikanen de Japanners bij de Midwayeilanden. In de winter overwonnen de Russen de Duitsers bij Stalingrad en dreven ze vanaf de lente van 1943 terug. Stalin drong aan op het openen van een front in het Westen. Hitler had zich verschuilt achter een Atlantikwall, die zich uitstrekte langs alle door hem bezette kusten van West-Europa, een verdedigingslinie. Vanuit zuid- Engeland begon dan eindelijk op 6 juni 1944 D-Day / de langverwachte invasie. Het lukte om in Normandië aan land te komen en de opmars richting Berlijn werd ingezet. Van twee kanten, de russen vanuit het oosten en de andere geallieerden vanuit het westen. Er waren wel afspraken gemaakt over Duitsland na de oorlog, maar toch werd het een soort race om Berlijn . Op 2 mei 1945 stond het rode leger in Berlijn. Hitler pleegde zelfmoord en op 8 mei 1945 gaven de Duitsers zich over. De oorlog in Europa was voorbij.

In Azië ging hij nog door. Het leek erop dat het op een invasie in Japan aan zou komen. Uit angst voor het verlies van de levens van soldaten besloot de Amerikaanse president Truman de atoombommen in te zetten. Op 6 augustus werd dit massavernietigingswapen voor het eerst afgeworpen boven Hirosjima. Veel Japanse burgers verdampten, huizenblokken werden weggevaagd en een grote zwarte radioactieve wolk verhief zich boven de getroffen stad. De Japanse regering gaf zich echter niet over. Daarom werd er nog een atoombom gegooid boven Nagasaki. Keizer Hirohito gaf het nu op. Op 15 augustus 1945 was de tweede wereldoorlog ten einde.

4.5

Op 10 mei 1940 vielen de Duitse legers Nederland binnen. De Duitsers werden tegengehouden en mariniers vochten om de maasbruggen in Rotterdam. De tegenstand werd gebroken door een terreurbombardement op Rotterdam. Generaal Winkelman tekende op 15 mei de overgave en de regering week uit naar Engeland. De oostenrijker seyss inquart werd rijkscommissaris.

In 1940 moesten ambtenaren door Ariërverklaring te ondertekenen verklaren geen jood te zijn. 8 van de 200.000 weigerden dit. In 1941 werden alle politieke partijen verboden behalve de nationaalsocialistische beweging (NSB) van Anton Mussert, een partij die ooit 8% van de stemmen had gekregen. NSB'ers vervingen onwillige burgemeesters, werkten voor de bezetten en verraden tegenstanders van de Duitser. Dat heet collaboratie.

Andere Nederlanders, zoals Bernard Ijzerdraat met zijn Geuzenactie, die kettingbrieven schreef waarin hij opriep tot verzet. Dat varieerde van het helpen van onderduikers, het plegen van aanslagen op Duitsers of verraders tot het drukken van illegale kranten. Na de politieke partijen werden ook de vakbonden verboden en was er van vrije pers geen sprake meer. Verzetslieden richtten illegale bladen op zoals Trouw, Het Parool en Vrij Nederland. Behalve enkele tienduizenden Joden zaten ongeveer 300.000 Nederlanders ondergedoken. De meeste Nederlanders kozen niet voor verzet of verraad maar pasten zich aan, aan de nieuwe situatie en probeerden er het beste van te maken, de zogenaamde accommodatie.

De bezetter gaf zoveel orders aan de Nederlandse bedrijven dat de werkeloosheid van de crisisjaren snel afnam. Toen arbeiders weigerden vrijwillig in Duitsland in de industrie te gaan werken, volgde de arbeidseinsatz, de gedwongen tewerkstelling. Velen doken onder. In Londen onderhielden Wilhelmina en haar regering onder leiding van premier Gerbrandy contact met de andere geallieerden. Via radio Oranje spraken ze beter NL moed in.

Al gauw werden de maatregelen tegen de joodse Nederlanders strenger. De joden doken onder. Joodse scholieren en studenten moesten van school. Veel joden moest naar Amsterdam verhuizen. Daar begon de deportatie via kamp Westerbork, waar joden wachtten op de trein die elke dinsdag duizenden joden naar de werk en vernietigingskampen bracht. Na de Japanse aanval op Pearl harbor (7 december 1942) begon de Japanse opmars in de Europese koloniën. Begin februari werd Nederlands -Indië bezet. De Nederlanders werden in kampen opgesloten of moesten dwangarbeid verrichten. Opstanden die nationalisten, zoals soekarno, werken met de Japanse bezetter mee. Pas op 15 augustus 1945 werd ook die kolonie bevrijd.

Met spanning werd via de en de verzetbladen de strijd aan het oostfront gevold en later de invasie in Normandië. In september 1944 bereikten de bevrijders Limburg. In bezet NL groeide de hoop; bij Duitsers en NSB'ers sloeg de paniek toe. Op d-day sloegen velen op de vlucht naar duistland. Om de aanval te versnellen besloot het geallieerde commando om troepen ver voor de linies uit te sturen en met parachutes en zweefvliegtuig ten noorden van Arnhem te laten landen. De luchtlandingstroepen probeerden in de slag om Arnhem de brug te bezetten, in de afwachting van de opmars van de hoofdmacht via Brabant en de Betuwe. Het was een brug te ver. De geallieerden richtten zich nu eerst op Duitsland zelf en lieten NL links liggen. Noord Nederland ging een Hongerwinter tegen moet. In mei 1945 toen Berlijn viel, kwam dan eindelijk de bevrijding ook voor de rest van NL.