De koude oorlog (1945-1989)

Nieuwe bondgenootschappen:

• Hoewel de VIJANDSCHAP tussen het westen en het Oostblok een KOUDE OORLOG (periode van grote spanning tussen 2 vijanden waarbij het niet tot een echte oorlog komt) was, was de dreiging van een echte oorlog er altijd
• Om sterker te staan bij een aanval van de Sovjet-unie werd in 1949 de NAVO opgericht
• Dit was een BONDGENOOTSCHAP van de VERENIGDE STATEN, WEST-EUROPA & CANADA
• De leden spraken af dat wanneer 1 NAVO LID werd aangevallen, alle andere NAVO-leden verplicht waren te helpen
• 6 jaar later werd WEST-DUITSLAND lid van de NAVO
• Dat was voor de SOVJET-UNIE & OOST-EUROPA de aanleiding om ook een BONDGENOOTSCHAPte vormen: HET WARSCHAUPACT
• Europa en de wereld waren verdeeld in 2 bondgenootschappen

Paragraaf 5.2

Wapenwedloop:

• 4 jaar na de atoombom op HIROSHIMA maakten de Russen bekend dat zij nu ook atoombommen konden maken
• De angst dat de KOUDE OORLOG een echte oorlog zou worden, nam daardoor toe
• Er ontstond een WAPENWEDLOOP tussen de 2 bondgenootschappen
• Al snel had elk bondgenootschap genoeg KERNWAPENS (atoombom) om de hele wereld te kunnen vernietigen
• Op die manier zorgden de kernwapens voor WEDERZIJDSE AFSCHRIKKING (als 2 vijanden elkaar niet durven aan te vallen, uit angst voor de gevolgen)

De Hongaarse opstand:

• In 1953 stierf Stalin
• Zijn opvolger CHROESJTSJOV maakte bekend dat de TERREUR EN DE PERSOONSVERHEERLIJKING van Stalin verkeerd waren geweest
• Wereldwijd hoopte men dat Chroesjtsjov zou zorgen voor ONTSPANNING tussen het Westen en het Oostblok
• In Oostblokland HONGARIJE kwamen in 1956 mensen in opstand tegen de STRENG-COMMUNISTISCHE REGERING van hun land
• Net als de Sovjet-Unie moest Hongarije een MINDER STRENG BESTUUR krijgen, vonden de opstandelingen
• Zij leken hun zin te krijgen toen de Hongaarse leider werd vervangen door een minder strenge communist
• Toen deze aankondigde dat HONGARIJE minder afhankelijk wilde zijn van de SOVJET-UNIE ging het mis
• Russische soldaten vielen de Hongaarse hoofdstad BOEDAPEST binnen en sloegen de opstand neer

De Berlijnse muur:

• Veel mensen vluchtten van de DDR naar het WESTEN
• Daarvoor reisden ze van OOST naar WEST-BERLIJN en van daar vlogen ze naar WEST-DUITSLAND
• Met steun en hulp van de SOVJET-UNIE lieten de leiders van de DDR in 1961 een MUUR BOUWEN, dwars door Berlijn
• Wie probeerde overheen te klimmen werd NEERGESCHOTEN
• De berlijnse muur zou het symbool van de KOUDE OORLOG worden

De Cubacrisis:

• In 1962 liepen de spanningen hoog op
• CHROESJTSJOV wilde kernwapens plaatsen op CUBA, een communistisch eiland vlak bij de Verenigde Staten
• Amerikaanse SPIONAGEVLIEGTUIGJES ontdekten dit
• President KENNEDY liet oorlogsschepen rond Cuba varen
• Zij moesten de RUSSISCHE SCHEPEN die raketten kwamen brengen TEGENHOUDEN
• Het dreigde OORLOG te worden
• Op het laatste moment, enkele uren voordat de schepen van de 2 landen elkaar zouden ontmoeten, werden CHROESJTSJOV EN KENNEDY het eens
• Chroesjtsjov beloofde geen kernwapens op Cuba te plaatsen
• In ruil daarvoor haalde Kennedy de Amerikaanse kernwapens weg uit Turkije
• De Cubacrisis was voorbij en een kernoorlog was op het nippertje voorkomen

De Praagse lente:

• Toen ALEXANDER DUBCEK in 1968 de leider van het oostblokland TSJECHOSLOWAKIJE werd, liet hij weten dat hij in zijn land ‘communisme meteen menselijk gezicht’ wilde
• Er zou geen TERREUR,CENSUUR EN ONDERDRUKKING meer zijn
• Maar het land zou wel COMMUNISTISCH blijven
• Eerst was er alleen kritiek op KLEINE DINGEN, zoals de: TEMPERATUUR IN DE TRAM OF DE PRIJS VAN DE EIEREN
• Maar al snel breidde de kritiek zich uit naar belangrijke onderwerpen zoals het COMMUNISME EN DE TSJECHOSLOWAAKSE LEIDERS
• Deze zogeheten Praagse lente duurde een half jaar
• Toen greep de SOVJET-UNIE in
• Breznjev, de leider van de Sovjet-unie en opvolger van Chroesjtsjov, vreesde dat de kritiek zich zou uitbreiden naar andere Oostbloklanden
• Onder leiding van de Sovjet-unie viel een leger van het Warschaupact Tsjechoslowakije binnen
• Dubcek werd gevangengenomen en vervangen door een strenge communist
• De Praagse lente was voorbij

Het einde van de koude oorlog:

• In de Sovjet-unie en de andere Oostbloklanden ontstonden ernstige economische problemen
• De wapenwedloop kostte ontzettend veel geld en deSovjet-unie kon dat niet meer opbrengen
• In 1985 kreeg de Sovjet-unie een nieuwe leider: GORBATSJOV
• Hij wilde het communisme aanpassen aan de moderne tijd, zodat de economische problemen beter aangepakt konden worden
• Deze hervorming van het communisme noemde hij PERESTROJKA (vernieuwing)
• Hiervoor riep hij burgers om mee te denken met de overheid
• Deze vrijheid van meningsuiting noemde hij GLASNOST (openheid)
• In verschillende Oostbloklanden maakten mensen gebruik van de glasnost door te protesteren tegen het COMMUNISME
• In november 1989 gingen de ontwikkelingen snel: het IJZEREN GORDIJN werd op verschillende plaatsen geopend en Oost-Berlijners mochten de BERLIJNSE MUUR oversteken

Wie was John F. Kennedy?:

• Kennedy is geboren in 1917 en is overleden in 1963
• John F. Kennedy was PRESIDENT van de Verenigde Staten van 1961 tot 1963
• In die jaren werd de BERLIJNSE MUUR gebouwd en was de CUBACRISIS
• Op 22 november 1963werd hij doodgeschoten tijdens een autorit door de Amerikaanse stad DALLAS

Wie was Nikita Chroesjtsjov?:

• Chroesjtsjov was geboren in 1894 en is overleden in 1971
• Nikita Chroesjtsjov leidde de Sovjet-Unie na de dood van STALIN in 1953
• Chroesjtsjov was moeilijk in de omgang
• Hij gebruikte minder TERREUR dan zijn voorganger
• Vaak begon hij ruzie’s om niks
• Dit was 1 van de redenen dat hij in 1964 werd afgezet

Wie was Ronald Reagan:

• Reagan was geboren in 1911 en is overleden in 2004
• Ronald Reagan werd in 1981 PRESIDENT van de Verenigde Staten
• Hij voerde de WAPENWEDLOOP op
• Reagan was fel tegen het communisme en noemde de Sovjet-Unie een EVIL EMPIRE (rijk van het kwaad)

Wie was Michaïl Gorbatsjov:

• Gorbatsjov was geboren in 1931
• Michaïl Gorbatsjov wilde als leider van de Sovjet-Unie het communisme hervormen
• Toen er opstanden uitbraken, besloot hij niet in te grijpen
• Hierdoor werd hij de man die de KOUDE OORLOG beëindigde

Paragraaf 5.3

De verenigde naties:

• Churchill & Roosevelt kwamen tijdens de tweede Wereldoorlog tot de conclusie dat ze in de toekomst meer moesten samenwerken om nieuwe oorlogen te voorkomen
• Dit moest via een ORGANISATIE gebeuren waarvan zo veel mogelijk landen LID waren
• Dreigde er ruzie tussen landen of misdroeg de regering van een land zich, dan mocht deze organisatie ingrijpen
• Kort na de oorlog, nog in 1945 werd deze organisatie DE VERENIGDE NATIES (VN) opgericht
• De belangrijkste beslissingen van de VN worden door de VEILIGHEIDSRAAD genomen
• Een vergadering van 15 LIDSTATEN (land dat lid is van een internationale organisatie)
• CHINA, RUSLAND, DE VERENIGDE STATEN, FRANKRIJK EN ENGELAND zijn de vaste leden van de Veiligheidsraad
• Zij hebben VETORECHT (recht om een beslissing tegen te houden, ook al is de meerderheid voor)
• De andere 10 landen van de Veiligheidsraad wisselen elke 2 jaar

