Het interbellum (1919-1939)

Paragraaf 3.2

Republiek van Weimar:

• Aan het einde van de eerste Wereldoorlog vluchtte de Duitse keizer naar Nederland
• Duitsland werd een REPUBLIEK
• De REPUBLIEK VAN WEIMAR zoals Duitsland toen heette, was een PARLEMENTAIRE DEMOCRATIE
• De regering kreeg te maken met enorme problemen
• Volgens het VERDRAG VAN VERSAILLES moest Duitsland een enorm bedrag aan HERSTELBETALINGEN doen
• Omdat te kunnen betalen, liet de regering geld bijdrukken
• Het gevolg was een HOGE INFLATIE: de waarde van het geld daalde razendsnel

Hitlers mislukte staatsgreep:

Dit wil je ook lezen:

Zo schrijf je een goed opiniestuk

• Veel Duitsers geloofden dat de oorlog was verloren door VERRAAD
• Ook de voormalige soldaat ADOLF HITLER geloofde deze zogeheten DOLKSTOOTLEGENDE
• In 1919 werd Hitler lid van een nieuwe POLITIEKE PARTIJ, de DAP
• Al snel werd hij de LEIDER van deze partij, waarvan hij de naam veranderde in NSDAP
• In 1923 kon Duitsland geen herstelbetalingen meer doen
• In het verdrag van Versailles stond wat er dan zou gebeuren
• Betaalde Duitsland niet meer dan mocht FRANKRIJK het RUHRGEBIED bezetten
• In dat deel van Duitsland was veel INDUSTRIE EN MIJNBOUW

Dawesplan:

• Tijdens hitlers gevangenisstraf bedacht de Amerikaanse bankier DAWES een oplossing
• De Verenigde Staten zou geld lenen aan DUITSLAND
• Duitsland kon dan weer de herstelbetalingen betalen
• En Frankrijk zou een deel van het geld besteden aan HANDEL met de Verenigde Staten
• Het DAWESPLAN werd uitgevoerd en als snel ging het goed met de ECONOMIE
• Toen de Fransen zich TERUGTROKKEN uit het Ruhrgebied 1925 en Duitsland lid mocht worden van de VOLKENBOND 1926 geloofden veel Duitsers dat ze het ergste achter de rug hadden

Crisis in de Verenigde Staten:

• Na de eerste Wereldoorlog ging het erg goed met de economie van de VERENIGDE STATEN
• De fabrieken draaiden op volle toeren
• Ze maakten vooral: LUXEPRODUCTEN zoals: AUTO’S
• Bedrijven maakten enorme winsten
• De prijzen van de aandelen stegen, omdat de mensen dachten dat de economie zou blijven groeien
• In 1929 begrepen sommige dat de waarde van veel aandelen inmiddels veel hoger was dan de werkelijke waarde van het bedrijf
• Zij gingen hun aandelen verkopen
• Andere mensen werden bang en verkochten ook snel hun aandelen
• Hierdoor kwam er een BEURSKRACH (snelle waardedaling van aandelen) aandelen werden in 1 klap veel minder waard
• Veel bedrijven gingen daardoor failliet
• 15 miljoenen Amerikanen raakten hun baan kwijt
• Amerika raakte in een ECONOMISCH CRISIS (periode waarin het slecht gaat met de economie)

Een steek leider:

• De crisis sloeg over naar EUROPA doordat de Verenigde Staten veel minder producten kochten van de Europese bedrijven
• Hierdoor gingen ook in Europa bedrijven FAILLIET en ontstond ook hier grote WERKLOOSHEID
• Vooral in Duitsland waar de economie toch al zwak was kwam de crisis hard aan
• Toen bleek dat de regering van de REPUBLIEK VAN WEIMAR geen goed antwoord had op de economische crisis, dus nam de ontevredenheid toe
• Zij gingen verlangen naar een STERK LEIDER die de problemen zou aanpakken

Fascisme:

