Hoofdstuk 2: Strijd om Europa

Geschiedenis Strijd om Europa H2
§2.1 De opkomst van Napoleon
Voor Napoleons opkomst:
 14-7-1789 Franse Revolutie, bestorming Bastille
 9-1792 Koning afgezet, republiek uitgeroepen
 17963 Koning Lodewijk XVI onthoofd, oorlog met GB en Nederlandse Republiek
 9-1793 tot 7-1794 Periode van Terreur, Jacobijnen o.l.v. Robbespiere
 1795 tot 1799 Periode van directoire (gematigden)
 Verwarde politieke situatie -> 1799: STAATSGREEP door Napoleon
Napoleon: geboren in Corsica, vader was van adel, ging naar officiersschool

1793 Napoleon zorgt voor verovering Toulon en Britse vloot -> beloning: promotie tot generaal
1795 Parijse regering wordt bedreigd door bevolking -> Napoleon moet stad verdedigen en treed bliksemsnel op -> de rust keerde weer -> promotie tot commandant Italië.
Napoleon moest Italië bevrijden, dat lukte en sloot vrede met Oostenrijk,
Frankrijk stond er goed voor:
 Zusterrepublieken Nederland, Zwitserland en Italië
 België en Duitse gebieden zijn ingelijfd
 Pruisen had zich teruggetrokken uit de oorlog
 Alleen nog oorlog met GB
Napoleon bezette Egypte en werd daar islamitische vorst.
1799 GB+Oostenrijk+Rusland bedreigden Frankrijk. Napoleon keerde terug en werd als held ontvangen. Iedereen verlangde naar een krachtige leider en rust:
 Na 10 jaar chaos verlangden de Fransen naar een redder
 Het was al 7 jaar oorlog
 Het was intern onrustig:
o Platteland: opstanden
o Steden: armoede en werkloosheid
Vrede met Rusland en de Oostenrijkers in Italië waren verslagen, Napoleon sloeg binnenlandse opstanden neer, pakte criminele bendes aan, nodigde gevluchte edelen uit terug te keren, verzoende zich met de kerk en kroonde zichzelf tot KEIZER.

 Hoe kwam Napoleon aan de macht en hoe raakte hij in oorlog?
-> Het was heel onrustig in Frankrijk en in die verwarde politieke situatie pleegt Napoleon een staatsgreep. In 1793 wordt hij benoemd tot generaal en in 1795 bevrijd hij Italië. Hij zorgt dat Frankrijk er weer goed voor komt te staan.
Toen Napoleon in Egypte was vielen GB+Oostenrijk+Rusland aan en Napoleon keerde terug. Hij werd als held ontvangen, greep in Parijs de macht en zorgde dat het weer rustig werd door vrede te sluiten met Rusland en de opstanden en criminele bendes aan te pakken en zich met de kerk te verzoenen. Toen kroonde hij zichzelf tot keizer.
§2.2 De Napoleontische oorlogen
1802 Vrede met GB (wankelige vrede). GB kon verstoring machtsevenwicht niet accepteren en Napoleon wilde geen vrede maar oorlog.
Nationalisme, door de revolutie aangewakkerd -> ideeën van vrijheid en gelijkheid moesten in heel Europa verbreid worden. Napoleon zag zichzelf als de nieuwe Caesar en Karel de Grote.
1803 Invasieleger naar het Kanaal -> mislukte
1805 Coalitie van Rusland+Oostenrijk+GB -> Napoleon verpletterde een Russische-Oostenrijks leger en kreeg het grootste deel van Duitsland in handen -> oorlogsverklaring van Pruisen -> Napoleon won, triomfmars door Berlijn, verjoeg Russen en Oostenrijkers uit Polen.
1810 Toppunt van Napoleons macht
 Nederland, België, Kroatië, deel van Italië en deel van Duitsland ingelijfd
 Pruisen was klein en afhankelijk geworden
 Vazalstaten in Duitsland, Italië, Polen en Spanje

 Bondgenootschap met Oostenrijk en Rusland
Hoe kon het dat Napoleon zó machtig werd?
 Frankrijk had de sterkste economie
 Frankrijk had het grootste leger
 Frankrijk was het machtigste land op het continent
 Frankrijk had de meeste inwoners
 De vijanden waren nooit eensgezind
 De Fransen werden als bevrijders gezien doordat ze de revolutie ‘exporteerden’
GB heerste nog steeds op zee -> handelsblokkade. Tsaar werkte niet mee -> 1812 Rusland aangevallen  Begin van het einde.
Aanval Rusland was een fatale fout, want:
 Rusland was uitgestrekt en dun bevolkt -> de Fransen raakten uitgeput en verhongerden
 De regering zat in Sint Petersburg i.p.v. in Moskou
 De Russen achtervolgden Napoleon en zijn leger en velen stierven door kou, uitputting, honger en ongedierte

