Hoofdstuk 3 De republiek in de Gouden Eeuw
3.1 Amsterdam stapelmarkt van de wereld
- Grote bevolkingsgroei in Amsterdam door:
- Vluchtelingen uit Antwerpen dat door Spanje was bezet.
- Bevolkingstoename door grote welvaart (meer kinderen).
- Oplossing: stadsuitbreiding
- Rijken gaan aan nieuw gebouwde grachten wonen in koopmanshuizen (kantoor in huis, opslag op zolder, grote tuin).
- Ambachtslieden verhuizen naar de Jordaan (werkplaatsen en woningen voor werklui en knechten).
- Gevolg: Rijk en arm wonen en werken apart.
- Oplossing: stadsuitbreiding
- Andries Bicker (burgemeester van Amsterdam, Lid van de SG en VOClid) machtig man met zoon Gerard die van rijkdom vader profiteert.
- Verstedelijking: ook in rest van NL. NL economie ging van landbouw en veeteelt naar stedelijke handel en nijverheid. Gevolg: voedseltekort. NL ging graan importeren uit landen rond de Oostzee (bv Polen) en sloeg dat hier op.
- Verkoop aan molens en bakkerijen in NL.
- Verkoop tegen hogere prijs bij schaarste in Europa.
- Stapelmarkt:
Import en export van goederen uit Europa en (na ontdekking van vaarroute om Afrika naar Azië) de hele wereld en die goederen werden tijdelijk “opgestapeld” in pakhuizen en zolders.
Amsterdam is in 17e eeuw knooppunt van handelsroutes.
- Im en export:
- Schepen voeren vanuit Amsterdam met Franse/Duitse wijn, stoffen uit Vlaanderen en Aziatische specerijen, zijde, thee richting Scandinavië en de Oostzee. Daarvandaan voeren zij terug met graan uit landen rond Oostzee, hout voor scheepsbouw uit Scandinavië en ijzer uit Zweden. Amsterdam is de belangrijkste Europese haven.
Graanhandel (=moedernegotie) is basis van alle (internationale) handel en maakt van Amsterdam stapelmarkt van goederen uit de hele wereld. Graanhandel levert meer op dan de handel met Azië of Amerika.
Waag: Koopwaar laten wegen
Wisselbank: Financiële transacties
Beurs: Handel drijven en aandelenmarkt => nieuws (eerst mondeling daarna nieuwsberichten en daarna kranten) over oorlogen, stormen, kapingen etc. zijn van invloed op prijs en winstverwachting.
- Handelskapitalisme:
Inkoop van materiaal, bewerking van materiaal en verkoop van het eindproduct levert meer op dan alleen handel in materiaal. Voorbeeld = wolhandel, wol uit Engeland naar Antwerpen, in Antwerpen verwerken tot lakense stoffen en export daarvan.
- Handel van Antwerpen naar Amsterdam:
Spanje neemt in 1585 Antwerpen in . NL (de Republiek) verovert monding van de Schelde en sluiten Schelde af voor internationaal handelsverkeer. Einde van Antwerpen als grootste handelsstad van Europa. Vluchtelingenstroom want:
-
- Geloofsredenen (protestanten en joden)
- Niets meer te verdienen
- Zetten handelsnetwerk in Amsterdam voort
- Investeren kapitaal in Amsterdam
➔ Ook vluchtelingen uit Duitsland om geloof en op zoek naar werk.
➔ Huwelijksboeken registeren afkomst, bevolkingsregister was niet betrouwbaar.
- Specialisatie:
Ambachtslieden in steden gaan ook voor export werken en steden specialiseren zich.
Leiden: lakense stoffen/Haarlem: linnen en katoen/Delft: Delfts-Blauw (tegels en serviezen)/Gouda: Tabakspijpen van klei/Hoorn: schepen.
Boeren specialiseren ook, richten zich op veeteelt want dat brengt meer op. Melk, boter, kaas en vlees voor eigen dorp, de hele Republiek en voor de export.
Krimpenerwaard: hennep voor touwen en zeilen/Groningen-Friesland-Holland: turf voor haardvuren-ovens-smederijen➔ commerciële landbouw.
