Thema 4 De Bloedsomloop

H4.1 Bloed.

Een volwassene heeft ongeveer 5 á 6 liter bloed.
Bloed bestaat voor:
- 55% uit bloedplasma en
- 45% uit vaste bestanddelen > rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes.

Bloedplasma:

Kenmerk: Lichtgele vloeistof.
Bloedplasma bestaat voor:
- 91% uit water,
- 7% uit plasma-eiwitten en
- 2% uit opgeloste stoffen > o.a. zouten

Functie van bloedplasma:
- vervoert zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen (o.a. koolstofdioxide);
- heeft ook een functie bij de bloedstolling.

Rode bloedcellen:

Kenmerk: kleine ronde schijfjes, in het midden iets dunner dan aan de rand. Ze hebben geen celkern.
- 1 mm3 bloed bevat: ca. 5 miljoen rode bloedcellen.
Rode bloedcellen bevatten hemoglobine (rode kleurstof).
Functie: Opnemen en afgeven van zuurstof. In de longen nemen de rode bloedcellen zuurstof op en in andere organen geven de rode bloedcellen zuurstof af.

Bloedarmoede: het bloed bevat te weinig rode bloedcellen of de bloedcellen bevatten te weinig hemoglobine. Gevolg: hoofdpijn, zwak en moe.
Oorzaak: te weinig ijzer (ijzerzouten) in het eten; is nodig voor het maken van hemoglobine.

Witte bloedcellen:

Kenmerk: Hebben geen vaste vorm. Daardoor kunnen ze door kleine openingen in de wand van de kleinste bloedvaten. Ze hebben een celkern.
- 1 mm3 bloed bevat: ca. 5000 witte bloedcellen.
Functie: Maken ziekteverwekkers onschadelijk bijv. door ze in te sluiten. De witte bloedcellen gaan ook dood. Vb: De etter of pus uit een wond bestaat uit dode witte bloedcellen + gedode bacteriën.

Bloedplaatjes:

Stukjes van uiteengevallen cellen. Ze hebben geen celkern.
- 1 mm3 bloed bevat: ca. 300.000 bloedplaatjes.
Functie: Zorgt dat het bloed stolt.

Trombose: Een bloedprop in een bloedvat. Dit ontstaat als bloed binnen een bloedvat stolt. Gevolg: het bloedvat kan worden afgesloten, waardoor het bloed niet verder kan stromen.

H4.2 De bloedsomloop.

De bloedsomloop = de weg die het bloed aflegt door het lichaam.
Bij de mens heet dit een dubbele bloedsomloop omdat het bloed, per omloop, 2x door het hart komt.

Kleine bloedsomloop: hart – longen - hart
Functie:
- zuurstof opnemen in het bloed en
- koolstofdioxide afgeven aan de lucht.

Grote bloedsomloop: hart - rest van het lichaam - hart
Functie:
- zuurstof en voedingsstoffen afgeven aan de cellen en
- koolstofdioxide + andere afvalstoffen opnemen in het bloed.

Rechter harthelft:
- Pompt het bloed van het hart naar de longen > kleine bloedsomloop.

Linker harthelft:
- Pompt het bloed door het hele lichaam > grote bloedsomloop. 

H4.3 Het hart.

Delen,  Functies en Kenmerken > zie bijgevoegd bestand.

Hart = spier die van binnen hol is. Spier verbruikt zuurstof en voedingsstoffen (o.a. glucose) bij verbranding. Daarbij komen koolstofdioxide en andere afvalstoffen vrij.

Over het hart lopen bloedvaten > kransslagaders en kransaders.

Iedere harthelft bestaat uit 2 delen: een boezem en een kamer. De boezems zitten als een soort 'zakjes' op de kamers.

Het bloed dat van de organen in het lichaam wegstroomt, is zuurstofarm.

In de longen wordt het bloed zuurstofrijk.

H4.4 De bloedvaten.

3 soorten bloedvaten: slagaders, aders en haarvaten.

Slagaders:
- Hierdoor stroomt bloed van hart weg > naar organen.
- Hoge bloeddruk, doordat hartkamers het bloed met kracht wegpompen.
- Dikke, stevige en elastische wand.
- Liggen diep in het lichaam. Raken daardoor niet zo gauw beschadigd.
- '(hart)slag' merkbaar, o.a. in de polsen.
- Halvemaanvormige kleppen (begin longslagader en aorta).

