Hoofdstuk 15 De arbeidsmarkt

§15.1 - Vraag en aanbod op de arbeidsmarkt

Arbeidsmarkt = totale V&A van arbeid, abstract

• Vraag naar arbeid = particulieren en collectieve sector
• Aanbod van arbeid = werkenden en werkzoekenden

Ipv arbeidskrachten investeren in kapitaalgoederen

Waarom is er geen volledige mededinging bij arbeidsmarkt?

• Markt is niet volkomen, aanbod van arbeid is niet homogeen

  • Iedereen is anders
• Markt is niet transparant
  • Je kunt niet vergelijken, ook andere beloningen dan geld
• Arbeidsmarkt is niet vrij
  • Wetten zoals ontslagrecht, minimum loon

Minimaal loon is hoger dan evenwichtsloon (minimum loon is ingesteld) → vraag naar laaggeschoolde personeel neemt af;

• Aanbod neemt toe → aanbodoverschot aka werkloosheid

Gevolgen loonstarheid zie blz. 97 voor grafiek

Krappe arbeidsmarkt = meer vraag dan aanbod

Ruime arbeidsmarkt = meer aanbod dan vraag → werkloosheid

§15.2 - Individuele arbeidsovereenkomst

Individuele arbeidsovereenkomst = afspraak tussen werkgever en -nemer, rechten en plichten werkgever en -nemer (= arbeidsvoorwaarden)

• Primair: loon, tijden, pensioen, vakantie
• Secundair: reiskosten, auto, kleding
  • Zie voorbeeld blz. 99/100/101

§15.3 - Werknemers- en werkgeversorganisaties

Werknemersorganisaties:

• Moeilijk om met werkgever te overleggen (machtspositie)
• Zo gunstig mogelijke arbeidsvoorwaarden
• Financieel + juridische ondersteuning bij arbeidsconflicten
• Algemene taken: belastingbeleid beïnvloeden

Vakbonden

• Instanties die werknemers vertegenwoordigen, komen op voor belangen
• Vakcentrales = overkoepelende vakbonden
  • FNV (bouw en sport)

Organisatiegraad = hoeveel procent lid is van werknemersorganisatie

Dit wil je ook lezen:

Online oplichting

Economische macht werknemersorganisaties groter bij krappe arbeidsmarkt dan ruime

Eerder eisen vakbeweging uitvoeren
 

Bedrijven bij branche/werkgeversorganisaties = belangen werkgevers bevredigen 

Taken werkgeversorganisaties:

• Zo gunstig mogelijke arbeidsvoorwaarden voor werkgevers dmv onderhandelingen met werknemersorganisaties
• Financiële en juridische ondersteuning van werkgevers bij arbeidsconflicten
• Beïnvloeding arbeidsvoorwaardenbeleid overheid (bv belastingbeleid)
  • VNO-NCW is de grootste

Werkgeversorganisaties onderhandelen met vakbonden over arbeidsvoorwaarden

• Dit geeft de collectieve arbeidsovereenkomst (cao)

Stichting van de Arbeid hebben vakcentrales en werkgeversorganisaties overleg met overheid

• Zorgen voor Centraal Akkoord
• Afspraken over o.a. loonontwikkeling
  • Basis voor cao-onderhandelingen

§15.4 - Collectieve arbeidsovereenkomst 

Loonbegrippen

Begrippen bij cao-onderhandelingen

• Cao-loon = beloning voor verrichte arbeid, incl. toeslagen + bijzondere beloningen (vakantiegeld)
• Nettoloon = bruto + vergoedingen - loonbelasting - premies
• Loonkosten = brutoloon + premies sociale lasten werkgevers
• Loonkosten per product = loonkosten / productieomvang
  • Stijgt als loonkosten procentueel meer stijgen dan arbeidsproductiviteit
  • Loonkosten stijgt met 3,02% en productie 1%: loonkosten per product = 103,02/101 = 102, dus stijgen de loonkosten per product met 2%
• Wig = loonkosten - nettoloon
  • Alle over het loon betaalde belastingen en premies
  • Stijging wig → hogere loonkosten → minder mensen in dienst nemen

Loonstijgingen

• Incidentele loonstijging = staat niet in cao, gevolg van bonussen/leeftijdstoeslagen
• Reële loonstijging = koopkrachtstijging loon
  • Neemt toe als loon procentueel meer stijgt dan stijging prijspeil (gaat hetzelfde als loonkosten pp)
• Prijscompensatie = contractloonstijging, even hoog als stijging consumptieprijspeil (CPI)
• Initiële loonstijging = extra cao-contractloonstijging boven prijscompensatie
  • Contractloon stijgt met 4%, prijspeil met 1,5% → initiële loonstijging 2,5%
• Loonruimte = max stijging lonen zonder dalende winst
  • Zolang loonkostenstijgingen niet boven stijging arbeidsproductiviteit + prijspeil
  • Arbeidsproductiviteit stijgt 1,5%, prijzen stijgen 2%: 101,5 x 102 / 100 = 103,53
    • Loonkosten kunnen 3,53% stijgen zonder dat winst daalt

Rekening houden met volgende dingen bij cao-onderhandelingen

• Prijscompensatie = door stijging prijzen daalt reële loon → koopkracht inkomen neemt af → meer loon eisen
• Productiviteitsstijging = arbeidsproductiviteit stijgt → meer productie → loonstijging mogelijk zonder winst in gevaar
• Schaarste op de arbeidsmarkt = lonen verhogen voor meer arbeidskrachten
• Arbeidsduurverkorting of -verlenging
  • Arbeidsduurverkorting = minder werken, meer personeel
  • Arbeidsduurverlenging = schaarste tegengaan, hogere AOW-leeftijd
• Overheidsbeleid = hogere loonbelasting en sociale premies → lagere nettolonen → meer loon eisen 

Diepte-investeringen aantrekkelijk bij te hoge lonen → minder mensen nodig

Zelfbinding = verbonden aan vakbond, doen wat zij zeggen

§15.5 - Arbeidsvoorwaarden en overheidsbeleid

Collectieve dwang overheid bij onaanvaardbare overeenkomsten

Invloed overheid op individuele arbeidsovereenkomsten

• Wetgeving gelijke behandeling = geen verschillen tussen afkomsten en geslacht
• Wet op het minimumloon = laaggeschoolde arbeid redelijk inkomen geven
  • Hoger dan bijstandsuitkering
• Leerplichtwet 
• Arbeidstijdenwet = gezondheid, welzijn en veiligheid bevorderen
• Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) = houden aan veiligheids- en gezondheidsvoorschriften
• Ziektewet = eerste jaar 70% doorbetaald bij ziekte
• Deeltijd-WW = werknemers minder uur per week, wel volledige loon (WW-uitkering)

Invloed overheid op collectieve arbeidsovereenkomsten

Dit wil je ook lezen:

Linda (27) werkt in de zorg: ‘Hier kun je het verschil maken’

• Kabinet overlegt met Stichting van de Arbeid over Centraal Akkoord
• Cao algemeen verbindend verklaren (doorvoeren cao)
• Verandering hoogte loonbelasting en sociale premies, minimum loon

Overheid als werkgever

Grootste werkgever in Nederland

Koppeling tussen lonen collectieve en particuliere sector = lonen collectief volgden cao-lonen particuliere → verbroken