Hoofdstuk 10, Waarheen waarvoor?

Hoofdstuk 10 20e eeuw.

P1
Religie is gericht op het bovenmenselijke. Overtuigingen gebaseerd op een bovennatuurlijke macht.
Levensbeschouwing is de manier waarop mensen tegen essentiële zaken van het leven aankijken.
Beide streven naar een andere, betere wereld.

Pacificatie-democratie; samen problemen op harmonieuze wijze oplossen.

Kranten waren een middel van propaganda en een instrument om de eenheid in opvatting te bewaren binnen de eigen zuil.

Na de WOII werd het woord verzuiling om de negatieve lading van de vooroorlogse ‘hokjes- en schotjesgeest’ aan te duiden.
Vanaf de jaren ’60 omschreef J.C.H Blom de zuilen als ‘bevolkingsgroepen’ waarvan de leden sociaal-culturele en politieke activiteiten bewust binnen eigen levensbeschouwelijke kring verrichten.

Verzuilung van ±1880-1960
De zuilen rond 1900
Rechtzinnige protestanten;(Calvinistisch, Rechtzinnig, Orthodox-protestants)
Kuyper= Nederlands-hervormde dominee(vanaf 1872), hoofdredacteur van een antirevolutionair dagblad en lid van de Tweede Kamer en opvolger van Groen(na 1876). Kuyper wilde een tweedeling creëren om tegen het oprukkende ongeloof en liberalisme te verdedigen. 55% van de mensen was toen lid van de Nederlandse Hervormde Kerk, de rest Rooms-katholiek of Joods. Ze stonden in de kerk rechttegenover de vrijzinnigen. Uiteindelijk scheidde Kuyper zich af en de Gereformeerde Kerken bestonden.
Er waren ook rechtzinnige die bij de hervormde kerk bleven die richtte de CHU(Christelijk-Historische Untie) op.

Katholieken;
Kregen in 1848 vrijheid van Godsdienst. Eerst konden ze het goed vinden met de liberalen maar later werden ze bang voor de emancipatie van eigen geloof die in gevaar kwam en ze werden in hun zuil gedreven.
Schaepman wilde een algemeen christelijke partij maar antirevolutionaire vonden dat stom maar toch hebben ze later regelmatig in coalitieregeringen gezeten en samengewerkt: bv bij de schoolstrijd.

SOCIALISTEN;
Onder invloed van Karl Marx. Ze zagen religie als manier om het volk zoet te houden. Het kapitalisme moet plaats maken voor communisme of socialisme. Niet-godsdienstige armen zochten steun bij de socialisten. Nieuwenhuis werd de ‘apostel vd arbeiders’ en leider van de SDB(sociaal democratische bond). Toen kwam er een richtingsstrijd binnen de SDB en Nieuwenhuis koos de kant van de anarchisten.
12 mensen uit de SDB richtten toen de SDAP(sociaal-democratische arbeiderspartij) onderleiding van Troelstra: Evolutie moest de klassenloze maatschappij dichterbij brengen.

Liberalen;(= eerder een algemeen niet-verzuild publiek domein dan een zuil).
Ook aanhang onder vrijzinnige protestanten. Individu is wel belangrijk bij liberalisme in politiek en economisch opzich kan de individu doen en laten wat hij wil. Rol van de staat = beperkt(alleen zorgen voor grondrechten en openbare orde en veiligheid).

De Pacificatiedemocratie
De zuilen bleven ook toen Algemeen Kiesrecht ingevoerd was. De leiders werkte samen om een stabiel bestuur te garanderen.

Na de WOII nam de verzuiling toe. Bloeiperiode in de jaren ’50. De protestants christelijke groep had zich tot een stabiele eenheid ontwikkeld.
In de katholieke volksdeel waren geen afsplitsingen maar er kwamen scheurtjes in de volgzaamheid. Toen kwam het Mandement(1954, brief van bisschoppen). In de jaren ’60 stapte de katholieken alsnog massaal over naar de niet-confessionele partijen.


P2
Eerste radio uitzending -HDO(hollandsche draadloze omroep)-
Neutrale HDO gaat daarna zendtijd verhuren
Dat richtte rechtzinnige protestante de NCRV(Nederlandse christelijke radio vereniging) op.
De KRO(katholieke radio omroep) wordt opgericht
1925 kwam de VARA(Vereniging van Arbeiders Radio Amateurs), in socialistische kringen wilde men toch liever een nationale omroep.
VPRO(1926) Vrijzinnig Protestantse Radio Omroep: maakt aanvullende programma’s vanuit de christelijke, humanistische tradities van het vrijzinnige protestantisme.
HDO werd AVRO: Algemene vereniging Radio omroep. Zendtijdbesluit: zendtijd werd in vier gelijke parten verdeeld.--> TOEN kwam de verzuilende inricht van het omroepbestel. MOEHAHAHA

Geen subsidie door overheid, reclame verboden: de omroepen proberen leden te werven.
ROCC(Radio omroep controle commissie) zag erop toe dat de radioprogramma’s de openbare orde en veiligheid van de staat niet in gevaar brachten. VARA wilde de programmering niet aanpassen toen werd er een sociaal-democraat opgenomen in de ROCC. De VARA war verantwoordelijk voor 65% voor de programma’s die verboden waren door de overheid.
Toen de Duitsers Nederland bezette mochten de omroepen hun programma bevoegdheid behouden tot in 1941 toen werd de Nederlandse Omroep opgericht en luisterde de Nederlanders stiekem naar Radio Oranje.