Macht van de VN:

• Wanneer de regering van een land de eigen bevolking zeer slecht behandelt of wanneer die regering de veiligheid van andere landen in gevaar brengt door te dreigen met oorlog, kan de VN op 3 manieren ingrijpen:

• De Vn neemt een RESOLUTIE (besluit) aan waarmee de daden van die regering worden afgekeurd
• De Vn legt SANCTIE op. Er mag bijv niet meer met het land worden gehandeld of de regering van dat land is in geen enkel ander land meer welkom
• De Vn stuurt MILITAIREN naar het land

Kolen en staal:

• Na de tweede Wereldoorlog moest Europa de oorlogsschade herstellen
• Daarvoor was veel STAAL nodig, want daarvan worden MACHINES, SPOORRAILS EN BOUWMATERIALEN gemaakt
• Ook steenkool (in die tijd de BELANGRIJKSTE BRANDSTOF) was heel belangrijk
• 6 Europese landen: NEDERLAND, BELGIË, LUXEMBURG, WEST-DUITSLAND, ITALIË EN FRANKRIJK gingen in 1951 samenwerken bij de productie en het vervoer van kolen en staal
• Ze richtten hiervoor de EUROPESE GEMEENSCHAP VOOR KOLEN EN STAAL (EGKS)
• De samenwerking was vooral bijzonder omdat Frankrijk en west-Duitsland meededen
• In het grensgebied van Frankrijk en West-Duitsland zijn veel KOLENMIJNEN en is er veel STAALINDUSTRIE
• In het verleden waren hierover vaak conflicten tussen deze 2 landen
• Nu besloten zij elkaar hierin niet meer dwars te zitten, maar te gaan samenwerken
• Op die manier was de EGKS zowel een ECONOMISCH BONDGENOOTSCHAP als een organisatie die bijdroeg aan het voorkomen van TOEKOMSTIGE OORLOGEN

Nog meer samenwerking:

• De EGKS was een succes
• De 6 landen gingen daarom op meer gebieden samenwerken
• In 1958 richtten zij de EUROPESE ECONOMISCHE GEMEENSCHAP (EEG) op
• Daarin werden afspraken gemaakt over LANDBOUW, HANDEL EN VERVOER
• Er kwam ook een organisatie voor samenwerking in de ontwikkeling van kernenergie
• In 1967 werden de 3 organisaties gedeeltelijk samengevoegd
• De 3 organisaties heetten toen samen de EUROPESE GEMEENSCHAP (EG)
• Aan het eind van de koude oorlog zaten er 12 lidstaten bij de EG

Paragraaf 5.4

Nieuwe welvaart:

• Nederland kwam zwaar gehavend uit de oorlog: STEDEN WAREN GEBOMBARDEERD, HAVEN, FABRIEKEN, BRUGGEN, SPOORLIJNEN EN WEGENS WAREN KAPOT
• De Amerikaanse Marshallhulp kwam in deze periode van WEDEROPBOUW (periode na de tweede Wereldoorlog waarin de oorlogsschade werd hersteld) goed van pas
• Na ongeveer 15 jaar begonnen de lonen te stijgen, waardoor mensen LUXEPRODUCTEN konden kopen, zoals een AUTO OF WASMACHINE
• Nederland werd een CONSUMPTIEMAATSCHAPPIJ (samenleving waarin veel mensen een deel van hun inkomen besteden aan luxeproducten)
• Uit de verenigde Staten kwamen veel nieuwe producten, waardoor merken ook hier bekend en populair werden (COCA-COLA & MCDONALDS)
• Ook de Amerikaanse cultuur werd populair, met films uit Hollywood en muziekstijlen (JAZZ & ROCK EN ROLL)
• Deze toenemende invloed van de Amerikaanse cultuur heet AMERIKANISERING (toenemende invloed van de Amerikaans cultuur op de eigen cultuur)

Verzet tegen de regels:

• In de jaren 60 en 70 van de 20ste eeuw ging het goed met Nederland
• De lonen stegen, mensen kregen meer vrije tijd en meer mensen konden een goede opleiding volgen
• Dit had gevolgen voor de manier waarop mensen met elkaar omgingen:

• JONGEREN kregen mee geld en vrije tijd, waardoor ze hun eigen keuzes konden maken. Ze verzetten zich daarbij tegen de strenge regels van hun ouders en tegen de overheid. Veel jongeren kochten HIPPE KLEDING en een BROMMER. In hun vrije tijd deden ze wat ze zelf wilden, zoals naar POPMUZIEKluisteren of met VRIENDEN op straat rondhangen
• Er ontstonden JONGERENCULTUREN (levensstijl van jongeren waarmee zij zich onderscheiden van andere groepen, in bijv KLEDING, KAPSEL EN MUZIEKKEUZE)
• VROUWEN hadden niet dezelfde kansen in de samenleving als mannen. Vrouwen die buitenhuis werkten, verdienden vaak minder dan mannen die hetzelfde werk deden. Volgens veel mensen was dit beter, de vrouw moest het huishouden doen en op kinderen passen en de man moest het geld verdiend. Tijden de TWEEDE FEMINISTISCHE GOLF verzetten veel vrouwen zich tegen deze rolverdeling en tegen de ongelijkheid in de samenleving
• Veel mensen voelden zich niet meer thuis in hun ZUIL. Ze hadden immers geld en hersenen genoeg om zelf over hun leven te beslissen.
• Hierdoor ontstond ONTZUILING (proces waarbij de verdeling van de samenleving in 4 groepen (zuilen) verdween) & SECULARISATIE (als kerk en geloof minder belangrijk worden in de maatschappij)

Sociale grondrechten:

• Veel mensen vonden dat de overheid ervoor moest zorgen dat iedereen in Nederland een goed bestaan kon hebben
• In 1983 werden de SOCIALE GRONDRECHTEN (regels die de overheid verplichten haar best te doen om iedereen een goed bestaan te garanderen) in de grondwet vastgelegd:

• RECHT OP BESTAANSZEKERHEID: de overheid moet zorgen dat niemand door armoede omkomt
• RECHT OP ONDERWIJS: de overheid moet zorgen dat iedereen onderwijs kan en mag volgen
• RECHT OP GEZONDHEIDSZORG: de overheid moet zorgen dat er voldoende dokters en ziekenhuizen zijn
• RECHT OP WOONGELEGENHEID: de overheid moet zorgen dat er genoeg huizen zijn
• RECHT OP BEWOONBAARHEID VAN HET LAND: de overheid moet na een ramp, zoals een overstroming zorgen dat het getroffen gebied weer bewoonbaar wordt
• RECHT OP WERK: de overheid moet doen wat ze kan om zoveel mogelijk mensen aan het werk te helpen
• RECHT OP RECHTSBIJSTAND: de overheid moet een advocaat betalen voor mensen die dat zelf niet kunnen. Hierdoor kunnen ook minder rijke mensen een RECHTSZAAK beginnen als ze vinden dat ze niet eerlijk behandeld worden

Migranten:

• De WELVAART van de jaren 60 en 70 had ook een NADEEL: weinig mensen hadden zin om zwaar werk te doen
• Daarom gingen bedrijven en later ook de overheid in het buitenland GASTARBEIDERS zoeken
• Eerst in SPANJE, ITALIE EN GRIEKENLAND en later vooral in TURKIJE EN MAROKKO
• Met het verdiende geld zouden de gastarbeiders na enkele jaren hard werken teruggaan naar hun eigen land, zo werd gedacht
• De praktijk was anders veel gastarbeiders haalden hun gezin naar Nederland en bleven hier wonen
• Ook vanuit de voormalige koloniën kwamen veel mensen naar Nederland
• In de 10 jaren na de tweede wereldoorlog waren dat veel mensen uit INDONESIË en in de periode 1973 t/m 1983 grote groepen SURINAMERS
• Ook vanuit de ANTILLEN verhuisden veel mensen naar Nederland
• Nederland werd een SAMENLEVING waarin mensen uit alle WERELDDELEN wonen

Migranten:

