De Tweede Wereldoorlog

Geschiedenis, Hoofdstuk 2 Par. 1: De oorzaken van de Tweede Wereldoorlog Belangrijke gebeurtenissen in de jaren ’30. 1933: Hitler (NSDAP), was aan de macht gekomen, zij namen beslissingen die niet mochten in het verdrag van Versailles: - invoering van de dienstplicht en sterke uitbreiding van het leger (1935) - legering van duitse troepen in het Rijnland (1936) - inlijving van Oostenrijk bij Duitsland, de Anschluss genoemd (maart 1938) 1938: eiste Hitler aan Tsjecho-Slowakije dat zij Studetenland aan hem zouden afstaan, daar woonde veel duitse mensen. Als zij het niet deden zou er een oorlog uitbreken. Frankrijk had een verdrag met Tsjecho-Slowakije. Daladier(Frankrijk) en Chamberlain(Engeland) wouden geen oorlog en zorgde ervoor dat Hitler zijn Studetenland krijg, kort daarna nam Hitler Studetenland in, zonder tegenstand. maart 1939: Hitler bezette Tsjechie en Slowakije sloot zich aan bij Duitsland. Frankrijk en Engeland hadden alleen een tegenwoord, maar deden verder niks. Wel zeiden ze, dat ze geen verdere acties zouden accepteren. Daarom beloofde Engeland en Frankrijk hulp aan polen als Duitsland hen binnen zou vallen. frankrijk en Engeland onderhandelden met de SU voor een verdrag tegen Duitsland, maar ze mochten elkaar niet zo.Maar tot grote verbazing sloten de SU en Duitsland samen een verdrag, waarin in het geheim stond dat ze polen onderling zouden
verdelen. 1 sept. 1939: Duitse leger viel Polen binnen, aanleiding van de Tweede Wereldoorlog. Drie dagen laten verklaarden Engeland en Frankrijk de oorlog tegen Duitsland. Opvattingen over de oorzaken van de Tweede Wereldoorlog: Volgens onderzoekers is Hitler er altijd op uitgeweest om de leefruimte van Duitsland te vergroten. *Onderzoekers die vonden dat behalve Hitler, ook Frankrijk, Engeland en de Su schuld hebben. -Door aan bepaalde eisen van Hitler te voldoen dachten E. en F. de vrede te handhaven, maar toen de oorlog uitbrak schrokken ze pas wakker. -Stalin(SU) maakte door het verdrag met D. de weg vrij voor Hitler om Polen aan te vallen. *Andere onderzoekers denken dat Frankrijk en Engeland meer de schuld moeten krijgen: -Verdrag van Versailles was de belangrijkste oorzaak van de oorlog. Duitsland had te veel beperkingen en probeerde dus terug te winnen wat hij verlorne had. -F. en E. hadden Hitler zijn gang laten gaan, waardoor Hitler niet dacht dat deze landen hem aan zouden vallen als hij Polen zou aanvallen. -F. en E. hadden de SU niet zo moeten wantrouwen dan was er tussen hun een verdrag geweest. Waardoor de Su geen verdrag met D. zou hebben dus heen oorlog
Par. 2: De Tweede wereldoorlog: verandering in de oorlogvoering Bij het begin: angst en verwarring in plaats van groot en enthousiasme
Volwassen hadden ervaring met de Eerste Wereldoorlog, ze waren bang dat het nog erger zou worden. O.a ook door de verbetering van de luchtmacht, waardoor makkelijker bombardementen of gifgasbommen konden worden gebruikt. Gifgasbommen zijn echter niet gebruikt. Meer een wereldoorlog
Er werd niet alleen in Europa gevochten, maar ook in Noord-Afrika en Azie. Azie had al vanaf 1931 oorlog tussen Japan en China
Verbeterde en nieuwe wapens
Verbetering van wapens uit de Eerste Wereldoorlog
De wapens die in de eerste wereldoorlog gebruikt werden, waren verbeterd en betrouwbaarder geworden en de militairen wisten er beter gebruik van te maken. Legers werden mobieler, meer troepenverplaatsingen over grote afstanden. Uitvinding van nieuwe wapens
Sonar en radar waren belangrijke uitvindingen om de Duitse onderzeeboten op te ruimen door de geallieerden op de boten. Ook werden er verbeterde dieptebommen gebruikt. De v1’s (vliegende bommen, onbemande straalvliegtuigjes) en v2’s(raketten) Duitsland had te weinig geld om een grote productie te maken en de wapens te verbeteren. De raketten werden gebruikt om Londen plat te bombarderen, dit ging niet altijd goed en mensen uit W-Nederland waren er het slachtoffer van. De atoombom
Duitsland deed onderzoek naar kernenergie als wapen, dit is niet gelukt. Joodse wetenschappers die gevlucht waren naar de Vs bijv. hielpen hun, met de atoombommen.