Na de oorlog was er een overgangsperiode met “Radio Herrijzend Nederland” en toen kwamen de vooroorlogse omroepen weer terug. Alleen de preventie overheidstoezicht werd afgeschaft en de Nederlandsche Radio Unie kreeg verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke programma’s. radio werd heel populair.

1951: eerste televisie uitzending; zelfde verzuilde structuur als de radiobestel.

KRO probeerde met uitzendingen de katholieke levenstijl te vormen en versteken.

P3
Toen de verzorginsstaat was uitgebreid waren de individuen minder afhankelijk van de zuilen. Dus minder invloed van de zuilen.

Gevolgen van welvaart op sociaal gebied:
Toename van mobiliteit; kennis van andere culturen en gewoonten.
Opkomst van de tv; verruimde blikveld toen er nog 1 uitzendkanaal was keken mensen vaker naar tv ongeacht welke omroep er uitzond. Bevorder door introductie van nieuwe normen de ontzuiling.
Toename deelname aan hogeronderwijs; uitbreiding studiebeurzenstelsel en welvaar ouders: meer jongeren naar wetenschappelijk en hoger onderwijs, meer kennis en jongeren kwamen in contact met mensen uit andere zuilen.

Tot 1900; weinig ontkerkelijking. Kritiek op de kerk veroorzaakte nieuwe stromingen maar geen ontkerkelijking.
Na 1900 nam de ontkerkelijking snel toe. Vooral bij vrijzinnig protestantisme en socialisme.
Secularisatie: proces waarbij de rede de invloed van het geloof kan overnemen.
Hand-in-hand met de ontzuiling.

Ontzuiling katholieken:
Kort na het mandement(1954) kwamen er grote veranderingen in de katholieke zuil. Door;
-geisoleerde katholieke regios braken open na industialisatie en verstedelijking.
-katholieke geestelijkheid verloor positie door uitbreiding van katholieke onderwijsvoorzieningen kwamen meer niet-geestelijken in de katholieke elite en ze eisten een plaats in de leiding vd zuil.
-Tweede Viaticaans Concilie(1962) bracht een democratiseringsproces binnen de katholieke kerk op gang. Veel gebruiken werden ter discussie gesteld->identiteitscrisis. Bekkerst zei: dat ouders zelf mochten weten hoeveel kinderen ze wilden(wellicht door introductie anticonceptie pil).
Kerkbezoek daalde flink. Conservatieve bisschoppen werden benoemd-> progressief en conservatief deel. Katholieken zochten contavt met de protestanten(ARP en CHU) en CDA ontstond(gezamenlijk). NKV(katholieke vakbond) en NVV(neutraal) werkten samen en leidde tot FNV.

Ontzuiling rechtzinnige protestante:
Geleidelijk door
-protestantisme heeft meer individuele betekenis als katholieke geloof. Levensbeschouwing is geen zaak van de kerk maar van persoonlijk geweten.
-Er kwam veel Doleantie voor, weinig ontkerkelijking.
1945-1960: stille omwenteling. Ook protestantse kerken kregen temaken met vernieuwingsbewegingen, 1962 probeerde de hervormde en de gereformeerde een samenwerking tot stand te brengen. 1976: samen op weg. Toegenomen openheid in het protestantisme resulteerde in heftige discussies binnen kerken(vooral gereformeerde kerken hadden kritiek). Aan de kant van de rechtzinnig gereformeerde leidde dat tot hergroepering.
Politiek: Jonge antirevolutionairen probeerde van de ARP een radicale christelijke volkspartij te maken.
Grote kerkverlating onder hervormden leidde tot afname van aanhangers van de CHU. Gelukkig waren ze gefuseerd met de gereformeerde.