• Ook in Italië waren veel mensen ontevreden over HUN REGERING
• Hoge werkloosheid zorgde voor veel ONRUST EN DEMONSTRATIES
• Oud soldaat BENITO MUSSOLINI vertelde het volk dat hij de problemen zou oplossen als hij de macht zou krijgen
• Zijn aanhangers noemde zich FASCISTEN
• De belangrijkste kenmerken van FASCISME (nationalistische politieke stroming die een sterk leiderschap wil en geweld goedkeurt) zijn:

• Geen democratie, maar 1 sterke leider die alle macht heeft en aan wie iedereen gehoorzaamt
• Nationalisme
• Gebruik van geweld wordt goed gevonden. Een volk dat geen geweld gebruik, bestaat uit slappelingen

• In 1922 werd MUSSOLINI minister-president
• Binnen enkele jaren maakte hij een eind aan de DEMOCRATIE
• Ander meningen dan de zijne waren NIET WELKOM
• Tegenstanders werden met GROF GEWELD aangepakt
• Om de Italianen van zijn ideeën te overtuigen, maakte Mussolini gebruik van PROPAGANDA
• Via: POSTERS, RADIO-UITZENDINGEN, TOESPRAKEN, BIJEENKOMSTEN, FOTO’S EN FILMS werden de ideeën van de FASCISTEN verheerlijkt
• Deze PERSOONSVERHEERLIJKING (propaganda voor een politieke leider) moest iedereen ervan overtuigen dat Mussolini een GROOT LEIDER was

Paragraaf 3.3

Nationaalsocialisme:

• Door de economische crisis ging het in Duitsland steeds slechter
• De regering van de republiek van Weimar stond machteloos tegenover de grote problemen
• Daardoor raakten meer mensen geïnteresseerd in de ideeën van HITLER
• Hitler hield overal TOESPRAKEN
• Daarin sprak hij vol passie over het NATIONAALSOCIALISME (politieke stroming die uitgaat van een sterk leiderschap, nationalisme, militarisme en racisme)
• Hitler benadrukte de volgendepunten:

• Democratie is verkeerd, want een parlement kan de problemen niet oplossen. Duitsland moet een sterke leider krijgen aan wie iedereen gehoorzaamt
• Geweld gebruiken is een goede manier om je doelen te bereiken
• Duitsland is een geweldig land en het Duitse volk is een geweldig volk
• Duitsland moet weer een sterk leger krijgen. Herbewapening mag niet volgens het verdrag van Versailles, maar Duitsland hoeft zich niet aan dat verdrag te houden
• Haat tegen joden oftewel ANTISEMITISME (haat tegen joden)

• Het antisemitisme was onderdeel van de RASSENLEER (idee dat je de mensheid kunt indelen in rassen, waarbij het ene ras beter is dan het andere) van de nazi’s, de aanhangers van HITLER
• Volgens die leer kom je mensen beoordelen op hun AFKOMST
• Mensen die afstammen van GERMANEN, de volken die in die tijd van de ROMEINEN in het noorden en westen van Europa leefde, werden door de nazi’s ARISCH genoemd
• Zij waren ÜBERMENSCHEN: MENSEN DIE MEER WAARD ZIJN DAN ANDEREN
• Mensen die niet van de GERMANEN afstamden, zoals: Oost-Europeanen waren NIET-ARISCH
• Zij waren UNTERMENSCHEN
• Ook mensen met een ERFELIJKE ZIEKTE, PSYCHIATRISCHE PATIËNTEN EN HOMOSEKSUELEN waren UNTERMENSCHEN
• De meeste untermenschen waren volgens de nazi’s weliswaar MINDERWAARDIG, maar ongevaarlijk

Hitler als Führer:

• De nazi’s behaalden GROTE VERKIEZINGSOVERWINNINGEN en in 1933 werd Hitler RIJKSKANSELIER (minister-president) van Duitsland
• Enkele maanden later gaf het parlement Hitler tijdelijk het recht om wetten in te voeren zonder toestemming van het parlement
• Op die manier kon hij SNEL EN EFFECTIEF problemen oplossen, was het idee
• Maar 1 van Hitlers eerste beslissingen was het AFSCHAFFEN van de PARLEMENTAIRE DEMOCRATIE
• Daarna was Duitsland een DICTATUUR (manier van een land besturen waarbij 1 leider of een kleine groep alle macht heeft) onder leiding van Hitler die zich FÜHRER (leider) liet noemen
• De nazi’s begonnen een politiek van GELIJKSCHAKELING (alle maatregelen die worden genomen om van 1 land een totalitaire samenleving te maken)
• Alles werd herschreven op de manier van de nazi’s en alles wat werd geschreven wat de nazi’s niet beviel werd verbonden
• De Duitse bevolking hoorde op die manier nauwelijks nog andere ideeën dan die van de nazi’s
• Daardoor namen veel mensen die ideeën over, zonder daar zelf over na te denken
• Dit heet INDOCTRINATIE (ervoor zorgen dat mensen niets anders horen of zien dan bepaalde ideeën, zodat ze geloven dat deze ideeën waar zijn)

Wie was Adolf Hitler?:

• Hitler was geboren in 1889 en is overleden in 1945
• Hitler werd geboren in OOSTENRIJK
• Aan het begin van de eerste Wereldoorlog verhuisde hij naar de Duitse stad MÜNCHEN en nam dienst in het leger
• Na de oorlog keerde hij terug naar München, waar hij zich met de politiek ging bemoeien
• Omdat Hitler een goede spreker was kreeg hij steeds meer AANHANG
• Uiteindelijk werd Hitler FÜHRER van Duitsland
• 6 jaar later begon hij de TWEEDE WERELDOORLOG
• In 1945 toen hij wist dat Duitsland zou verliezen pleegde hij ZELFMOORD

Nazi-organisaties:

• De SA was in 1921 opgericht als een KNOKPLOEG om de vergaderingen van de NDSAP te bewaken
• Enkele jaren later marcheerden overal groepen SA-MANNEN door de straten en sloegen COMMUNISTEN, JODEN EN ANDERE MENSEN in elkaar
• Hitler vond de SA te machtig worden en liet de leiders vermoorden
• De SS werd in 1925 opgericht als LIJFWACHT van Hitler en later ook andere belangrijke nazi’s
• De SS was een ELITE-ORGANISATIE, want alleen de beste nazi’s mochten erbij
• De Gestapo was de GEHEIME POLITIE van de nazi’s die tegenstanders opspoorde en hen verhoorde
• De HITLERJUGEND was een jeugdorganisatie waarvan vanaf 1941 alle Duitse jongens vanaf 10 jaar lid moesten zijn
• Zij werden voorbereid op een leven als soldaat die zonder nadenken de bevelen van de Führer opvolgde
• De BUND DEUTSCHER MÄDEL was de organisatie voor meisje tussen de 10 en 18 jaar
• Zij leerden er hoe zij een GOEDE HUISVROUW konden zijn en dat de ideale Duitse vrouw veel kinderen baarde

Terreur:

• Mensen die zich tegen de NAZI’S verzetten, werden streng gestraft
• Al 2 maanden na Hitlers machtsovername werd het eerste CONCENTRATIEKAMP (plek waar groepen mensen worden opgelosten) gebouwd, waarin hij POLITIEKE TEGENSTANDERS liet opsluiten
• In 1935 werden de NEURENBERGER rassenwetten ingevoerd
• Hierin stond welke mensen ‘echte’ Duitsers waren
• Mensen van wie 3 of 4 grootouders geen ÜBERMENSCHEN waren, waren dat niet
• Daarmee bedoelden de nazi’s vooral JODEN
• Voor deze mensen golden veel VERBODEN
• Ze mochten bijv: NIET TROUWEN MET DUITSERS, GEEN DUITSER IN DIENST NEMEN EN NIET VOOR DE OVERHEID WERKEN
• 3 jaar later, in 1938 werden in de nacht van 9 op 10 november in heel DUITSLAND EN OOSTENRIJK JODEN AANGEVALLEN
• WONINGEN, WINKELS EN SYNAGOGEN van JODEN werden geplunderd en soms afgebrand
• Deze zogeheten KRISTALLNACHT was door de nazi’s georganiseerd

Appeasement:

• De nazi’s vonden dat alle Duitsers in Duitsland moesten wonen
• HEIM INS REICH (terug in het rijk) noemden ze dat
• Gebieden buiten Duitsland waar veel Duitsers woonden, moesten deel worden van het DUITSE RIJK
• Oostenrijk was zo’n gebied en het land was het daarmee eens
• In 1936 marcheerde het Duits leger Oostenrijk binnen
• Miljoenen Oostenrijkers juichten de Duitse soldaten toe: de ANSCHLUSS (aansluiting) van hun land bij Duitsland was een FEIT
• Maar de nazi’s wilden meer GEBIEDSUITBREIDING
• Het Duitse volk had een groter land nodig, vonden zij
• Die LEBENSRAUM (leefruimte) kon vervoerd worden in Oost-Europa
• De UNTERMENSCHEN die daar volgens de nazi’s leefden moesten verdwijnen
• Ondanks het negeren van het VERDAG VAN VERSAILLES, DE ANSCHLUSS EN DE DREIGENDE TAAL OVER LEBENSRAUM wilden Groot-Brittannië en Frankrijk geen nieuwe oorlog met Duitsland beginnen
• Ze voerden een politiek van APPEASEMENT (politiek waarbij alles gedaan wordt wat nodig is om een dreigende oorlog te voorkomen)
• Tijdens een vergadering in 1938 beloofde Hitler aan de BRITSTE ministers-president CHAMBERLAINdat hij geen andere landen meer zou aanvallen
• In ruil voor deze belofte mocht Hitler zijn inmiddels GROTE EN MACHTIGE LEGER aanhouden en hoefde de Anschluss met Oostenrijk niet te worden teruggedraaid
• PEACE IN OUR TIME (vrede in onze tijd) had volgens Chamberlain de conferentie van München opgeleverd
• In 1939 sloten Duitsland en de Sovjet-unie een NIET-AANVALSVERDRAG

Paragraaf 3.4

Crisis:

• De grote economische crisis raakte ook Nederland
• Honderduizenden mensen verloren hun baan en veel bedrijven gingen failliet. Werklozen kregen een kleine UITKERING van de overheid
• Ze moesten daarvoor 2x per dag STEMPELEN: zich melden bij een kantoor van de overheid, zodat die zeker wist dat ze niet stiekem ergens werkten
• De overheid zette een deel van de werkloze in bij grote klussen, de WERKVERSCHAFFINGSPROJECTEN (project waaraan werklozen tegen een laag loon werken en dat voor de hele samenleving van nut is, zoals de aanleg van een park of een weg)
• Werklozen die dit werk weigerden of de zware arbeid niet volhielden kregen GEEN WERKLOOSHEIDSUITKERING
• Als het slecht gaat met de economie, heeft de overheid minder BELASTINGINKOMSTEN
• De regering kan er dan voor kiezen om SCHULDEN TE MAKEN, OF OM MINDER UIT TE GEVEN
• De regering van minister-president COLIJN koos dat laatste en voerde een AANPASSINGSPOLITIEK (economisch beleid van de regering om niet meer geld uit te geven dan dat er aan inkomsten is)
• Het resultaat was dat het nog slechter ging met de economie
• Pas na ruim 10 jaar verbeterde de ECONOMISCHE SITUATIE

Wie was Hendrik Colijn?:

• Hendrik was geboren in 1869 en is overleden in 1944
• Hendrik Colijn was afkomstig uit een CHRISTELIJK BOERENGEZIN
• Hij wilde geen boer worden en ging het LEGER in
• Als OFFICIER vocht hij jarenlang in oorlogen in NEDERLANDS-INDIË
• Weer in Nederland ging hij de politiek in
• Hij werd steeds belangrijker in de PROTESTANTS-CHRISTELIJKE ARP
• Na de dood van ABRAHAM KUYPER volgde COLIJN hem op als PARTIJLEIDER
• In de periodes 1925-1926 en 1933-1939 was Colijn MINSITER-PRESIDENT van Nederland
• Hij stierf tijdens de TWEEDE WERELDOORLOG als gevangene in Duitsland

De verzuiling zet door:

• De Nederlandse bevolking was verdeeld in 4 ZUILEN: KATHOLIEK, PROTESTANT, SOCIALISTEN & LIBERALEN
• Doordat bijna iedereen binnen een zuil leefde was er voor nieuwe politieke stromingen weinig belangstelling
• Het COMMUNISME, FASCISME EN NATIONAALSOCIALISME kregen daardoor weinig aanhang in ons land
• Nederland werd GEEN TOTALITAIRE SAMENLEVING zoals de Sovjet-unie, Italië en Duitsland, maar bleef PARLEMENTAIRE DEMOCRATIE
• De NATIONAAL-SOCIALISTISCHE BEWEGING (NSB) van ANTON MUSSERT, kreeg nooit meer dan 8% van de stemmen

De verzuiling zet door:

• De Nederlandse bevolking was verdeeld in 4 ZUILEN: KATHOLIEK, PROTESTANT, SOCIALISTEN & LIBERALEN
• Doordat bijna iedereen binnen een zuil leefde was er voor nieuwe politieke stromingen weinig belangstelling
• Het COMMUNISME, FASCISME EN NATIONAALSOCIALISME kregen daardoor weinig aanhang in ons land
• Nederland werd GEEN TOTALITAIRE SAMENLEVING zoals de Sovjet-unie, Italië en Duitsland, maar bleef PARLEMENTAIRE DEMOCRATIE
• De NATIONAAL-SOCIALISTISCHE BEWEGING (NSB) van ANTON MUSSERT, kreeg nooit meer dan 8% van de stemmen

Neutraal blijven:

• In de loop van de JAREN DERTIG van de TWINTIGSTE EEUW werd duidelijk dat er weer een oorlog zou komen
• Colijn hoopte dat Nederland NEUTRAAL kon blijven, net als tijden de eerste Wereldoorlog
• In 1936 werden de OLYMPISCHE SPELEN in Duitsland gehouden
• Sommige sporters weigerden mee te doen uit PROTEST TEGEN HITLER en zijn beleid
• Ook Nederlandse sporters zoals de Joodse bokser BEN BRIL, probeerden de overheid ervan te overtuigen dat alle sporters thuis moesten blijven

Jaartallen:

• 1877: Broer van Lenin werd vermoord
• 1918: Einde eerste Wereldoorlog
• 1919: Hitler werd lid van een nieuwe politieke partij de DAP
• 1919: Verdrag van Versailles
• 1921: SA opgericht
• 1922: Communisten hadden burgeroorlog gewonnen
• 1922: Mussolini werd minister-president in Italië
• 1923: Fransen bezetten het Ruhrgebied
• 1923: Mislukte staatsgreep door Hitler
• 1924: Dawesplan
• 1923: Kon Duitsland het geld voor de herstelbetalingen niet meer opbrengen
• 1925: Fransen trokken zich terug uit Ruhrgebied
• 1925: SS opgericht
• 1925-1926: Colijn minster-president van Nederland
• 1926: Duitsland werd lid van de Volkenbond
• 1928: Stalin werd leider van de communistische partij en daarmee leider van de Sovjet-unie
• 1929: Verkochten mensen hun aandelen
• 1929: Beurskrach in de Verenigde Staten
• 1933: Hitler werd rijkskanselier (minister-president)
• 1933: Machtsovername door Adolf Hitler
• 1933-1939: Colijn minister-president van Nederland
• 1934: SA had 3 miljoen leden
• 1935: Neurenberger rassenwetten ingevoerd
• 1936: Marcheerde het Duitse leger Oostenrijk binnen
• 1938: Nacht van 9 op 10 november werden joden aangevallen in Duitsland en Oostenrijk
• 1938: Beloofde Hitler aan Britse minister-president chamberlain dat hij geen andere landen meer zou aanvallen
• 1938: Anschluss van Oostenrijk met Duitsland
• 1938: Conferentie van München
• 1938: Kristallnacht
• 1939: Sloten Duitsland en de Sovjet-unie een niet-aanvalsverdrag
• 1941: Hitlerjugend waar alle Duitse jongens vanaf 10 jaar lid van moesten zijn
• 1945: P leegde Hitler zelfmoord
• 1953: Stalin overleden