De Koude Oorlog par 1-3 en 5-7

§1: oost en west samen
Conferentie van München: in 1938 wou Hitler stuk van Tsjecho-Slowakije hebben. Hij bezette meer dan wat was afgesproken. Frankrijk, G-B overlegden met Duitsland en Italië zonder de SU. Ze gaven Hitler zijn zin in ruil voor vrede. Geen oorlog.

1939: Hitler en Stalin bezetten samen Polen en verdelen het land. Frankrijk en G-B verklaren oorlog. Dat is het begin van de 2e wereld oorlog.

1941: Duitsland viel SU aan en VS kwam in oorlog met Duitsland.

Geallieerden: bondgenoten, tijdens WOII. De VS, G-B, Frankrijk en de SU samenwerken.

Geallieerden deden het volgende:

• G-B en VS stuurden modern oorlogsmaterieel naar SU
• Churchill, Stalin en Roosevelt overlegden over EU, in het Atlantisch Handvest werd afgesproken dat EU niet mocht worden bezet. EU volken kregen zelfbeschikkingsrecht: het recht om zelf eigen land en regering te kiezen.
• De 3 leiders overlegden over oorlog tegen Hitler. G-B en VS beloofden in 1944 aanval te beginnen in West-Europa

1943: SU versloeg Duitse legers en begon aan opmars in EU

Stalin wilde macht terug in gebieden die SU had gehad
Februari 1945: conferentie van Jalta: 3 leiders afspraken over de invloedssferen in EU: ze spraken af welk land waar invloed zou hebben, en SU zou Berlijn veroveren

Na 1945: G-B en Frankrijk geen wereldmachten meer door: grote verliezen en ze verloren kolonies.

§2: de oost-west-tegenstelling

VS en SU hadden oorlog gewonnen, maar verschillende samenlevingen.
SU: Communisme, eenpartijstaat, planeconomie
VS: kapitalisme, democratie, vrijemarkteconomie

Communisme: iedereen gelijk.
Eenpartijstaat: staat waarin maar 1 partij is toegestaan, die alle macht heeft
Planeconomie: economie waarin de regering bepaalt wat en hoeveel er geproduceerd wordt.
Democratie: vorm van bestuur waarbij het volk de regering kiest via algemene verkiezingen
Kapitalisme: economisch systeem waar grond (stoffen) en fabrieken van vrije ondernemers zijn.
Vrijemarkteconomie: economie waarin vraag en aanbod de lonen en prijzen bepalen

Tot 1945: SU enigste communistisch land.
VS had minder verloren als SU want ze vochten niet op eigen grondgebied.
In jaren 50: Amerikanen zagen communisten als bedreiging. Honderden Amerikanen ontslagen omdat ze communistisch zouden zijn.

§3: oost tegenover west

Machtsevenwicht: alle landen ongeveer even sterk.
Door Duitsland leger werd deze machtsevenwicht verstoord. -> na 2e wereldoorlog waren er nog 2 grootmachten: VS en SU.

Juni 1945: verenigde naties opgericht, verkomen de nieuwe oorlog, vs, su, engeland, frankrijk, china. Die kregen Veiligheidsraad, vetorecht: recht om besluiten te blokkeren

Er ontstonden 2 machtsblokken:

• Stalin wilde bevriende landen om de SU heen. Hij maakte gebieden die door de SU waren bevrijd communistisch: Oostblok
• De VS wilden dat de volken in EU in vrijheid konden leven en dat er vrijhandel zou zijn. Zij steunden de West-EU landen: Westblok

1945: VS machtiger dan SU door atoombom. Daardoor beëindigden ze de 2e WO.
1949: SU had ook kernwapens. Daardoor bewapeningswedloop en koude oorlog. Tegenstelling steeds groter.
Op deze manier ontstond een bewapeningswedloop. De VS en de SU maakten steeds meer kernwapens maar ze gebruikten deze niet. Het bleef bij dreigen. de koude oorlog was begonnen.

