Hoofdstuk 7

De totale (macro-economische) vraag wordt effectieve vraag genoemd. Dit bestaat uit de volgende onderdelen:

-          De gezinsconsumptie

-          De bedrijfsinvesteringen

-          De overheidsbestedingen

-          Het saldo van export en import

De gezinsconsumptie

De consumptieve uitgaven hangen van een aantal factoren af.

-          Inkomen à belangrijkste. à grotendeels inkomen uit arbeid, kleiner gedeelte uit spaartegoed waar rente over wordt ontvangen. à ander deel is uitkeringen.

-          Rentestand à gezinnen die geld willen lenen om grote uitgaven te financieren kunnen een persoonlijke lening afsluiten.

-          Verwachtingen à als consumenten de toekomst zonnig inzien en aannemen dat hun inkomen de komende tijd zal stijgen, zijn ze eerder bereid schulden te maken en grote uitgaven te doen dan bij veronderstelde sombere vooruitzichten.

De bedrijfsinvesteringen

-          Het verwachte rendement op de investering à een ondernemer maakt schatting van afzet, prijzen & kosten à met behulp van deze ramingen kan hij uitrekenen wat de investering hem opbrengt.

-          Rentestand à hoe hoger de marktrente, hoe minder de kans er is dat het rendement op een

investering boven die marktrente uitkomt.

à hoge rentestand à uiteindelijke kosten investering omhoog. à

ontmoedigt investeringen.

à lage rentestand à uiteindelijke kosten investering omlaag.  à moedigt investeringen aan.

-          De verwachte economische groei à Als verwacht wordt dat het nationaal inkomen zal groeien, zullen ook meer kapitaalgoederen nodig zijn om die productie tot stand te brengen. Bedrijven dan genoodzaakt om te investeren.

-          De bezettingsgraad van de kapitaalgoederenvoorraad à flinke economische groei, maar kapitaalgoederenvoorraad is de laatste jaren behoorlijk onderbezet, zullen ondernemers wachten met investeren totdat de vraag naar goederen + diensten de productiecapaciteit nadert/overschrijdt. à dan pas weer investeren.

De overheidsbestedingen

Overheidsbestedingen à jaarlijks door parlement + kabinet voor komende jaar vastgesteld.

Korte termijn à overheidsbestedingen bepaald door politieke besluitvorming, standpunten politieke partijen spelen belangrijke rol.

Het saldo van de import en export

Export onder meer afhankelijk van:

-          Het inkomen van het buitenland, vooral in landen waarnaar we veel uitvoeren

-          De prijs van onze exportgoederen ten opzichte van de prijs van concurrerende producten uit het buitenland.

-          De voorkeur die er in het buitenland bestaat voor onze producten boven die uit andere landen.

-          Voor handel met niet-eurolanden: de hoogte van de wisselkoers.

Import is onder meer afhankelijk van:

-          Ons eigen nationaal inkomen: hoe hoger ons inkomen, des te meer producten kopen we in het buitenland.

-          De prijs van buitenlandse producten ten opzichte van die van ons eigen producten

-          Onze voorkeur voor buitenlandse producten

-          Voor handel met niet-eurolanden: de hoogte van de wisselkoers.

7.4 Economische groei

Inflatie is een stijging van het algemeen prijspeil.

Het indexcijfer dat het algemeen prijspeil weergeeft, is samengesteld uit de prijzen van een pakket consumptiegoederen à consumentenprijsindex. Het algemeen prijspeil wordt weergegeven met behulp van indexcijfers ten opzichte van een te kiezen basisjaar.

Het reëel nationaal inkomen is het voor inflatie gecorrigeerde nationaal inkomen.

Het inkomen is euro’s van een bepaald jaar noemen we het nominaal inkomen.

Economische groei is een toename van het reëel nationaal inkomen.

Groei reële inkomen berekenen à indexcijfers.

Indexcijfer reëel inkomen  x 100

Economische groei op lange termijn

Op lange termijn speelt ook de bevolkingstoename een rol. Daarom wordt op lange termijn meestal gekeken naar de groei van het reële inkomen per hoofd van de bevolking.

Grenzen aan de groei

Negatieve externe effecten van de productie zijn: vervuiling op allerlei gebied en uitputting van de grondstoffenvoorraden. Oplossingen à zo weinig mogelijk afval produceren en niet in wilde weg dumpen.

