Thema 3: basisstof 1t/m 9

Thema 3
Basisstof 1 Een volwassen mens heeft 5 tot 6 liter bloed, wat bestaat uit 55% bloedplasma en 45% bloedcellen en bloedplaatjes. Er zijn 2 soorten bloedcellen: rode en witte.

Bloedplasma: 90% water met opgeloste stoffen. Het vervoert vele stoffen, zoals zuurstof, voedingsstoffen, koolstofdioxide en andere afvalstoffen. Het speelt ook een rol bij de bloedstolling.

Rode bloedcellen: kleine ronde schijfjes zonder celkern. Ze vervoeren veel zuurstof en bevatten een rode kleurstof, hemoglobine. Hierdoor kunnen de cellen makkelijk zuurstof opnemen en afgeven. Als het bloed niet genoeg hemoglobine bevat, spreekt men van anemie, bloedarmoede. Voor vorming van hemoglobine is ijzer nodig, dit zit in voedsel.

Witte bloedcellen: hebben geen vaste vorm, maar hebben wel een celkern. Ze maken ziekteverwekkers onschadelijk. Pus bestaat uit dode witte bloedcellen met dode ziekteverwekkers.

Bloedplaatjes: delen van uiteengevallen cellen. Ze zorgen ervoor dat het bloed buiten de bloedvaten stolt. Als het bloed in de bloedvaten stolt, spreekt men van trombose. Er wordt dan een bloedpropje gevormd dat een bloedvat geheel kan afsluiten. Basisstof 2

Ons bloedvatenstelsel bestaat uit het hart en bloedvaten. De weg die het bloed aflegt door het lichaam is de bloedsomloop. De rechterhelft van het hart pompt het bloed naar de longen en vanuit de longen stroomt het bloed weer terug naar de linkerhelft van het hart. Dit is de kleine bloedsomloop. De functie van de kleine bloedsomloop is het afgeven van koolstofdioxide en het opnemen van zuurstof. Vanuit de linkerhelft van het hart gaat het bloed het hele lichaam door, dit is de grote bloedsomloop. De functie van de grote bloedsomloop is voedingsstoffen afgeven en afvalstoffen opnemen. Het is een dubbele bloedsomloop omdat het bloed per omloop 2 x door het hart komt. Basisstof 3 Het hart ligt in de borstholte onder het borstbeen en dan iets naar links. Het hart is een holle spier en gebruikt zuurstof en voedingsstoffen bij de verbranding, die wort aangeleverd en afgevoerd door de resp. kransslagaders en de kransaders. Elke harthelft bestaat uit een kamer en een boezem. Het bloed dat van de organen wegstroomt is zuurstofarm, dit bloed stroomt het hart binnen via de onderste en bovenste holle ader. Deze vaten monden uit in de rechterboezem, vanwaar het naar de rechterkamer stroomt. Na de longslagader komt het bloed in de longen, dan door de longaders terug naar het hart. De longaders monden uit in de linkerboezem, en dan naar de linkerkamer. De linkerkamer pompt het bloed in de aorta en dan naar de organen in het lichaam. Na de organen is het bloed weer zuurstofarm en gaat het weer via de onderste en bovenste holle ader weer terug naar het hart. De boezems en de kamers zijn van elkaar gescheiden door hartkleppen, die verhinderen dat het bloed terugstroomt van de kamers naar de boezems. Aan het begin van de longslagader en de aorta bevinden zich halvemaanvormige kleppen, die verhinderen dat het bloed terugstroomt in de kamers.

Als een kransslagader of een vertakking ervan verstopt raakt is dat een hartinfarct, als het deel dat afsterft groot is, is een hartinfarct dodelijk. Als een hartinfarct veroorzaakt wordt door trombose, is er niets tegen te doen, maar kan ook veroorzaakt worden door beschadiging van de vaten. Als bepaalde stoffen, bijvoorbeeld cholesterol, zich aan de wand van het bloedvat hecht, kan er ook een infarct ontstaan. Dit is echter alleen het geval bij een hoog cholesterolgehalte in het bloed, als het op deze manier gebeurt wordt het infarct veroorzaakt door aderverkalking, waar wel degelijk wat aan te doen is. Dan moet de patiënt een dieet houden: geen vet vlees, geen vis, eieren, boter, margarine, chocola, koekjes en gabak. De kans op een infarct is te verkleinen door een gezonde leefwijze: niet te veel vette voedingsmiddelen, niet roken en regelmatige lichaamsbeweging. Basisstof 4 Er zijn 3 typen bloedvaten: slagaders, aders en haarvaten. Het hart pompt het bloed in slagaders, waardoor het bloed van het hart wegstroomt, de bloeddruk in de slagaders is hoog. De wanden van de slagaders zijn dik, stevig en elastisch. De meeste slagaders lopen diep in je lichaam, maar in je pols ligt er eentje aan het oppervlak. In de organen vertakken ze zich in steeds kleinere vaten. Ook de wand van die kleinere bloedvaten wordt steeds dunner. De haarvaten hebben een wand van maar een cellaag dik, en de bloeddruk is er laag. De functie van de haarvaten is het omgedraaide van de andere bloedvaten bij de longen: zuurstof afgeven en koolstofdioxide opnemen. De haarvaten komen achter het orgaan weer bij elkaar in de aders. De bloeddruk in de aders is laag. De aders voeren het bloed weer terug naar de hartspier. Het hart zuigt het bloed uit de aders terug. In de meeste aders liggen op veel plaatsen kleppen die het bloed maar in een richting doorlaten en voorkomen dat het bloed terugstroomt naar de organen. In de slagaders komen geen kleppen voor, behalve de halvemaanvormige kleppen bij het hart. Basisstof 5 De longader splitst zich al snel in tweeën en er komen ook twee longaders bij het hart aan. De aorta heeft heel veel vertakkingen, waardoor het bloed naar de organen stroomt. Er is echter geen darmader, het bloed dat uit de dunne darm wegstroomt is zuurstofarm en voedingsstoffenrijk. Dit bloed stroomt via de poortader naar de lever, waar veel voedingsstoffen tijdelijk worden opgeslagen. Er stroomt nog een bloedvat naar de lever, namelijk de leverslagader, want de lever heeft natuurlijk ook zuurstof nodig. Door de leverader stroomt het zuurstofarme bloed uit de lever weg. Basisstof 6

Bloed dat van de organen wegstroomt is rijk aan afvalstoffen, die in de nieren uit het bloed worden gehaald en uit het lichaam verwijderd. Alleen koolstofdioxide wordt door de longen uitgescheiden. De nieren liggen links en rechts van de wervelkolom, onder het middenrif. Door de nierslagaders stroomt zuurstofrijk bloed naar de nieren, door de nieraders stroomt het gezuiverde bloed weg van de nieren. Een nier bestaat uit nierschors, niermerg en nierbekken. Alle verwijderde stoffen samen heten urine. In de nierbekkens wordt de urine verzameld, daarna wordt de urine via de urineleiders afgevoerd naar de urineblaas. Van tijd tot tijd wordt de urine uit de blaas afgevoerd via de urinebuis. Basisstof 7