Koude oorlog: de politieke, economische en militaire tegenstelling tussen het kapitalistische westen en het communistische oosten van 1945-1989, deze oorlog werd niet echt uitgevochten.

Trumanleer: politiek van de VS tijdens de koude oorlog om te voorkomen dat meer landen communistisch werden.

§5: Duitsland verdeeld

8 mei 1945: nazi’s gaven zich over aan geallieerden
Duitsland en Berlijn verdeeld in 4 bezettingszones
Bezettingszones: gebieden in Duitsland die na 1945 tijdelijk door de geallieerden werden bestuurd

Aanpak van geallieerden heel verschillend; 3 westelijk vrijheid en alles verdeeld, de oostelijk alles van de staat.

EU en DU herstelden moeilijk v.d. oorlog. Geen geld om opnieuw op te bouwen.
SU wilde geen Amerikaans geld voor oostzone. Westzone wel Marshallhulp. Daar werd nieuwe munt ingevoerd: Duitse mark.
25 juni 1948 tot mei 1949: SU sloot uit protest tegen die nieuwe munt alle toegangswegen tot West-Berlijn. Blokkade van berlijn.

Tijdens blokkade NAVO opgericht.
NAVO: opgericht in 1949, militair bondgenootschap tussen VS, Canada en een aantal EU landen, helpen als er aanval werd gepleegt.
1955: SU richtte ook militair bondgenootschap op. Warschaupact: militair samenwerkingsverband tussen SU en bondgenoten, tegenhanger van NAVO

§6: de berlijnse muur

een definitieve grens tussen de oost en west in Duitsland.
Mei 1949: West-Duitsland nieuwe grondwet: Bondsrepubliek Duitsland
Oktober 1949: Oost-Duitsland nieuwe grondwet: Duitse Democratische Republiek

er kwam een ijzeren Gordijn: Grens dwars door Europa die van 1945 tot 1989 het Oostblok scheidde van het Westblok.

oost-Duitsland herstelde heel slecht van de oorlog.

• Moest veel geld betalen aan de SU als vergoeding voor de oorlogsschade
• Bevolking was ontevreden
• Stakingen en demonstraties werden door de regering met geweld onderdrukt.

West-Duitsland hoorde bij West-Europa. De West-Duitse leider = Adenauer wilde het land weer snel welvarend maken. Dankzij Marshallhulp lukte dat: de economie bloeide op.

1955: Adenauer maakt West-Duitsland lid van de NAVO.
De Oostblokken en SU reageerden met de oprichting van het Warschaupact, waarvan ook Oost-Duitsland lid werd.

Alleen in de stad Berlijn zat nog een gaatje in de grens. De stad hoorde bij geen van beide staten en werd door geallieerden bestuurd. Veel Berlijners werkten in een andere zone dan ze woonden.
Regering van Oost-Berlijn besloot de Berlijnse Muur te bouwen om te voorkomen dat er zoveel Oost-Duitsers naar het vrije Westen vluchtten.
Berlijnse Muur: muur die op 13 augustus 1961 werd gebouwd om Oost- en West-Berlijn van elkaar te scheiden en die in 1989 werd opengesteld en afgebroken.

Het Westen protesteerde maar greep niet in. Mensen die probeerde te ontvluchtten werden vaak gedood.

1969: Nieuwe West-Duitse leider Willy Brandt probeert de vijandigheid tussen de 2 Duitslanden te verminderen

Ostpolitik: politiek van de bondskanselier van BRD Willy Brandt tussen 1967 en 1974 om ervoor te zorgen dat de BRD en de DDR als ‘normale’ landen met elkaar konden omgaan. Dit leidde tot verdragen waarin de bestaande grenzen geaccepteerd werden en afspraken werden gemaakt over Berlijn. Voortaan hoorde West-Berlijn bij West-Duitsland en Oost-Berlijn bij Oost-Duitsland.