Aders:
- Hierdoor stroomt bloed stroomt naar het hart toe.
- Lage bloeddruk.
- Dunne wand.
- Liggen ondiep in het lichaam. Zichtbaar bijv. aan onderkant arm, als blauwe strepen.
- Geen '(hart)slag' merkbaar.
- Op veel plaatsen liggen kleppen die verhinderen dat bloed terugstroomt.

Haarvaten:
- Wand is 1 cellaag dik (heel dun).
- Witte bloedcellen en vocht met zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen (o.a. koolstofdioxide) kunnen door de wand.

Het bloedvatenstelsel:

Stroomrichting van het bloed van de 2 bloedsomlopen:

Stroomrichting Kleine bloedsomloop: longslagaders -> longaders.
- Door de longslagaders stroomt zuurstofarm bloed.
- Door de longaders stroomt zuurstofrijk bloed.
Opmerking: Longslagader splitst zich na het hart in tweeën; er komen 2 longaders bij het hart aan.

Stroomrichting Grote bloedsomloop: aorta –> armslagaders –> armaders –> halsslagaders –> halsaders –> leverslagader –> leverader –> darmslagader –> poortader –> nierslagaders –> nieraders –> beenslagaders –> beenaders –> onderste holle ader –> bovenste holle ader.

- Naam van de slagader is meestal vernoemd naar het orgaan waar ze het bloed naar toevoeren. Slagaders hebben zuurstofrijk bloed, behalve longslagaders.

- Naam van de ader is meestal vernoemd naar het orgaan waar ze bloed van wegvoeren. Aders hebben zuurstofarm bloed, behalve de longaders.

- Door de poortader stroomt zuurstofarm bloed van de wand van het darmkanaal naar de lever.

Het bloed dat uit de wand van de dunne darm wegstroomt, is zuurstofarm en bevat veel voedingsstoffen, doordat vanuit de dunne darm verteringsproducten in het bloed zijn opgenomen.

Dit bloed stroomt via de poortader naar de lever (hier worden veel voedingsstoffen tijdelijk opgeslagen).

Bloed naar lever toe via 2 bloedvaten:
- zuurstofrijk bloed van leverslagader en
- zuurstofarm bloed via de poortader.

Bloed weg van lever > zuurstofarm bloed via leverader.

Aorta heeft heel veel aftakkingen om het bloed naar de organen te brengen.
…slagader loopt van het hart (kamer) > naar orgaan = zuurstofrijk bloed
…ader loopt van orgaan > naar hart (boezem) = zuurstofarm bloed

H4.5 Hart- en vaatziekten.

Hartinfarct = verstopping van een kransslagader of een vertakking ervan.
- Gevolg: Doordat een deel van de hartspier geen zuurstof en voedingsstoffen meer krijgt, sterft dit deel van de hartspier af.
- Oorzaak: bijv. door aderverkalking.

Aderverkalking = vernauwing van de bloedvaten.

- Oorzaak: door een hoog cholesterolgehalte van het bloed wordt cholesterol (vaak ook kalk) afgezet tegen de binnenwand van de bloedvaten.

- Gevolg > Doordat de bloedvaten nauwer worden stijgt de bloeddruk (het hart moet een grotere kracht leveren om het bloed door de vernauwde bloedvaten te pompen) waardoor een mogelijke overbelasting van het hart ontstaat > evt. hartinfarct.

Kans op hartinfarct kun je verkleinen door:
- niet teveel vette voedingsmiddelen te eten
- niet te roken
- voor regelmatige lichaamsbeweging te zorgen
- stress te vermijden.

H4.6 Uitscheiding.

Uitscheiding = Afvalstoffen uit het bloed halen en uit het lichaam verwijderen.

Uitscheiding vindt plaats door:
- Longen > scheidt koolstofdioxide uit
- Nieren > scheidt de andere afvalstoffen uit

Naar de nieren toe via nierslagaders > Zuurstofrijk bloed met afvalstoffen (hier worden afvalstoffen verwijderd).
Van de nieren weg via nieraders > zuurstofarm bloed (=van afvalstoffen gezuiverd bloed) .

Nier:
- Bestaat van buiten naar binnen uit nierschors, niermerg en nierbekken.
- Functie: afvalstoffen, overtollig water, overtollige zouten en schadelijke stoffen uit het bloed verwijderen. De verwijderde stoffen samen heten urine.

De weg van de urine:
- In nierschors en niermerg wordt de urine gevormd.
- In de nierbekkens wordt de urine verzameld.
- Urineleiders: voeren de urine af naar de urineblaas.
- Urineblaas: hierin wordt de urine tijdelijk opgeslagen.
- Urinebuis: voert de urine af uit het lichaam.