Griekenland

Hoofdstuk 4 Het Oude Griekenland

1 De Acropolis zoals die is en was
Acropolis: versterkte heuvel, vaak met een of meer tempels er op, middenin een Griekse stadsstaat. (De bekendste is de Acropolis van Athene: wordt als een van de mooiste ruines beschouwd. De grootste tempel het Parthenon, was gewijd aan de godin van Athene. De Turken gebruikte het als kruithuis. In een andere tempel huisvestten ze de harem van de commandant).

In Athene word de democratie ingevoerd
Een polis is een stadsstaat. De poleis ontstonden vanaf 800 tot 500 voor christus. Er waren er ongeveer 700. Het middelpunt van bijna alle poleis was een versterkte heuvel die Acropolis werd genoemd.

In het begin was de adel (een groep rijke en machtige families via erfenissen) de baas. Meestal begon er een raad van edelen. Die namen de beslissingen. De regeringsvorm waarbij een kleine groep mensen de macht heeft noemen we aristocratie.

De Grieken gingen koloniseren omdat:
Te weinig vruchtbare grond.
De bevolking groeide in de poleis.
Te kort aan voedsel.
Door kolonisatie ontstonden er nieuwe problemen. Er kwamen handelaren. Die groep werd steeds groter. En ze wilde ook inspraak. Naast de slaven waren er
4 bevolkingsgroepen: de handelaren, de boeren, de adel en de ambtenaren.

In 509 voor Christus besluiten de Atheners een nieuwe regeringsvorm in te voeren:
Alle belangrijke beslissingen werden voortaan genomen door de volksvergadering (mannen boven de achttien). Dit noemen we directe democratie. Slaven, buitenlanders, vrouwen en mensen onder de 18 mochten niet stemmen.
In de 5e eeuw voor Christus woonde er ongeveer 300.000 tot 400.000 mensen in Athene. Daarvan waren er ongeveer 40.000 kiesgerechtigd. In deze eeuw namen handel en nijverheid sterk toe, met als gevolg veel slaven die nodig waren op het land of in de nijverheid.

Schervengericht: de burgers van Athene die iemand ervan verdachten naar alleenheerschappij (tirannie bestuursvorm waarbij 1 man alle macht in handen heeft.) te streven, konden die persoon uit de stad verbannen door zijn naam op een scherf te krassen.


2 Athene als leider van het Griekse poleis
In de 5e eeuw voor Christus probeerde de Perzen de Griekse poleis te veroveren omdat ze meer land en macht wilde. De oorlogen tussen de Grieken en de Perzen noemen we Perzische oorlogen (3 stuks tussen 490 tot 479 voor Christus). Tijdens deze oorlogen bleek zowel eenheid als verdeeldheid onder de Grieken: toen de Perzen binnen vielen werkten de poleis samen. Maar bij de slag bij Marathon kwamen de Spartanen te laat en hadden de Atheners de overwinning al behaald. En bij de volgende oorlog waren de Spartanen wel op tijd maar met maar weinig soldaten.
Sparta was anders dan Athene: het was een volk van soldaten waarbij jongens vanaf 7 jarige leeftijd uit het gezin werden gehaald en een militaire opvoeding kregen. Ook vrouwen hadden militaire taken. Sparta was een aristocratie. En Athene was een democratie. En ook waren er 2 koningen.
Tijdens de Peloponnesiche oorlog vochten Athene en haar bondgenoten tegen Sparta en haar bondgenoten. De oorlog duurde van 431 voor Christus tot 404 voor Christus. Sparta won, had enkele tientallen jaren de leiding, maar er kwam weer een nieuwe oorlog tussen de poleis. Sparta verloor er waren geen sterke poleis meer en al snel veroverde de Macedoniërs de Griekse poleis. Einde van het Oude Griekenland!!!

3 Griekse godsdienst, onderwijs, toneel, literatuur en wetenschap.
Overal in Griekenland dezelfde Griekse godsdienst: ze hadden dezelfde goden en in elke stad, tempels en altaren voor die goden.

Drie verschillen tussen de Griekse godsdienst en andere godsdiensten:
Griekse goden leken op mensen.
De Grieken kende halfgoden. (Herakles, Achilles)
In de Griekse godsdienst ging het vooral om het genieten van het leven.

De Grieken geloofde dat de goden rechtstreeks tot de mensen konden spreken, bijvoorbeeld bij de orakels.

Een orakel is een plaats waar volgens de oude Grieken een god of godin antwoord geeft op vragen. Ook het antwoord zelf noemt men een orakel. Alle Grieken vonden het orakel van Delphi het belangrijkst. (de priesteres heette Pythia)

De invloed van de godsdienst op het leven van de Grieken was groot. Bijvoorbeeld:

Elke volksvergadering begon met offers
De Olympische spelen werden gehouden ter ere van Zeus.

De 4 kenmerken van een ideale Griekse man:
Handel drijven
Deelnemen aan politiek
Sportief zijn
Muzikaal zijn

De Griekse vrouwen kregen geen opleiding: zij moesten voor kinderen zorgen en het huishouden doen.

Drie verschillen tussen toneel voorstellingen van toen en nu:
Het ging vooral over mythes
Na afloop werd het stuk besproken.
Een groot publiek.
Griekse leiders vonden toneelvoorstellingen belangrijk omdat het zorgde voor eenheid tussen de mensen.