Ontzuiling socialisten:
De socialisten begonnen al na de oorlog met ontzuilen. Doorbraakgedachte: socialisten, katholieken en rechtzinnige protestanten moesten een nieuwe partij beginnen waarin plaats is voor allerlei stromingen. Mislukte hoewel veel confessionele naar de PvdA overstapte. In de jaren 50 werden de banden met de VARA en NVV minder en het revolutionair-socialisme wed uit het beginselenprogramma van de PvdA geschrapt.
Nieuwe programma: belangrijke plaats voor eigen verantwoordelijkheid en persoonlijk initiatief->tenkoste van de centrale rol van overheidsingrijpen in de economie.
Door toename van welvaart gingen mensen in de jaren ’60 twijfelen aan het nut van het socialisme, emancipatie van de arneider was voltooid. En andere(jongeren) kregen juist meer aandacht als thema’s Derde wereld, vrede en veiligheid. Dat leidde tot interne verdeelheid. Nieuw links wilde de politiek radicaliseren. De oudere vonden dit niks en stichtte de Democratisch Socialisten ’70.

Omroepbestel na verzuiling:
Strijdpunten jegens het omroepbestel
-strijdpunt tussen voor(liberalen, vrijzinnige protestanten) en tegenstanders(rooms katholieken, socialisten en rechtzinnig protestanten) van een nationale omroep.
-strijdpunt commerciële radio en/of televisie.
Dit debat werd erger door uitzening van commerciële Reclame Exploitatie Maatschappij(REM). 1969 werd reclame goedgekeurd en nieuwe omroepen konden zendtijd krijgen(mits zij gericht waren op “de bevrediging van in het volk levende culturele en godsdienstige dan wel geestelijke behoeften”): nieuwe Omroepwet.
~1966: TROS(Televisie en Radio Omroep Stichting) kreeg een zendmachtiging.
~1970: EO(Evangelische Omroep) toegelaten tot omroepbestel.
~1987: IOS(Islamitische Omroep Stichting) kreeg zendtijd.
Door groei TROS gingen traditionele omroepen nadenken. VPRO brak in 1968 met het verleden. Ze stond voor openbreken van verstarde tradities.
KRO en NCRV bleven beginselen trouw, richtte zich op het –hele- Nederlandse volk.
VARA voelde zich verbonden met met alle mensen die fundamentele wijziginen in de maatschappij nastreefden.
Veronica speelde in op de ontzuilingtendensen.
Toen kwam het publieke bestel onder druk door opkomst van: RTL4, RTL5, SBS6 en Veronica(op de commerciële toer). Niet alleen ontzuiling maar ook komst van internationale commerciële tv dwong omroepen samen te werken.

P4
Nederland is veranderd van een christelijk-neutraal verzuilde samenleving tot een religieus-pluriforme samenleving.
Het aantal mensen dat naar de kerk gaat was in 1958 75% en in 1995 40%.
In 1991 beschouwde 57% zich buitenkerkelijk, in 1999 was dat 63%.
Herkerkelijking doet zich bijna niet voor. Ontkerkelijking betekent niet dat ze nergens in geloven.

4.2
In de jaren ’80 groeide de Islam uit tot de tweede grootste geloof in Nederland. Nederland telt vandaag 436 geregistreerde moskeeën. De eerste moskee was in 1956 in Den Haag. Islam betekent letterlijk overgave. De 5 belangrijkste leefregels in de Koran worden zuilen genoemd.
Nederland is betreft voorzieningen nog steeds ingesteld op het zuilensysteem. Het is voor islamieten niet gemakkelijk om in het onderwijs, gevangenissen, in ziekenhuis of in psychiatrische klinieken eigen religieuze voorzieningen te krijgen.
Aan het begin van de 21e eeuw is bij sommige mensen zorg over de plaats van de islam in Nederland. Vooral na 11 september.
Maar ook heel langzaam krijg je ontkerkelijking in de Islam.

In 1997 verscheen een rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau  secularisatie en alternatieve zingeving in Nederland.
De conclusie was dat in 2020 nog maar 25% van de bevolking lid zou zijn van een Kerk.
Het geloof aan God neemt weinig toe. Maar een grotere acceptatie van enkele algemene religieuze denkbeelden is wel te zien.

H10. alles op een rij
1848: liberale grondwetswijziging d Thorbecke
1894: SDAP opgericht
1908: CHU opgericht
1817: einde schoolstrijd
1914-1918: WOI
1918: algemeen kiesrecht mannen
1919: algemeen kiesrecht vrouwen
1919: 1e radiouitxzending
1924: NCRV opgericht
1925: KRO opgericht
1925: VARA opgericht
1926: VPRO opgericht
1927: AVRO opgericht
1940-1945: WOII
1951: eerste tv uitzending
1954: mandement
1956: televisiebesluit
1959: opheffing AJC
1960: ontzuiling en ontkerkelijking
1966: TROS opgericht
1970: EO opgericht
1880 commerciële omroepen opgericht
1987: IOS opgericht

verklaring bron op Pagina 240: Nieuwenhuis is een rots in de branding hij is de leider van SDB. Toen armoede op het platteland vooral groot was vonden arbeiders troost bij de socialistische partij. 1916