Par. 3 Naast nieuwe ook oude kenmerken in de oorlogvoering. Ook nu is de industriële productie van groot belang. Massaproductie zorgde voor wapens voor massale legers. De Duitse oorlogsindustrie
Vanaf 1936: Hitler begon aan de opbouw van nieuwe industrie. Er kwamen 425 verschillende modellen vliegtuigen en 150 verschillende motorfietsen. 1942: Hitler zag in dat het anders moest,hij benoemde Albert Speer tot leider van de oorlogsindustrie. Er kwamen minden verschillende modellen, maar er ontstond een massaproductie. Er kwamen ook meer arbeiders uit bezette landen. Er waren 600.000 Nederlanders in Duitsland. De productie werd in het geheel in 3 jaar, 3x zo groot. 1945: 40% van de oorlogsindustrie lag plat en de olieproductie was tot 10% teruggevallen. Rusland
Kreeg veel materiele steun uit het westen, bijv. een half miljoen voertuigen en 625.000 veldtelefoons voor het leger. 1943: Hadden ze 2maal zoveel troepen als de soldaten en 4maal zoveel tanks. Verenigde Staten
Begon in 1941: op vrijwillige basis door de fabrikanten georganiseerd. De massaproductie van de VS was tweederde van al het geallieerde militaire materieel in de oorlog. Engeland
Engeland kon de Duitse oorlogsproductie bijhouden, maar was afhankelijk van de Engelse koloniën en de VS. Duitsland bracht de scheepvaart naar Engeland zware verliezen toe. Weer grote invloed van leiders. Hitler van Duitsland: In Duitsland was hij alleenheerser, hij bepaalde de politieke leiding maar ook de strategie en tactiek in oorlogvoering. Hij had geluk met de Blitzkrieg. Juni 1941: Toen Hitler de SU binnenviel was dat een grote blunder. Japan viel de VS aan, waardoor ook de VS aan de strijd ging deelnemen. Hitler wilde nooit om strategische redenen terug trekken. Generaals die tegen Hitler ingingen werden door hem ontslagen of overgeplaatst. Voorbeeld: generaal Paulus moest in de winter 1942-1943 met 200.000 man, moest hij bij Stallingrad doorvechten zonder enige kans van winnen tegen de Russen die hun omsingeld had en goed was uitgerust. Churchill van Engeland: Churchill was op strategisch gebied niet goed, maar ging niet tegen zijn generaals in wanneer zijn het er niet me eens waren. Hij wist de Engelse bevolking tot een grote eenheid te brengen (vooral door bioscoopjournaals en via de radio), hij had een groot wantrouwen tegen Stalin van Rusland. Roosevelt van de VS. Hij gebruikte ook radio en film om de Amerikaanse bevolking te overtuigen. Hij was de enige die de strategie en tactiek helemaal aan zijn generaals over liet. Hij was meer bereid Stalin te vertrouwen. Stalin van Rusland
Hij had net als Hitler alle macht. 1937-1938: had hij tweederde van zijn legercommandanten laten doodschieten of gevangen laten zetten. Stalin zag in toen Duitsland de SU binnenviel dat hij weinig van strategie en tactiek af wist. Zjoekov werd benoemd tot opperbevelhebber. Het lukte Stalin dat de Russen zich tot het uiterst verzette, dat lukte door: - het iets meer loslaten van de greep van de communistische partij op alle Russen. - Het geven van iets meer vrijheid aan de door de communisten onderdrukte Russisch-orthodoxe Kerk. - Hulp van de media, die alle geleid werden door zijn volgelingen, en hem verheerlijkten als oorlogsleider. - Terreur tegen echte of veronderstelde tegenstanders van Stalin onder de eigen bevolking. - Het buitengewoon wrede optreden van de Duitse troepen in Rusland. Par. 4 Nederland onder Duitse bezetting. De Duitse inval
