Historisch Overzicht: Nederland 1900-1914

Hoofdstuk 1

§1.1    Spoorlijnen en zandpaden

Door de industrialisatie is Nederland een industriële samenleving geworden. Hierdoor is de bevolking van Nederland ook snel gegroeid. De steden groeiden, maar de meeste mensen woonden nog steeds op het platteland.

§1.2    De keerzijde van de medaille

De economische groei leidde tot meer welvaart, maar in het begin profiteerde alleen de rijke daarvan.

De opkomst van de fabrieken betekende een verslechtering van de leef- en werkomstandigheden van de onderste bevolkingslagen.

Dit werd een van de belangrijkste problemen in de Nederlandse samenleving.

De oprichting van vakbonden en politieke partijen zorgde ervoor dat de arbeiders veel sterker stonden.

Het werd arbeiders en vakbonden duidelijk dat als ze meer invloed wilde krijgen, ook arbeiders moesten kunnen stemmen bij verkiezingen.

Stemrecht voor iedereen werd een van de grote actiepunten van vakbonden en arbeidspartijen, zoals de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP).

§1.3    Kermis en speeltuin

Rond 1900 speelde een heel leven meestal af in een straal van een kilometer of tien. Meer was er niet te doen, alleen de kermis. De meeste mensen leefden met grote gezinnen in kleine huisjes. Werken deden ze meestal 6 dagen in de week en dan ook nog eens tien uur per dag.

Na de lagere school gingen kinderen gelijk aan het werk. Alleen de rijkeluiskinderen gingen doorleren.

§2.1    Allemaal in aparte hokjes

In 1848 waren de liberalen aan de macht. De liberalen werden gekozen omdat de rijkere mensen in de liberalen geloofden en zij hadden stemrecht. De socialisten hadden meer aanhang van de arme arbeiders. De socialisten vonden dat de overheid ervoor moest zorgen dat de welvaart eerlijk verdeeld werd over de verschillende bevolkingslagen.

De confessionelen (rooms-katholieken en protestanten) hadden ook hun eigen politieke organisaties.

Tijdens de verzuiling had ieder geloof of politieke stroming zijn eigen organisaties. Op die manier kwam je nauwelijks in aanraking met andersdenkenden.

In 1909 werd een christelijke vakbond opgericht: die kwam op voor de rechten van arbeiders, zonder het gevaar dat ze socialistisch zouden worden.

§2.2    Ideaalbeeld van de vrouw

De ideale vrouw had rond 1900 veel kinderen. Enige scholing, maar geen werk. Lange jurken en de rijkere dames droegen een korset onder de jurk.

Armere vrouwen gingen na de lagere school gelijk aan het werk. Als deze vrouwen kinderen kregen, moesten ze vaak hard blijven werken om hun eigen gezin te kunnen onderhouden.

De rijkere vrouwen moesten thuis binnen in huis werken, als ze wilde gaan werken. Dit werk was dan opdrachten geven aan de dienstmeisjes. Veel rijkere dames verveelden zich en waren niet tevreden met hun taak in het huishouden.

Ook in de wet van de positie van de vrouw onderschikt aan die van de man.

§2.3    Gelijke plichten, gelijke rechten

De beroemdste vrouw uit de eerste feministische golf was Aletta Jacobs. Zij was de eerste vrouw die werd toegelaten aan een hbs.

In arbeidsgezinnen werden veel kinderen geboren.

Aletta is vooral bekend geworden door haar strijd voor het vrouwenkiesrecht. Zowel confessionelen als socialisten vonden dat vrouwen niet moesten werken.

Wilhelmina Drucker streed voor gelijkheid tussen man en vrouw op alle gebieden. Zij richtte de Vrije Vrouwen Vereeniging (VVV) op en bemoeide zich met gelijke beloning, de beroepsmogelijkheden voor vrouwen en de gelijkheid van man en vrouw in de wet.

In 1919 kregen vrouwen ook actief kiesrecht.

Aletta Jacobs (1854-1929)

Aletta Jacobs had bijzondere ouders. Alle elf kinderen uit het gezin kregen de kans om te leren en te studeren. Ook de meisjes, en dat was toen heel bijzonder. Haar oudere zus Charlotte werd de eerste vrouwelijke apotheker van Nederland. Frederika, haar jongere zus, deed als eerste vrouw in Nederland het middelbaar examen in wiskunde en boekhouden.

Aletta Jacobs was de eerste vrouwelijke arts in Nederland en een belangrijke vrouw tijden de eerste feministische golf. Aletta werkte als huisarts in Amsterdam waar de onder andere gratis spreekuur hield voor arbeidersvrouwen. Dan gaf ze bijvoorbeeld seksuele voorlichting. Vrouwen van arbeiders hadden het in die tijd extra zwaar: ze moesten werken en waren daarbij ook nog heel vaak zwanger.

Het belangrijkste actiepunt waar Aletta voor streed was het vrouwenkiesrecht. Ze richtte daarvoor in Nederland een vereniging op en was ook internationaal bekend als lid van de Wereldbond voor Vrouwenkiesrecht.

Wilhelmina Drucker (1847-1925)

Wilhelmina’s ouders waren niet met elkaar getrouwd. Dat was niet volgens te fatsoensnormen van die tijd. Daardoor werd ze door veel mensen anders behandeld dan wanneer haar ouders wel getrouwd zouden zijn.

In 1899 richtte Wilhelmina de Vrije Vrouwen Vereeniging op. De VVV streed voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen op allerlei gebieden. Wilhelmina gaf lezingen, organiseerde demonstraties en gaf een tijdschrift uit. Ze richtte vakverenigingen voor vrouwen op en kwam op voor ongehuwde vrouwen en hun kinderen.

Confessionelen >                                                  Mensen die vinden dat het geloof (confessie) belangrijk is bij het besturen van een land.

Eerste feministische golf >                                  beweging in de 19e  eeuw die opkwam voor de rechten en belangen van vrouwen. De eerste golf eindigde rond 1920 toen vrouwen kiesrecht kregen.

Liberalen >                                                              politieke stroming die opkomst voor de vrijheid van burgers en vindt dat de regering zo weinig mogelijk regels moet maken.

Sociaal-Democratische Arbeiders Partij >    Socialistische partij, opgericht in 1894, die opkomt voor de gelijkheid in de samenleving en betere leef- en werkomstandigheden voor arme groepen. Een belangrijk actiepunt van de SDAP was het algemeen kiesrecht.

Socialisten                                                               politieke stroming die opkomt voor de gelijkheid in de samenleving en bijvoorbeeld streeft naar betere leef- en werkomstandigheden voor arme groepen. De regering moet hiervoor zorgen door wetgeving.

Verzuiling >                                                             de bevolking raakte verdeeld in groepen naar geloof en politieke overtuiging. Iedere zuil had in Nederland zijn eigen krant, radio-omroep en vakbond. In het begin waren er drie zuilen: een protestantse, een katholieke en een socialistische zuil.