Hoofdstuk 3 de Tweede Wereld Oorlog

Oorzaken tweede Wereldoorlog:

• Totalitaire ideologie à nazi à Hitler.
• Massavernietiging
  - gaskamers
  - Concentratiekampen (vernietigings-, doorvoer-, werkkampen).
  - Moderne wapens (atoombom VS)
• Burgerbevolking
  - indoctrinatie
  - honger
  - bombardement etc.
• Ontevredenheid van de bevolking à CRISIS.

3.1 Oorlog in Europa

Na zijn machtsovername in 1933 bewapende Hitler Duitsland in een hoog tempo (vloot, luchtmacht, dienstplicht). Hij sloot bondgenootschappen met Japan en Italië en creëerde hiermee de asmogenheden. Hij dwong Oostenrijk tot aansluiting bij Duitsland en bedreigde daarna Tsjecho-Slowakije.

Op de conferentie van München gaven Groot-Brittannië en Frankrijk hem een deel van Tsjechië (Sudetenland) in ruil voor zijn belofte om geen verdere eisen meer te stellen. Enkele maanden later bezette nazi-Duitsland de rest van Tsjechië.

Intermezzo
1939: Niet-aanvalsverdrag Duitsland - Sovjet-Unie (Molotov- Von Ribbentroppact, Non-agressiepact).
Reden Duitsland: eerst het westen, dan het oosten à voorkomen tweefrontenoorlog.
Reden Sovjet-Unie: geen legerleiding naar aanleiding van zuiveringen.

Blitzkrieg

1. 1938: Tsjecho-Slowakije werd een Duitse vazalstaat.
2. 1938: Opeisen van de Poolse Corridor (aansluiting Oost-Pruisen)(grondstoffen).
3. 1939: Aanval Polen = oorlogsverklaring Groot-Brittannië en Frankrijk.

1 september 1939: Hitler valt Polen aan en overtreedt daarmee het verdrag van München (1938).

3 september 1939: Groot-Brittannië en Frankrijk verklaren Duitsland de oorlog.

1940 Blitzkrieg op het westen
April 1940:     Denemarken.
10 Mei 1940: Nederland (15 mei) à operatie Fall Gelb
                         België (28 mei) à operatie Fall Gelb
                         Frankrijk (25 juni) à operatie Fall Rot

Battle of Britain 1940/41
Leiding Groot-Brittannië: premier Churchill.

• Voornamelijk een luchtoorlog.
• Terreurbombardementen op Britse steden.

De slag om Engeland werd verloren door Duitsland.

Operatie Barbarossa 1941/42 1^e keerpunt
Nu het westen van Europa beheerst werd, kon hij beginnen aan het veroveren van Lebensraum in Rusland. Hun offensief smoorde in de vroeg invallende winter, de weerstand van het Rode leger en de Sovjetbevolking nam toe (Untermenschen, nationalisme).

Aanval Pearl Harbor 1941
Amerikaanse deelname aan de tweede wereldoorlog (geallieerden).

Slag om El Alamein 1942
Het Duitse en Italiaanse Afrikakorps wordt verslagen door Groot-Brittannië.
à einde Duitse overheersing in Noord-Afrika.

1942 Slag om Stalingrad. 1943 overgave.Na de slag om Stalingrad trok het Duitse leger zich terug uit de Sovjet-Unie. De weg was open naar Berlijn.

Mussolini werd afgezet en gearresteerd, waarna Italië capituleerde. Maar de Duitsers bevrijdden Mussolini en bezetten Noord-Italië. In 1942 hadden de geallieerden al het overwicht op zee en in de lucht.

Decision-Day 1944
In het westen begonnen de geallieerden in 1944 een offensief met de landing in Normandië. De Camfibische landing in Normandië van geallieerde troepen uit de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Canada luidde de bevrijding van Europa in.

In de slag om Arnhem wisten de Duitsers de geallieerde opmars te stuitten. Aan het oostfront rolde de Russische stoomwals verder. Eind april veroverde het rode leger Berlijn. Hitler schoot zichzelf door het hoofd en verbrandde zijn lichaam met benzine. Aan de Elbe ontmoetten de Russen elkaar en na de Rijn over te hebben gestoken was de laatste Duits verdedigingslinie gebroken en tekende ze de capitulatie.

Begrippen
Appeasement, Blitzkrieg, capitulatie, diplomatie, lebensraum, Tweede Wereldoorlog, vazalstaat, Westen.

Jaartallen
1933 – herbewapening.
1935 – opbouw vloot, luchtmacht en algemene dienstplicht.
1936 – troepen het Rijnland in.

1936 – bondgenootschap Mussolini.
1936 – bondgenootschap Japan.

1938 – Oostenrijk werd een Duitse provincie.
1938 – Sudetenland hebben in ruil voor geen nieuwe eisen Verdrag van München.
1939 – niet-aanvalsverdrag nazi-Duitsland en Sovjet-Unie.
1939 – Duitsers werden gedood door “Polen”, waarna het Duitse leger Polen binnenviel.
1939 – Frankrijk en Groot-Brittannië vielen Duitsland aan.