Maatregelen om de milieuschade te beperken, stuiten vaak op weerstanden. Eén probleem is de internationale concurrentiepositie. Als andere landen minder ingrijpende maatregelen nemen dan Nederland, worden Nederlandse bedrijven met relatief hoge kosten geconfronteerd en zullen zij de productie wellicht naar het buitenland verplaatsen. à ten koste van werkgelegenheid.

7.5 De conjunctuurbeweging

In de opgaande fase van de conjunctuurbeweging, dat ook wel hausse wordt genoemd, groeit het nationaal product

harder dan gemiddeld. In de fase van hoogconjunctuur is er zelfs kans op overbesteding.

Na verloop van tijd is de top (hoogconjunctuur) wel bereikt en gaan de groeicijfers afnemen, het is zelfs mogelijk dat de economie in een recessie belandt. à de situatie dat de economie twee kwartalen achter

elkaar negatieve groeicijfers laat zien.

Als de recessie lang aanhoudt wordt het ook wel een depressie genoemd. Als de beroepsbevolking flink blijft toenemen, neemt de werkloosheid toe. Verder is de opwaartse druk op de prijzen sterk verminderd (de bezettingsgraad neemt af), zodat de inflatie terugloopt. In deze situatie is onderbesteding in de meeste gevallen het gevolg. à onderbesteding is de situatie waarin de effectieve vraag onder de normaal bezette productiecapaciteit ligt. à de druk op de prijzen is dan geheel weggevallen, en de kans bestaat dat er deflatie – een algemene prijsdaling – optreedt.

De registratie van de conjunctuurbeweging

Een conjunctuurindicator is een mix van een aantal economische variabelen, zoals de industriële productie, de invoer, de orderportefeuille van bedrijven en de hoeveelheid in omloop zijnd geld, waarmee de conjunctuur kan worden gemeten.

Conjunctuurpolitiek

De Engelse econoom John Maynard Keynes (1883-1946) heeft de stoot gegeven tot de conjunctuurpolitiek. Tot het eind van de jaren vijftig streefden overheden naar een evenwichtige begroting. Keynes vond dat je je niet willoos door de conjunctuurgolf moest laten meeslepen, maar de economie moest proberen te beïnvloeden.

De Engelse econoom John Maynard Keynes (1883-1946) heeft de stoot gegeven tot de conjunctuurpolitiek. Tot het eind van de jaren vijftig streefden overheden naar een evenwichtige begroting. Keynes vond dat je je niet willoos door de conjunctuurgolf moest laten meeslepen, maar de economie moest proberen te beïnvloeden.

In de fase van laagconjunctuur bestond er een gebrek aan effectieve vraag. In zo’n geval zou de overheid het heft in handen moeten nemen en zelf de effectieve vraag ‘oppeppen’. Dat kan door zelf meer uitgeven (meer ambtenaren aannemen). Een andere manier is belastingen verlagen.

In beide gevallen kan er een tekort op de overheidsbegroting ontstaan, Keynes vond dat geen probleem. De economische groei die door deze politiek zou ontstaan, brengt ook weer belastingen in het laatje. Bovendien in hoogconjunctuur zou de omgekeerde gedragslijn moeten worden gevolgd.

Bij hoogconjunctuur is de effectieve vraag zo groot dat de productiecapaciteit bereikt is of zelfs overschreden wordt. Overheid à belastingen verhogen, uitgaven matigen à effectieve vraag vermindert.

Het beleid waarbij de overheid de effectieve vraag probeert te beheersen door tegen de conjunctuurgolf in te gaan, wordt anticyclische begrotingspolitiek genoemd.

Deze politiek is geen succes geworden. Redenen:

-          De openheid van de Nederlandse economie. à Zeer groot deel Nederlandse productie wordt uitgevoerd. à dit deel ligt buiten de invloedssfeer van de overheid.

-          Het probleem van de timing. à conjunctuurgolf is verre van regelmatig

-          Opwaartse druk op de overheidsuitgaven. à Als de economie zich in een recessie bevindt, zullen maatregelen om de overheidsuitgaven te verhogen en de belastingen te verlagen, weinig weerstand ontmoeten. Er ontstond grote maatschappelijke weerstand.