§6

West-Duitsland kreeg in mei 1949 een nieuwe grondwet en heette de Bondsrepubliek Duitsland. (BRD). In oktober 1949 kreeg ook Oost een nieuwe grondwet en heette het de Duitse Democratische Republiek (DDR). De grens tussen de beide staten werd afgesloten met prikkeldraad, wachtposten en mijnenvelden. Dit gebeurde ook bij de grenen tussen andere West- en Oost EU landen er kwam een IJzeren Gordijn tussen Oost en West. Het hele Oostblok was afgesloten van het Westblok het enige gaatje was in de stad Berlijn. De stad hoorde bij geen van beide staten. Steeds meer Oost-Duitsers vluchten van hun land. Om dit tegen te gaan bouwde de SU in 1961 de Berlijnse Muur. West protesteerden maar greep niet in omdat de muur op hun eigen grondgebied was gebouwd. Het ijzeren gordijn zat dicht. Toch probeerden mensen te vluchten. Vele pogingen werden met de dood gestopt. De West-Duitse leider Willy Brandt probeerde doormiddel van een aantal verdagen te accepteren de vijandigheid te verminderen dit werd de Ostpolitik genoemd.

§7: Berlijners en de Berlijnse muur

Berlijnse muur: 3 meter hoog, aan de West-Berlijnse kant kreeg de Muur een ronde top, om te voorkomen dat mensen er overheen klommen. Erachter lag een groot leeg terrein met wachttorens, verlicht door hoge lantaarns. Aan de Oost-Berlijnse kant stond ook een muur, die beveiligd was met sensoren.

In Oost-Duitsland noemden ze de Muur een doorgangspost à alleen met speciale pasjes mocht je na strenge controles via de doorgangen na het Westen.

Het treinverkeer en de metro tussen beide delen van Berlijn kwam stil te liggen. Alleen de Oost-Duitse en West-Duitse televisie konden in de hele stad werden ontvangen.

Oost-Berlijn bleef de hoofdstad van Oost-Duitsland. Hier stonden de regeringsgebouwen en de gebouwen van de Communistische Partij. à heeft alle macht, en maakten daar slim misbruik van propaganda: het verspreiden van ideeën van een partij of persoon via bv. de krant of posters.

Burgers kregen te horen dat de SU hen beschermde tegen de grote vijand: de VS. De mensen moesten hard werken, dan kregen ze een fantastische toekomst.

Stasi: staatsveiligheidsdienst van de DDR na 1949 die de hele Oost-Duitse samenleving controleerde om verzet en kritiek te onderdrukken en die spionnen inzette tegen het Westen.

In de DDR: was zware industrie belangrijk; er waren weinig luxe consumptiemiddelen te koop. Oost-Berlijners verdienden minder dan West-Berlijners.

In BRD: prijzen van voedingsmiddelen laag; onderwijs en gezondheidszorg gratis.

Nieuwe hoofdstad van West-Duitsland was Bonn.

Pasjesovereenkomst: overeenkomst die Willy Brandy in 1963 sloot en waarin werd geregeld dat West-Berlijners een pasje kregen om hun familie in Oost-Berlijn gedurende een week te bezoeken.

In 1971 werd in een verdrag over Berlijn de pasjesovereenkomst gesloten. Er werden ook afspraken gemaakt over trein- en metro-verbindingen. Maar de Muur bleef het symbool voor dwang en onvrijheid.

§7

Nadat de muur gebouwd was kon je er alleen nog door met een speciaal pasje. De communistische partij had alle macht en maakte hierbij slim gebruik van een propaganda. De burgers kregen voortdurend te horen dat de SU hen beschermde tegen de VS. De Stasi van de SU controleerde iedereen is Oost. Het uitgebreide systeem van verklikkers zorgde ervoor dat mensen zwegen en niets meer durfden.