1940 – Battle of Britain.
1940 – Bombardement Rotterdam.
1940 – België, Denemarken, Nederland en Frankrijk werden ingenomen door Duitsland.
1940 – Dreimächtepakt à asmogendheden.
1941 – Duitsland verloor Battle of Britain.
1941 – Februaristaking in Nederland tegen Jodenvervolging.

1941 – Duitse inval in de Sovjet-Unie.
1941 – operatie Barbarossa.
1941 – Japanse aanval op Pearl-Harbor.
1941 – Verenigde Staten sloten zich aan bij de geallieerden.
1942 – Slag bij Midway.
1942 – Slag om El Alamein.
1942 – Slag bij Stalingrad.
1944 – D-day.
1944 – ardennenoffensief.
1944 – Geallieerde invasie in Normandië.
1945 – Duitsers gaven zich over.
1945 – Atoombom Herosjima en Negasaki.
1945 – oprichting Verenigde Naties.

3.2 Bezet Nederland

Op 10 mei 1940 viel nazi-Duitsland het neutrale Nederland aan. Het Nederlandse leger bleek kansloos. De Nederlandse regering vluchtte naar Engeland en na het bombardement van Rotterdam en de dreiging van een bombardement van Utrecht volgde op 15 mei de capitulatie.

Oostenrijkse nazi Seyss-Inquart werd rijkscommissaris. Hij hoopte met zachte hand de Nederlanders voor het nationaalsocialisme te winnen. Voor de meeste Nederlanders veranderde er tijdens de bezetting aanvankelijk niet veel. Alleen de Joden werden langzaam buitengesloten.

Nadat Duitsland de Sovjet-Unie was binnengevallen, werd de onderdrukking harder en het verzet feller. De Nederlandse omroep werd een propagandamedium, de pers werd met censuur en andere organisaties moesten worden gelijkgeschakeld om de nationaalsocialistische ideeën te propageren.

Geallieerde legers bevrijdden vanaf september 1944 het zuiden. Maandenlang was Nederland frontgebied (Algemene spoorwegstaking). De Duitsers plunderde de nog bezette gebieden leeg. De inwoners van de steden in Holland en Utrecht maakten de Hongerwinter mee. Op 5 mei 1945 gaven de Duitsers zich over.

Begrippen
Bezetting, censuur, collaboratie, fout, gelijkschakeling, onderduiker, razzia, rijkscommissaris.

Jaartallen
1938 – Oostenrijkse nazi Seyss-Inquart werd regeringsleider.
1941 – proteststaking tegen anti-joodse maatregelen à razzia’s.
1944 – mislukte aanslag SS-leider deportatie Nederlandse Joden Rauter à Puttense mannen.
1944 – slag om Arnhem.
1944 – algemene spoorwegstaking.
1945 – Hongerwinter.

3.3 De Holocaust

Aantekening

Eerste Fase: 1933-1939.
Isolatie van de Joden in de samenleving.

15 september 1935: Neurenbergerwetten.
9 op 10 november 1938: Reichskristallnacht.

Tweede Fase: 1939-1941.
De Joden werden vogelvrij verklaard (bv. Jodenster) en in getto’s ondergebracht.

Derde Fase: 1941-1945.
Deportatie en vernietiging van de joden in concentratiekampen.

20 januari 1942: Wannsee Conferentie: Endlösung der Judenfrage.

Samenvatting

De nazi’s begonnen na hun machtsovername in Duitsland in 1933 met de Jodenvervolging. Ze wilden de joodse Duitsers uit Duitsland verdrijven. Met wetten werden joden gediscrimineerd en geïsoleerd,de rassenwetten ontnamen de joden de burgerwetten.

In 1938 organiseerden ze de Kristallnacht met geweldsuitbarstingen tegen joden in heel Duitsland. Daarna kwamen er nieuwe regels om de Joden te isoleren, zoals de Jodenster. Tijdens de Tweede Wereldoorlog besloten de nazi’s om elf miljoen joden in de bezette delen van Europa te vermoorden. In 1945 hadden ze er zes miljoen vermoord. Eerst werden joden in het oosten doodgeschoten door moordcommando’s, daarna werden joden afgevoerd naar vernietigingskampen.

Voor de oorlog wilden ze de joden deporteren naar Madagaskar, maar dat was niet mogelijk door de oorlog. In 1942 in een villa aan de Wannsee in Berlijn bespraken ze de Endlösung. Er kwamen 7 vernietigingskampen waar ze ook via doorvoerkampen konden komen. Holocaust/Shoah/brandoffer was de grootste volkerenmoord.

Begrippen
Antisemitisme, discriminatie, Jodenster, Jodenvervolging, deportatie, doorvoerkamp, Endlösung, genocide, Holocaust, pogrom, SD, vernietigingskamp.

Jaartallen
1938 – Kristallnacht
1942 – Endlösung.

Personen
Goebbels – propaganda minister.
Heydrich – SD-leider ‘slager van Praag’, idee uitroeien joden.