Vrijdag 10 mei 1940: Duitsland viel Nederland binnen heel vroeg in de morgen. Duitsland viel binnen zonder voorafgaande oorlogsverklaring, dit was een onderdeel van een groot Duits aanvalsplan voor West-Europa, alleen de aanval op Engeland mislukte. Het Nederlandse leger was groter dan Duitsland maar het was slecht bewapend en niet goed voorbereid. 13 mei 1940: Het was duidelijk dat Nederland zou verliezen. N een bombardement op Rotterdam was dat het einde. De Nederlandse regering vreesde meer bombardementen op steden. 14 mei 1940: capituleerde de Nederlandse opperbevelhebber, generaal Winkelman. Bijna 4500 Nederlandse soldaten en burgers verloren in deze vijfdaagse strijd het leven. Koningin Wilhelmina en de ministers waren al eerder naar Engeland vertrokken, dat deden ze voor hun veiligheid en om van daaruit nog Nederlands-Indie, Suriname en de Nederlandse Antillen nog blijven te besturen. Tot 1945: Bleef de Nederlandse regering in Ballingschap in Londen. In Nederland namen de Duitsers de macht Hitler benoemde functionarissen die het bestuur van Nederland moesten leiden. Einde aan de neutraliteit van Nederland
Vanaf het midden van de 19de eeuw was Nederland een neutraal land geweest. Nederland had zich niet aangesloten bij een bondgenootschap. Tot 1940: Nederland was al een eeuw land niet bij een oorlog betrokken geweest. De Duitse aanval veroorzaakte dan ook grote verontwaardiging onder de Nederlanders. 17de eeuw: Nederland was de machtigste staat en had veel oorlogen gevoerd. Later toen Nederland zijn machtige positie in de wereld verloren had, leek het beter neutraal te zijn. Ook voor de was neutraliteit het beste. Einde van de 19e eeuw: veel Nederlanders vonden deze politiek (neutraal) ook beter, Het neutrale Nederland moest het goede voorbeeld geven aan andere landen om geen oorlog te voeren. Het Duitse bestuur tijden de bezetting. De hoogste gezagdrager in Nederland werd de Oostenrijkse nationaal-socialist Seyss-Inquart. Hij stond rechtstreeks onder Hitler, ‘rijkscommissaris’. De bedoeling dat Nederland nauw met het Duitse Rijk zou worden verbonden. Seyss-Inquart stond aan het hoofd van 1500 Duitse bestuursambtenaren. Zij gaven bevelen die door de Nederlandse ambtenaren van ministeries, provincies, gemeenten moesten worden uitgevoerd. Ook Duitse politie kwam er in Nederland om verzet te voorkomen of de onderdrukken. Zij moesten ook de kust verdedigen tegen een eventuele landing vanuit Engeland. Ook Duitse jachtvliegtuigen op Nederlandse vliegvelden gezet om Engelse en Amerikaanse bommenwerpers die op weg waren naar Duitsland neer te halen. De Duitse bezetters hadden bij hun bestuur vooral 2 doeleinden: - Nederland inschakelen bij de Duitse oorlogvoering. Door Nederlandse aan te werven voor het Duitse leger, maar ook door Nederlanders als arbeiders laten werken in de Duitse oorlogsindustrie. Ook konden de Nederlandse landbouw en industrie producten leveren aan Duitsland. - De Nederlandse bevolking winnen voor het nationaal-socialisme. Nederland zou nationaal-socialistisch worden (nazificatie) Ook de joden moesten uit de samenleving. Eerste fase (mei 1940-eind februari 1941): wederzijdse welwillendheid. Het omkeren naar het nationaal-socialisme (nazificatie) werd geleidelijk ingevoerd. De meeste Nederlanders bleken bereid zich aan te passen en samen te werken met de Duitsers. Zij hoopten zo het leven van voor de oorlog voor te zetten. Na ongeveer een maand mochten de Nederlandse krijgsgevangenen weer terug. De bezetter liet zoveel mogelijk bestuurders hun functie behouden. De meeste ambtenaren en werknemers bleven hun werk voortzetten. Steeds meer Duitsers moesten dienst nemen in het leger om de opengevallen arbeidersplaatsen in Duitsland op te vullen werd er verwacht dat Nederlanders daar vrijwillig gingen werken (Arbeitseinsatz) Vervolging van de joden begint