• De WELVAART van de jaren 60 en 70 had ook een NADEEL: weinig mensen hadden zin om zwaar werk te doen
• Daarom gingen bedrijven en later ook de overheid in het buitenland GASTARBEIDERS zoeken
• Eerst in SPANJE, ITALIE EN GRIEKENLAND en later vooral in TURKIJE EN MAROKKO
• Met het verdiende geld zouden de gastarbeiders na enkele jaren hard werken teruggaan naar hun eigen land, zo werd gedacht
• De praktijk was anders veel gastarbeiders haalden hun gezin naar Nederland en bleven hier wonen
• Ook vanuit de voormalige koloniën kwamen veel mensen naar Nederland
• In de 10 jaren na de tweede wereldoorlog waren dat veel mensen uit INDONESIË en in de periode 1973 t/m 1983 grote groepen SURINAMERS
• Ook vanuit de ANTILLEN verhuisden veel mensen naar Nederland
• Nederland werd een SAMENLEVING waarin mensen uit alle WERELDDELEN wonen

Wie was Willem Drees?:

• Drees was geboren in 1886 en is overleden in 1988
• Willem Drees was socialist en was lid van de SDAP
• Na de oorlog kreeg deze politieke partij de naam PVDA
• Drees was minister president tussen 1948 en 1958, de periode van de WEDEROPBOUW
• Onder zijn leiding begon de opbouw van de VERZORGINGSSTAAT (land waarvan de overheid ervoor zorgt dat iedere burger een inkomen heeft)
• Mensen die bijv niet konden werken kregen een UITKERING van de overheid
• Mensen noemden hem VADERTJE DREES, omdat hij zorg voor de zwakkeren in de samenleving

Wie was Juliana?:

• Juliana was geboren in 1909 en is overleden in 2004
• Juliana volgde in 1948 haar moeder WILHELMINA op als KONINGIN DER NEDERLANDEN
• Juliana wilde als koningin zo dicht mogelijk bij het volk staan
• Dit gebeurde bijv in 1953, toen tijdens de WATERSNOODRAMP veel slachtoffers vielen
• Juliana vond het moeilijk dat ze als koningin niet alles kon zeggen en doen en voelde zich daardoor soms in haar vrijheid beperkt
• Ze werd bekend als de koningin van de DEKOLONISATIE, want zowel Suriname als Indonesië werden ONAFHANKELIJK
• In 1980 werd Juliana opgevolgd door haar oudste dochter BEATRIX, de moeder van koning WILLEM-ALEXANDER

Jaartallen:

• 1945: Werd de VN (Verenigde Naties) opgericht
• 1948: Stalin liet West-Berlijn afsluiten
• 1948 - 1949: Blokkade van Berlijn
• 1948 - 1958: Drees was minister president, de periode van de wederopbouw
• 1949: Werd de NAVO opgericht
• 1951: 6 Europese landen (Nederland, België, Luxemburg, West-Duitsland, Italië en Frankrijk) gingen samenwerken bij de productie en het vervoer van kolen en staal
• 1952: Oprichting van EGKS (Europese Gemeenschap voor kolen en staal)
• 1953: Chroesjtsjov leidde de Sovjet-Unie na de dood van Stalin in 1953
• 1953: Watersnoodramp
• 1956: In Oostbloklanden kwamen mensen in opstand tegen de strenge-communistische regering van hun land (Hongaarse opstand)
• 1958: De 6 Europese landen richtten de EEG (Europese Economische Gemeenschap) op
• 1961: Door hulp van de Sovjet-Unie liet de DDR een muur bouwen, dwars door Berlijn (Bouw Berlijnse muur)
• 1961 - 1963: Kennedy president van de Verenigde Staten
• 1962: Chroesjtsjov wilde kernwapens plaatsen op Cuba (Cubacrisis)
• 1963: Kennedy dood geschoten tijdens een autorit in Dallas
• 1964: Chroesjtsjov werd afgezet
• 1967: Werden de 3 organisaties samengevoegd. Oprichting EG (Europese Gemeenschap)
• 1968: Werd Alexander Dubcek leider van het oostblokland Tsjechoslowakije
• 1968: Praagse Lente
• 1973 - 1983: Kwamen veel Surinamers naar Nederland
• 1980: Juliana werd opgevolgd door Beatrix
• 1981: Reagan werd president van de Verenigde Staten
• 1983: Werden de Sociale grondrechten in de grondwet vastgelegd (Grondwetswijziging)
• 1985: Kreeg het Sovjet-unie een nieuwe leider: Gorbatsjov
• 1989: Het ijzeren gordijn werd op verschillende plaatsen geopend en de Oost-Berlijners mochten de Berlijnse muur oversteken (Val Berlijnse muur)