3.4 Oorlog buiten Europa

Asmogendheden
Japan was een industriële grootmacht met een militaire regering. Japan wilde een groot koloniaal rijk om zichzelf van voedsel en grondstoffen te voorzien. Japan (keizer Hirohito) sloot een bondgenootschap met Duitsland (Hitler) en Italië (Mussolini). In 1931 en 1937 veroverde Japan delen van China.

Wereldmacht à veroveringen/kolonialisme
Bijvoorbeeld Nederlands-Indië à Jappen kampen (interneringskampen).

Japan in de jaren 30: Verovering groot koloniaal rijk.
à oorzaak: door economisch tekort aan grondstoffen.
à gevolgen: - uitbreiding Japans leger.
                        - modernisering industrie.
                        - deel China verovert.

Toen Japan een deel van de Franse kolonie overnam besloten de VS en Nederlands-Indië de uitvoer van olie en staal naar Japan te verbieden.

7 december 1941: Japan valt de VS in: Pearl Harbor. Daardoor gingen de Verenigde Staten meedoen aan de zijde van de geallieerden in de Tweede Wereldoorlog.

Onder Japans bestuur
Japan veroverde grote delen van Zuidoost-Azië, waaronder Indonesië. Suriname, Curaçao en Aruba werden ingezet bij de Amerikaanse oorlogsvoering. Aziatische volken zouden bevrijd worden van het blank koloniale regime. à ‘Nieuwe orde’.

Teleurstelling voor de Aziaten:

1. Japan nam het koloniale bestuur over.
2. Veroverde gebieden ingezet voor de Japanse oorlogseconomie.
3. Onderdrukking.
4. Indonesië ‘Jappen kampen’.
5. Dwangarbeid (Birma-spoorlijn).

In 1942 zeeslagen in de Koraalzee bij Australië en Midway midden in de grote oceaan verloor de Japanse marine van de Amerikanen. Daarna bouwden de Amerikanen een overwicht aan oorlogsschepen en gevechtsvliegtuigen op (m.b.v. omliggende Nederlandse kolonies, omdat vervoer over de zee gevaarlijk was door Duitse duikboten).

Vanaf 1943 kwam Island Hopping, maar dat ging moeizaam, omdat de Japanners dood gingen voor hun vaderland. Na bombardementen zette de japanners het wapen van de kamikaze in.

Atoombom – einde oorlog Azië
Om het japans verzet te breken, gooiden de Amerikanen twee atoombommen op Japan.

• Hiroshima (6 augustus).
• Nagasaki ( 9 augustus).

Op 15 augustus 1945 ondertekende de Japanse keizer Hirohito de capitulatie.

Gevolgen Tweede Wereldoorlog

1. Dekolonisatie
   Onder andere Indonesië onder leiding van Soekarno.
2. Koude oorlog
   à Verenigde Staten (kapitalisme) tegen de Sovjet-Unie (communisme). (wapenwedloop).

Japanse bezitting/WOII = hoofdoorzaak voor onafhankelijkheidsverklaring van Soekarno.

Begrippen
Atoombom, dwangarbeid, kamikaze.

Jaartallen
1931 – Japan viel China binnen.
1937 – Japan viel China binnen.
1940 – Japan nam een deel van de Franse kolonie Indochina over.
1941 – Pearl Harbor.
1941 – Japan veroverde grote delen Zuidoost-Azië.
1942 – Midway.
1943 – Island Hopping.
1944 – Kamikaze.
1945 – Atoombommen.

Personen
Admiraal Yamamoto – de bedenker van Pearl Harbor aanval.
Generaal Tojo – leiding nationalistische militairen.

3.5 Lessen van het verleden

De Verenigde Naties vloeien voort uit de Volkenbond, maar dat was geen succes.

1941: Atlantisch Handvest (Verenigde Staten + Groot-Brittannië).
1945: Verenigde Naties.

De Verenigde Naties hadden als doelen:

• Vrede / voorkomen van oorlogen.
• Solidariteit lidstaten.
• Zelfbeschikkingsrecht = dekolonisatie.
• Grondrechten vastleggen.

Leider van de Verenigde Naties is de secretaris-generaal.

De organisaties met de taken:

• Algemene vergadering.
  - bepalen lidmaatschap.
  - 6 commissies bepalen beleid op verschillende gebieden.
  - Alle lidstaten zijn lid.
• Veiligheidsraad.
  - 5 permanente leden (Verenigde Staten, China, Rusland, Groot-Brittannië en Frankrijk).
• Economische en Sociale Raad (EcoSoc).
  - o.a. Unicef.
• Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).
• Internationaal Gerechtshof.
• Secretariaat.

Na de Tweede Wereldoorlog berechten speciale geallieerde tribunalen belangrijke Duitse en Japanse oorlogsmisdadigers in Neurenberg en Tokio.

Begrippen
Lidstaat, oorlogstribunaal, oorlogsmisdaad, Veiligheidsraad, Verenigde Naties, vetorecht.