Herfst 1940: alle joden die in dienst waren van de overheid werden geregistreerd. De volgende stap dat ze werden ontslagen. Ook de joodse bedrijven worden geregistreerd. Het was verboden dieren ritueel te slachten. Bezetter maakt op grote schaal propaganda. Er werd op grote schaal propaganda gemaakt voor het nationaal-socialisme. Door middel van: affiches, kranten, radio-uitzendingen, voorprogramma’s in bioscopen. De bezetter bepaalde wat er wel en niet uitgezonden mocht worden op de radio en in de krant. De bestaande omroepen bleven nog bestaan. De Nederlandse politiek wordt uitgeschakeld. De Eerste en tweede kamer werden uitgeschakeld. Zomer 1940: De communistische Partij Holland en de Revolutionair Socialistische Arbeiderspartij werden verboden. De andere partijen mochten blijven bestaan. De SDAP werd onder toezicht geplaatst van een NSB’er. De meeste leden verlieten de partij. Daarmee hield het feitelijk op te bestaan. In deze fase nog weinig verzet
Weinig mensen voelde er weinig voor lid te worden van een fascistische organisatie(NSB). De groep die echt verzet bood was klein. Kleine groepjes begonnen met het uitgeven van illegale verzetsblaadjes. De Nederlandse Unie krijgt grote aanhang. Juni 1940: Nederlandse Unie werd opgericht. De leiders van de Unie wilde met de Duitsers samenwerken, maar legde nadruk op het Nederlandse karakter van de beweging. Al voor de oorlog was er ontevredenheid over de Nederlandse politiek, vanwege de economische crisis. Nederlandse Unie wilde een nieuwe start maken, een groot aantal Nederlanders werd lid. Tweede fase (eind februari 1941-april 1943) groeiend anti-Duitse stemming en toenemende dwang. Vanaf begin 1941: ging de bezetter harder optreden om het nationaal-socialisme door te voeren. Er waren 2 oorzaken: - De nationaal-socialistische propaganda sloeg niet aan bij de Nederlandse bevolking. -25 februari 1941: was er een staking in Amsterdam tegen de anti-joodse maatregelen en tegen de straatterreur. Die nationaal-socialistische Nederlanders tegen joden in Amsterdam bedreven. - Nederland moest helpen in het leger van Duitsland. -juni 1941: De Duitsers vielen de SU binnen. -December 1941: verklaarde Hitler de oorlog aan de VS. Duitsland was in oorlog met veel tegenstanders op verschillende fronten. Dwang om in Duitsland te werken en producten te leveren. Er waren weinig Nederlanders die vrijwillig in Duitsland wilde werken. Eind februari 1941: de bezetter dwong Nederlanders om te werken in Duitsland. Arbeidsbureaus hielp de bezetter hier bij. Nederland moest ook landbouw- en industrieproducten leveren aan Duitsland. Bepaalde producten in ons land werden hierdoor schaars. Oprichting van Nazi-organisaties
Vrijwillige nazificatie lukte niet, dus ging de bezetter dwang gebruiken. Kunstenaars moesten lid zijn van de nationaal-socialistische Kultuurkamer. Er kwam 1 rijksradio: De Nederlandse Omroep (maart 1941). Alle vakverenigingen gingen op in het Nederlandse Arbeidsfront. De NSB was de enige toegestane politieke partij. Juli 1941: Er kwam een einde aan de oude politieke partijen. December 1941: de Nederlandse Unie werd ook verboden. De leider van de NSB was Anton Mussert. Door propaganda (radio, bioscoop, pers) probeerde de NSB veel leden te krijgen. Dat mislukte, Mussert en de NSB kregen weinig macht. Meer isolatie en daarna deportatie van de joden. Joden kregen in hun persoonsbewijs een J. Vanaf mei 1942: joden moesten in het openbaar een gele ster dragen. De meeste joden werden naar Westerbork gebracht. Vanuit hier de deportatie naar de vernietigingskampen naar Auschwitz en Sobibor in Polen. Ruim 100.000 joden van de 140.000 Nederlandse joden zou omkomen. Anti-Duitse stemming groeit, verzet neemt toe. Door deze maatregelen groeide de Anti-Duitse stemming onder de mensen. Het aantal verzetsmensen groeit, maar het blijft nog in kleine groepjes. Derde