De Griekse Wereld

Geschiedenis

Hoofdstuk 4 - De Griekse Wereld

1. De opkomst van de polis
In Griekenland zijn veel gebieden van elkaar gescheiden door bergen of door zee. Vanaf 800 v. Chr. Ontstonden daar ong. 200 aparte staatjes.
Ook wel polis genoemd. (Meervoud: poleis)
Bekende poleis is Athene & Sparta.
Het middelpunt van bijna alle poleis was een versterkte heuvel die acropolis werd genoemd. Dat betekent: Hoge stad.
Daar vluchtte de mensen naartoe in tijden van gevaar. Er stond meestal ook een grote tempel op de acropolis, Waarin de belangrijkste god(in) van de polis werd vereerd. Er was ook een agora, een plein waar de burgers elkaar konden ontmoetten om over het bestuur van de polis te praten en waar handel werd gedreven. Rond de acropolis en de agora ontstonden in sommige gebieden vanaf ongeveer 700 v. Chr. echte steden. Een stad is een grote nederzetting waar de meeste inwoners leven van iets anders dan akkerbouw & Veeteelt. In de Griekse steden woonden ambachtslieden, kooplieden, kunstenaars, geleerden, priesters en mensen die bij andere mensen in dienst waren. De boeren woonden buiten de stad in dorpen. De regeringsvorm die waarbij een kleine groep mensen de macht heeft, noemen we een aristocratie. Dat hadden ze die tijd ook in de poleis. Toen hadden ze ook nog een baas, de adel.

2. Problemen in de poleis
Al vroeg kregen de Griekse poleis te maken met twee grote problemen:
Overbevolking leidt tot kolonisatie
Handelaars wilden deelnemen aan het bestuur van de polis
Overbevolking leidt tot kolonisatie
In Griekenland was de hoeveelheid vruchtbare grond beperkt.
Die grond moest steeds onder meer mensen worden verdeeld.
In veel poleis ontstond daardoor een overbevolking. Een overbevolking leidde tot spanning en soms zelfs burgeroorlog (een burgeroorlog is een oorlog tussen de burgers van Eén land). Daarom bedachten ze een oplossing: ze organiseerden expedities in ergens anders een plek te zoeken om daar te wonen.
We noemen het stichten van nederzettingen op overzees grondgebied kolonisatie.
Zo een nederzetting noemen we een kolonie.
Handelaars willen deelnemen aan het bestuur van de polis
Door de kolonisatie breidde de handel zich sterk uit. De kolonies stuurden bijvoorbeeld graan, terwijl de moedersteden bijvoorbeeld wijn en olijfolie uitvoerden. Door deze handel werd naast de adel en de boeren een nieuwe bevolkingsgroep belangrijk: de handelaars. De handelaars. De handelaars wilden zoveel mogelijk op de adel lijken. Zij kochten grond en gingen net zo leven als de adel. Ook wilden ze deelnemen aan het bestuur van de polis. Maar de edelen die de macht in handen hadden, wilden dat liever niet. Er kwamen discussies over de vraag: Hoe en door wie de polis het beste kon worden bestuurd.

3. De Atheense oplossing: Democratie
Democratie: regeringsvorm waarbij het volk directe invloed heeft op het bestuur van de staat en waarbij het recht op vrije meningsuiting en persoonlijke vrijheid wordt geaccepteerd

Op voorstel van edelman Kleisthenes besloten de Atheners een nieuwe regeringsvorm in te voeren. Alle belangrijke beslissingen in de stad werden voortaan door de volksvergadering genomen. Dit noemen we een directe democratie. Hiertegenover staat een indirecte democratie, waarin de beslissingen worden genomen doorgekozen vertegenwoordigers van de burgers (dus niet voor iedereen). Dat gebeurt bijvoorbeeld in Nederland. Maar niet iedereen mocht kiezen.
Kinderen tot 18jaar, vrouwen en slaven niet. Ook geen Athene wonende vreemdelinge niet. Naar schatting woonden er in de 5de eeuw v. Chr. Ongeveer 300.000 / 400.000. Mensen in Athene. Er waren maar ongeveer 35.000 / 40.000 kiesgerechtigd verklaard.
Nu is democratie voor mannen en vrouwen iets heel gewoons. Vrouwen hebben gelijke rechten met mannen. In het grootste deel van de wereld hebben de mensen nog nooit in een democratie geleefd. Uit de rest van de wereld hebben veel politieke vluchtelingen bescherming gezocht in het democratische Europa.

