Duitsland examenkatern

Duitsland 1871-1945

Het Duitse keizerrijk 1871-1919

Het ontstaan van het keizerrijk

Op het Congres van Wenen (1814/1815) kreeg Pruisen er grote gebieden in West-Duitsland bij. Terwijl de Franse bevolking in de 19e eeuw langzaam groeide, groeide de Pruisische bevolking snel. Daarnaast ging ook de industrialisatie in Pruisen vanaf 1850 razendsnel. Rond 1865 produceerde Pruisen al veel meer kolen en staal dan Frankrijk, waardoor het een sterk leger en een sterke wapenindustrie kon opbouwen. 

De Pruisische kanselier Otto von Bismarck maakte van het heersende nationalisme gebruik en begon een oorlog met Frankrijk. Frankrijk werd verpletterend verslagen en terwijl het Duitse leer Parijs omsingeld hield, liet Bismarck de Duitse vorsten naar Versailles komen. Hier riepen ze op 18 januari 1871 het Duitse keizerrijk uit en kroonden de koning van Pruisen tot keizer Wilhelm I.

Duitsland onder Bismarck

Bismarck was tevreden met de bestaande grenzen en was zich ervan bewust dat de andere mogendheden (Frankrijk, Oostenrijk-Hongarije & Rusland) samen sterker waren dan Duitsland. Daarom voerde hij een voorzichtig buitenlands beleid, gericht op behoud van het bestaande machtsevenwicht. Met Oostenrijk-Hongarije en Rusland sloot Bismark allianties, waarbij ze beloofden elkaar in een oorlog te helpen of ten minste neutraal te blijven. 

Op de Conferentie van Berlijn werden stukken van Afrika verdeeld. Bismarck had zelf geen belangstelling boor kolonies, maar Duitse nationalisten wel. Bismarck ging daarom in 1884 akkoord met de stichting van kolonies in Afrika.  

Duitsland onder Wilhelm II

Anders dan  zijn grootvader wilde Wilhelm II in de politiek de leiding hebben. Bovendien was hij niet tevreden met het machtsevenwicht en droomde van een Duitsland met meer macht en aanzien.  Hij voerde een Weltpolitiek, die in eerste instantie was gericht op de vestiging van een wereldimperium met overzeese kolonies. 

Om kolonies te verwerven en overal ter wereld zijn belangen te kunnen verdedigen wilde Duitsland een sterke oorlogsvloot hebben. In 1898 nam de Rijksdag de eerste Vlootwet aan. De vloot werd uitgebreid met moderne, grote en zwaarbewapende slagschepen. 
        Groot-Brittannië voelde zich bedreigd en ging nog grotere slagschepen bouwen. De
         Britten wonnen deze wapenwedloop. 

Extreme nationalisten vonden dat Duitsland zich naar het oosten moest uitbreiden. Want het snelgroeiende Duitse volk had meer voedsel, grondstoffen en ‘lebensraum’ nodig. De sfeer in Duitsland werd ook steeds militaristischer. 
-    Alle jongens moesten na hun achttiende verjaardag twee jaar in kazernes leven, waar ze door onderofficieren werden gedrild. 

De Eerste Wereldoorlog 

In 1914 leidde de rivaliteit tussen de grote mogendheden tot de Eerste Wereldoorlog. De inmiddels overleden generaal Von Schlieffen had een oorlogsplan klaarliggen. Vanuit België zou het voltallige leger over de Franse noordgrens trekken, om na zes weken Parijs te veroveren. Daarna zou het zegevierende leger met de trein naar het oosten reizen, om ook Rusland te verslaan. 

De eerste grote veldslag van de Eerste Wereldoorlog is de Slag bij Marne. Moderne, industrieel geproduceerde wapens maakten aantallen slachtoffers die het voorstellingsvermogen te boven gingen. De Duitsers groeven zich vervolgens in, waarmee een loopgravenoorlog begon. 

Het plan van Von Schlieffen was mislukt, omdat Rusland zich sneller mobiliseerde dan verwacht. Hierdoor moesten er meer Duitsers naar het  oosten, waardoor een tweefrontenoorlog ontstond. 

In 1918 gingen steeds meer arbeiders, burgers en soldaten in uniform de straat op om vrede en revolutie te eisen. Op 9 november riepen de sociaaldemocraten vanaf het balkom van de Rijksdag de republiek uit. 11 november werd de wapenstilstand gesloten.

De Republiek van Weimar (1919-1933)

Wankele democratie

Na de Eerste Wereldoorlog werd Duitsland een parlementaire democratie. De Rijksdag kwam bijeen in Weimar, waar zij de grondwet vaststelden. Daarom wordt het Duitsland van 1919-1933 de Republiek van Weimar genoemd. De republiek had veel tegenstanders, zoals de conservatieve elite en communistische en extreemrechtse groepen.

Straatgeweld

Op 4 januari 1919 brak in Berlijn de Spartakus-opstand uit, vernoemd naar de slaaf die met een opstand het Romeinse rijk aan het wankelen had gebracht. Arbeiders eisten dat het kapitalisme werd afgeschaft en de macht in handen kwam van raden van arbeiders en soldaten. De regering voelde zich bedreigd en vroeg het leger om hulp. 

Het Verdrag van Versailles

Duitsland werd als schuldige van de Eerste Wereldoorlog aangewezen in het Verdrag van Versailles. Duitsland verloor al zijn kolonies en tien procent van zijn grondgebied, mocht alleen nog maar een zwak leger hebben en kreeg hoge herstelbetalingen. Bijna alle Duitsers vonden het een schande, maar de regering tekende het vredesverdrag toch omdat Duitsland anders zou worden bezet. 

Crisis en herstel

De herstelbetalingen leidden in 1923 tot een politieke en economische crisis. Omdat Duitsland niet snel genoeg betaalde, trokken Franse en Belgische troepen in januari het Roergebied binnen om kolen, ijzer en machines weg te halen. Duitsland besloot geld bij te drukken, waardoor de inflatie uit de hand liep. De economie viel stil en de werkloosheid steeg naar recordhoogte. Om een einde aan de chaos te maken, staakte de regering in september haar verzet tegen de geallieerden. 

De NSDAP van Hitler bestormde op 8 november met zijn partijleger een grote bierkelder in München en schreeuwde dat hij een mars naar Berlijn zou beginnen om daar de macht te grijpen (Bierkellerputsch). 

De opkomst van Hitler

Na de beurskrach in de VS trokken de Amerikanen hun leningen terug, waardoor de Duitse economie instortte. De partijen werden het niet eens over een beleid dat Duitsland uit de crisis kon halen. De conservatieve president Hindenburg maakte gebruik van zijn recht om minderheidskabinetten te benoemen die zonder goedkeuring van de Rijksdag besluiten konden doordrukken. 

Hitler maakte met vurige toespraken het publiek wild enthousiast en werd gesteund door een uitgebreide propaganda met moderne campagnetechnieken. De NSDAP imponeerde met paramilitair machtsvertoon, de SA domineerde het straatbeeld en vocht voortdurend met de communisten. 

De conservatieve elite gebruikte Hitler om definitief van de democratie af te komen. Hinderburg benoemde hem op 30 januari 1933 tot rijkskanselier. Vrijwel direct begon Hitler met de vestiging van een totalitair regime waarin zijn macht door niets beperkt was.

De Rijksdagbrand