Fase (april 1943-september 1944): groeiend aantal conflicten tussen bevolking en bezetter. Duitsland had meer Nederlandse arbeiders nodig. Daarom besloot de bezetter de in 1940 vrijgelaten krijgsgevangenen weer op te roepen. Als protest braken in 1943 de april/mei-stakingen uit. Deze vormden de overgang van fase 2 naar fase 3. De bezetters onderdrukten op hardhandige wijze de stakingen. Stakers werden na snelle berechting geëxecuteerd. Voormalige soldaten hadden hierdoor moed gekregen om zich te verzetten. Zij gingen zich niet melden, maar doken onder. Levering van arbeiders en producten wordt belangrijker dan nazificatie. De militaire situatie werd voor de Duitsers steeds slechter. Duitsers kregen steeds meer behoefte naar Nederlandse arbeidskrachten en producten. Er kwamen harde maatregelen getroffen waardoor iedere mannelijke Nederlanders opgeroepen kon worden voor werk in Duitsland. Voor verdere nazificatie was steeds minder aandacht. Veel maatregelen die de nazificatie moesten bevorderen, werden door de bevolking ontdoken. Ongeveer 20.000 joden sloeg erin onder te duiken of via Zwitserland en Spanje te vluchten. De verhoudingen tussen de Nederlanders en Duitsers worden steeds slechter. De anti-Duitse stemming nam door het hardere Duitse optreden nog verder toe. Steeds vaker werden Duitse maatregelen tegengewerkt. Ruim 300.000 mensen doken onder, de meeste om niet naar Duitsland gestuurd wilde worden. Ruim 600.000 Nederlanders hebben in Duitsland gewerkt. De illegale organisaties groeide sterk. De meeste hielpen onderduikers of met de illegale pers. Ook waren er spionagegroepen en ‘knokploegen’ die sabotage pleegden. De bezetter reageerde op deze illegale activiteiten met harde maatregelen, maar dit riep weer nieuwe irritaties op bij de bevolking. Vierde fase (september 1944-mei 1945): totale ontregeling van de samenleving. 6 juni 1944: De geslaagde invasie in Normandie en de opmars van de Russische troepen in Oost-Europa door de geallieerden, stond de overwinning vast. September 1944: De geallieerden bereiken het zuiden van Nederland. De opmars van de geallieerden liep echter vast bij de grote rivieren. De parachutisten hadden bij Arnhem de brug over de Rijn moeten veroveren dit plan (Market Garden) mislukte. Zuid-Nederland werd die winter frontgebied. Ondertussen had de regering in Londen opgeroepen tot een spoorwegstaking. Zijn hoopten de verbindingslijnen van het Duitse leger in Nederland te bemoeilijken. Dit werd gezien als overgang van fase 3 naar fase 4. Zuiden van Nederland is bevrijd, maar nog wel frontgebied. Ten zuiden van Nederland van de grote rivieren was grotendeels bevrijd, maar het was wel frontgebied, waar de geallieerde bevelhebbers bepaalden wat er gebeurde. In de frontgebieden werden veel vernielingen aangericht. Vele leefden wekenlang in kelders. Duizenden werden dakloos. Als gevolg waren er in grote delen van het frontgebied geen vervoer, gas, water en elektriciteit. Mensen konden eigenlijk niet meer normaal leven. Steeds meer verzet en terreur in de rest van Nederland. Het Duitse bestuur werd nog harder, ze gingen steeds meer op het gebruik van terreur tegen de bevolking, er werden razzia’s gehouden om arbeidskrachten voor Duitsland te verzamelen. Mannen werden hierbij ook gewoon van de straat geplukt tijdens zo razzia. Het verzet nam toe, 45.000 leden zaten in het verzet, waarvan 20.000 pas in het laatste jaar. De bezetter nam hierdoor steeds hardere maatregelen. Oktober 1944: De hele mannelijke bevolking van Putten (Gelderland) werd naar strafkampen gedeporteerd, omdat het verzet in de buurt een Duitse officier had gedood. Hongerwinter in het westen van Nederland. Door het ontbreken van een mankracht, goederen en