4. Athene als leider van de Griekse poleis
De Grieken slaan aanvallen van de perzen af
De regeringsvorm die door Kleisthenes voor Athene was uitgedacht, werd een succes. Maar er dreigde groot gevaar voor de Grieken want in het Midden-Oosten was een machtig rijk ontstaan: Het Perzische Rijk. Het Perzische Rijk strekte zich uit vanaf Egypte tot India. In het begin van de 5de eeuw v. Chr. Probeerden zij herhaaldelijk de Griekse Poleis te veroveren. Deze oorlogen worden de Perzische Oorlogen (490-479) genoemd. De samenwerking tussen de poleis in Griekenland liep niet goed, maar toen de Perzen de eerste keer in Griekenland binnenvielen werkten de poleis, Athene en Sparta. Bij de slag bij Marathon ong. 490 v. Chr. Kwamen de Spartanen pas echter opdagen toen de Atheners de overwinning al hadden behaald. Tijdens de tweede oorlog met de Perzen waren de Spartanen wel op tijd, maar met weinig soldaten. Vooral dankzij de Atheense vloot die in 480 v. Chr. De Perzische vloot versloeg bleven de meeste delen vrij van de Perzische Overheersing.
De poleis werden bondgenoten van elkaar door zich aan elkaar te sluiten en ervoor te zorgen dat de Perzen niet opnieuw zouden proberen aanvallen. Het bondgenootschap lag op het eiland Delos. Vandaar de Delische Bond.
Maar omdat de Atheense poleis het rijkst was werd de bond steeds meer van hen.
Ze deden Atheense poleis na.
Onderlinge oorlogen maken een einde aan de macht van Athene en Sparta
Sparta had ook zo zijn bond zoals Athene de Delische Bond had, Maar hun hadden de Peloponnesische Bond. Er kwam een 27-jarig durende oorlog tussen de twee bonden, genoemd: de Peloponnesische Oorlog. Athene verloor en Sparta hadden bijna 20 jaar de leiding gehad.

5.Het Orakel
De Grieken geloofden dat de goden rechtstreeks naar de mensen konden spreken, bij een orakel. Een orakel is een laats waar volgens de oude Grieken een god(in) antwoord geeft op vragen. Ook het antwoord elf noemt men een orakel. De Grieken vonden het orakel van Delphi het belangrijkste. Als een persoon, polis, of een staat in het binnen of buitenland van Griekenland een belangrijke beslissing moest nemen gingen ze naar het orakel. Het orakel gaf bijvoorbeeld raad bij kolonisatie. Griekse koloniën als Marseille en Libië zijn op aanraden van het orakel gesticht. Maar er kwam ook wel eens ongeluk vanaf. Het werd gebruikt tot 400 na Chr. Evenals bij de Olympische spelen maakte een vorst een einde aan het orakel van Delphi.

De Spartaanse Samenleving
In de gele balk tekst
De Spartanen hadden het land van hun buren, de Messeniërs, veroverd. De Messeniërs en de slaven van de Spartanen waren groter dan het volk van Sparta. Daarom moesten de Spartanen een goed leger hebben om de slaven onder hun duim te houden. Alle Spartanen deden hieraan mee en hoefde niet meer als boer te werken. Op 7-jarige leeftijd ging je naar een kazerne tot aan je 20ste om getraind te worden. Ook de Spartaanse vrouwen deden mee, wel moesten ze goed luisteren naar hun vader om (toekomstige) echtgenoot.
Spartanen kregen een geweldig leger: ‘Sparta was meer een leger met een staat, dan een staat met een leger’