Een nieuwe manier van denken: niet alles werd door goden veroorzaakt. De nieuwe Griekse denkers gingen onderzoeken hoe de wereld waarin zij leefde in elkaar zat. Belangrijke Griekse denkers waren Socrates, Plato en Aristoteles. Zij zochten wijsheid door vragen te stellen en antwoorden te zoeken. Ze deden dus aan onderzoek.
Sommige Grieken specialiseerde zich: Hippocrates, Griekse dokter. En Herodotus, belangrijkste geschiedschrijver.


Orpheus en Eurydice
Een Griekse mythe. Orpheus kon prachtig zingen was getrouwd met Eurydice. Zij werd doodgebeten door een slang. Orpheus probeerde haar terug te halen uit het dodenrijk, maar dat mislukte want hij keek achterom of Eurydice hem nog volgende terwijl dat van Hades, de koning van het dodenrijk, niet mocht.

4 Alexander de Grote als verbreider van de Griekse cultuur
Alexander (356 - 323 voor christus) heeft de Griekse cultuur helpen verbreiden in het Midden-Oosten. 3 voorbeelden:
Hij stichtte nieuwe steden
Hij nam Griekse geleerden mee die kennis gingen uitwisselen
De Griekse taal werd veel gebruikt in het Midden-Oosten waardoor de mensen snel wijzer werden op veel gebieden van de Griekse cultuur.

De stichting van de stad Alexandrië was bijvoorbeeld belangrijk omdat:
Er veel kennis uitgewisseld werd.
Omdat er een hele grote bibliotheek was. Waar veel onderzoekers kwamen

Vlak voor de kust van Alexandrië werd een 120 meter hogen vuurtoren gebouwd 290 voor Christus die als een wereldwonder werd beschouwd. Alleen de piramide van Cheops was een hoger bouwwerk in die tijd. In de 14e eeuw werd de vuurtoren door zware aardbevingen verwoest.

Aantal personen en begrippen:
Ilias: beroemd epos (helden verhaal) van Homerus, Griekse geschiedschrijver, over de Trojaanse oorlog.

Odyssee: beroemd epos van Homerus over de lange avontuurlijke zwerftocht van Odysseus toen hij overzee terug keerde naar Griekenland.
Hippocrates: vader van de geneeskunde. Hij werkte als arts dankzij hem en zijn volgelingen werden nieuwe ideeën op het gebied van de geneeskunde geboren. (oorzaken werden niet aan de goden toegeschreven maar aan ziektes). Bekend vanwege de eed van Hippocrates. (gezondheid van patiënt het belangrijkste, alle zieken als gelijken, geheimhouding.)
Socrates: Griekse filosoof/onderzoeker die mensen beter liet nadenken door vragen te stellen. Hij liet mensen naar antwoorden zoeken door zonodig nog meer vragen te stellen. Socrates hielt niet van de democratie omdat er niet nagedacht werd over besluiten. (de ’domme’ meerderheid kreeg zijn zin). Tegenstanders van Socrates klaagde hem aan omdat hij niet in de Griekse goden geloofde. Hij werd tot dood veroordeeld.
Slavernij: in de Griekse stadsstaten werd veel gebruik gemaakt van slaven. Tijdens de kolonisatie werden inwoners van de landen of steden die de Grieken overwonnen hadden mee terug genomen naar Griekenland en verkocht als slaaf. De slaven werden gebruikt op het land en in de nijverheid.
Agora: een (markt)plein waarop de burgers van een Griekse polis elkaar ontmoeten om over het bestuur van de polis te praten en waar handel werd gedreven.
Volkvergadering: een vergadering van alle vrije niet-buitenlandse mannen boven de 18 in een Griekse polis. De volksvergadering nam alle belangrijke beslissingen.
Raad van Vijfhonderd: in Athene moest de Raad van Vijfhonderd de volksvergadering voorberijden en toezicht houden op de ambtenaren. Burgers van Athene konden door verkiezing en loting lid van deze Raad worden.
Dagelijks bestuur: het dagelijks bestuur in Athene was in handen van een regelmatig wisselende groep van 50 leden van de Raad van Vijfhonderd. Belangrijkste taken: het innen van belastingen, het toezien op de uitgave, het toezien op de handen en het laten bouwen van tempels en andere gebouwen. Het dagelijks bestuur werd geholpen door ambtenaren.
Inkomsten van Athene: belastingen, bijdragen van bondgenoten.
Olympische spelen: sport wedstrijden (vanaf 776 voor Christus) die om de 4 jaar ter eren van de Griekse god Zeus werden gehouden in de plaats Olympia. Olympiade is een periode van 4 jaar. Het is alleen voor mannen, oorlogen moesten ervoor wijken. 1896 eerste moderne Olympische spelen.

Regeringsvorm: bestuursvorm, wijze waarop bestuur van een polis georganiseerd was. 3 vormen: democratie, aristocratie, autocratie. Democratie: een regering door alle burgers of hun gekozen vertegenwoordigers (directe democratie bijvoorbeeld de volksvergaderingen in Athene). Aristocratie: een regeringsvorm waarbij een kleine groep mensen de macht heeft (adel). Autocratie: een regering door 1 persoon (tirannie).