- Oorzaak-gevolg:
Diverse soorten oorzaken kunnen diverse soorten gevolgen hebben. Inname Antwerpen door Spanje (politieke of militaire oorzaak) heeft geloofsvlucht (godsdienstig gevolg) en vertrek van de handelaren (economisch gevolg) tot gevolg. Andere indelingen zijn: korte en lange termijn/bedoeld en onbedoeld.
3.2 De Oost en de VOC
- Eerst ontdekkingsreizen door Spanje en Portugal.
- Spanje: Vanuit Amerika
- Portugal: Vanuit Azië
- Import van specerijen, zijde, porselein en thee
- Handel in Antwerpen
- Val van Antwerpen 1585=> Amsterdam
- Amsterdam wordt centrum van wereldhandel
- NL zoekt eigen route naar Azië
- via Noord: wegen en Noordkaap. Probleem: ijs dus overwintering op Nova Zembla => niet gelukt.
- via Zuid: route van Portugezen (Kaap de Goede Hoop) naar Indonesië => wel gelukt. Kapitein: Cornelis de Houtman.
- Ontstaan van Voorcompagniën: handelssamenwerkingen=> veel onderlinge concurrentie
- Problemen:
- Angst voor onderlinge strijd (o.a. tussen gevluchte Antwerpse handelaren en NL handelaren)
- Door grote concurrentie zakten de prijzen
- Er was veel geld nodig voor de strijd tegen Spanje!
- Oplossing: Oprichting van de VOC door raadspensionaris Van Oldenbarnevelt.
- Kamers in zes Hollandse en Zeeuwse steden
- Per Kamer een eigen scheepswerf, pakhuis en kantoor
- Per vaart inhuring van zeelui en soldaten
- Bestuur: Afgevaardigden van de Kamers=> Heren Zeventien
- Staten Generaal geeft VOC handelsmonopolie
- Alleenrecht om op Azië te varen
- Verboden eigen handel te beginnen
- Strenge controle hierop op schepen
- VOC krijgt bevoegdheden
- Voeren van oorlogen ( soldaten mee aan boord voor zeerovers en oorlogen) tegen concurrenten in Azië (Arabische koopvaarders, Spanjaarden en Engelsen.
- Sluiten van verdragen met Aziatische vorsten (vrijwillig of met geweld).
- Aankopen in Azië met betaling in vuurwapens, goud en zilver
- VOC dreef handel met Indonesië (bestuurscentrum in Batavia door JP Coen opgericht=> JP Coen eerste Gouverneur –Generaal van VOC in Azië), China en India. Ook onderling dreven die handel met elkaar. Meedoen met die handel betekent langer verblijf in Azië.
- Handelsfactorijen:
- Handelssteunpunten
- Centrale plek voor bestuur
- Zelf stichten of veroveren op Spanje en Portugal
- In India, Indonesië, Maleisië, China en Japan
- Inter-Aziatische handel levert het meest op: Handel binnen Azië
- Handelsmonopolie ook door VOC opgelegd aan inheemse bevolking. Banda-eilanders negeerden monopolie en bloedige vergelding. Perkeniers nemen Banda-eilanden over en starten nootmuskaatplantages, De VOC voert daarvoor slaven aan.
- VOC maakt geen koloniën behalve
- Handelsfactorijen
- Batavia en gebied rondom Batavia
- Banda-eilanden
- Financiering VOC door middel van aandelen. Geld aan VOC en in ruil:
- Aandeel in VOC
- Aandeel in winst: dividend
- Koop en verkoop van aandelen op Amsterdamse Beurs
- Iedereen kon/mocht aandelen VOC kopen
- Oprichting VOC ook gericht tegen Spanje en Portugal
- Onderdeel van strijd tegen Spanje: de Opstand
- Afpakken van zeeroutes en handelsgebieden
- Zeeroute via Duinkerken (Spaanse Nederlanden):
- Duinkerkers kregen kapersbrieven van Spanje om NL vloot te veroveren.
- Republiek gaf kapersbrieven aan schepen.
- Zeeroute via Duinkerken (Spaanse Nederlanden):
De samenvatting gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
J.
J.
Bedankt! Deze samenvatting heeft me erg geholpen voor het proefwerk van morgen in de PWW.
Een 10!
4 jaar geleden
Antwoorden