 De Russen bleken ongevoelig voor de heidense bevrijdingsideologie
 De plunderingen riepen een fanatiek Russisch nationalisme op
Nieuw Frans leger, maar vijanden hadden een sterke coalitie gevormd.
1813 Verdreven uit Spanje door Spaans-Brits leger
1813 Nederlaag bij Leipzig door geallieerden
1814 Napoleon werd verbannen naar Elba, maar keerde na een jaar terug
1815 Verslagen bij Waterloo
1815 Napoleon werd verbannen naar St. Helena
1821 Napoleon overlijdt op St. Helena
Welke gebieden veroverde Napoleon en wat waren zijn kracht en zwakte?
-> Veroverde gebieden:
 Grootste deel van Duitsland en Pruisen
 Nederland, België, Kroatië, delen van Italië en delen van Duitsland
 Vazalstaten: de rest van Italië, Duitsland, Polen en Spanje
-> Kracht en sterkte:
 Frankrijk had veel inwoners én de sterkste economie
 Nationalisme

 Militaire superioriteit (sterker dan andere legers) door:
o Overtuiging: ze geloofden dat ze de vrijheid en gelijkheid brachten en waren trots
o Carrière: ze konden carrière maken, werden beloond en onderscheiden
o Populair: Napoleon was mateloos populair bij zijn troepen
o Militair genre: tactiek (mobiliteit en vuurkracht)
-> Zwakte:
 Nationalisme kan leiden tot trots en hoogmoed. Napoleon werd na verloop van tijd hoogmoedig en eerzuchtig.
§2.3 De erfenis van Napoleon
1815 Eindelijk vrede
Ancien régime: de oude orde in de samenleving, voorafgaand aan de Franse Revolutie
Recolutionaire idealen waren niet meer zo populair, ze brachten alleen maar geweld en chaos en verarming, leek het wel.
Wapens:
 Artillerie: kanonnen
 Infanterie: dolken en musketten
 Cavalerie: zwaarden en sabels
Veel meer doden dan in de 18e eeuw, want toen probeerden ze bloedvergieten te voorkomen en waren de legers veel kleiner. Meeste doden in Rusland en Spanje, omdat de bevolking daar in opstand kwam. Guerrilla: militaire operaties van bevolking o.i.d.
Ook voor bevolking was oorlog ingrijpender dan in 18e eeuw:

 Militaire diensplicht
 De rest moest harder werken (om lege plekken te vervangen en om voor kleding/voedsel/wapens te zorgen voor het leger)
 De belastingen stegen
 Geplunderde gebieden
 Economische schade door handelsblokkade
Gevolg: enthousiasme veranderde in haat!
Veranderingen op korte termijn:
 Oude privileges van adel, geestelijkheid, gilden, steden en provincies werden niet hersteld
 Boeren bleven vrij van verplichtingen aan hun heer
 Burgerrechten bleven bestaan
 Na 1815 grondwet en gekozen parlement
Veranderingen op lange termijn:
 Democratisering
 Ontstaan Duitsland (1871)
Veranderingen in Nederland:
 1795 Bataafse republiek (1798 met grondwet)
 Politieke veranderingen:
o Democratie met grondwet

o Eenheidsstaat
o Staatsburgers
 Sociale veranderingen:
o Algemeen Beschaafd Nederlands
 Culturele veranderingen:
o Nationaal onderwijs
o Decimaal stelsel (Franc werd later gulden)
Wat waren de gevolgen van de revolutionaire en Napoleontische oorlogen voor soldaten en burgers en welke erfenis liet Napoleon na?
-> Gevolgen voor soldaten: meer doden
-> Gevolgen voor burgers: militaire dienstplicht / harder werken / hogere belastingen / geplunderde gebieden / economische schade door handelsblokkade
-> Erfenis van Napoleon:
 Oude privileges werden niet (of gedeeltelijk) hersteld
 Boeren bleven vrij van verplichtingen aan hun heer

 Burgerrechten bleven bestaan
 Parlement met grondwet
 Nieuw land: Duitsland
 Nederland:
o Democratie met grondwet
o Eenheidsstaat met staats burgers
o ABN
o Nationaal onderwijs
o Decimaal stelsel