verbindingen en het verdwijnen, helemaal of gedeeltelijk van veel voorzieningen. Gas en Elektriciteit werden er helemaal niet of slechts enkele uren per dag geleverd. Er was vooral hongersnood in het westen in de grote steden, waar veel mensen woonde. Als gevolg van de spoorwegstaking en de strenge winter, was hier het minste voedsel. Ongeveer 15.000 mensen overleden in deze hongerswinter (voedselgebrek). Honderdduizenden raakte in de ze periode ernstig verzwakt. Brandstof was ook schaars, veel mensen leden dus ook nog kou. voorjaar 1945: de geallieerden wisten de Duitse tegenstand in Nederland te breken. 5 mei 1945: Duitse troepen gaven zich over in Nederland. Er kwam een einde aan het nationaal-socialistisch bewind in Duitsland. Par. 5 Gevolgen van de Tweede Wereldoorlog. Slachtoffers
In de Tweede Wereldoorlog kwamen er ongeveer 40 miljoen mensen om. Daarbij ongeveer 250.000 Nederlanders. Slachtoffers in Nederland: joden, Nederlandse en Nederlands-Indie soldaten, burgers, terechtgestelde verzetsmensen en ongeveer 5000 Nederlanders die in Duitse dienst sneuvelde in Rusland. De oorlog heeft bij veel mensen psychische schade veroorzaakt. Berechting oorlogsmisdadigers. Nederlanders die met de Duitsers hadden samengewerkt werden berecht, dat was moeilijk om de juiste straf te bepalen. (collaboratie: Nederlanders die met de duitsers hadden samengewerkt). In 1945: waren er in Nederland ongeveer 100.000 mensen gevangengezet (soms ten onrechte). Na 5 jaar waren de meeste gevallen afgehandeld. Niemand was echter tevreden, men besloot een einde te maken aan de berechting. De plaats van Nederland in de wereld verandert sterk. Nederland bleef na de oorlog niet neutraal, Nederland ging deel uitmaken van bondgenootschappen van westerse staten. Nederland raakte de overheersing van Indonesië kwijt, Nederland slaagde er niet in zijn macht te herstellen. Maar in de Nederlandse politiek verandert weinig. De Nederlanders waren het er niet over eens hoe Nederland vernieuwd moest worden. De meeste politieke partijen en de verzuilde organisaties kwamen weer terug, maar soms onder een andere naam. Grenzen verschuiven, landen verdwijnen. Na de oorlog werden er gedeeltelijk nieuwe grenzen getrokken in Europa. Polen werd verschoven naar het westen ten koste van Duitsland. Duitsers, Sudeten-duitsers in Tsjecho-Slowakije, werden uit die gebieden verdreven. In totaal ruim 12 miljoen. Estland, Letland, Litouwen, delen van Slowakije en Roemenie (Bessarabie) werden weer deel van het Russische Rijk. Istrie, dat aan Italië had behoor, werd toegevoegd aan Joegoslavië. Machtsverhoudingen veranderen
Tijdens de oorlog groeide de VS en SU uit tot supermogendheden, waar geen andere staat tegen op kon. Voor de West-Europese staten, was maar een bescheiden rol in de wereldpolitiek weggelegd. De dekolonisatie komt dichter bij. Sinds de eerste Wereldoorlog waren de nationalistische bewegingen in de koloniën sterk gegroeid. Zij eisten onafhankelijkheid. Onder de koloniale mogendheden waren het er me eens dat er eens een einde moest komen aan het koloniale tijdperk. Maar zij verschilden van mening met de nationalisten over het tijdstip en andere zaken. De Tweede Wereldoorlog bood de nationalistische bewegingen nieuwe mogelijkheden. Soldaten uit de koloniën vochten aan de zijde mee van de geallieerden. Sommige koloniën werden ‘bevrijd’ door de Japanners. De koloniale mogendheden waren meet met de oorlog bezig dan met hun koloniën. Na de oorlog bleken de nationalistische bewegingen veel sterker dan tevoren. De VS en SU waren ook antikolonialistisch. Sommige nationalistische bewegingen slaagden er al spoedig in de onafhankelijkheid van hun land te verkrijgen. (India, Pakistan, Indonesië).