thema 1 Organen en Cellen

Thema 1 Organen en Cellen

Doelstelling 1
Je moet levenskenmerken van organismen kunnen noemen.
• Levenskenmerken (levensverschijnselen):
- Ademhaling
- Voeden
- Uitscheiden
- Groeien
- Ontwikkelen
- Voortplanten
• Voor elk individu eindigt het leven met de dood
• Een soort heeft een levenscyclus: doordat individuen zicht voortplanten, blijft de soort bestaan

Doelstelling 2
Je moet kunnen omschrijven wat een weefsel en wat een orgaan is.
• Weefsel: een groep cellen met dezelfde bouw en dezelfde functie.

- Bij veel weefsels komt tussencelstof voor tussen de cellen.
- Voorbeelden:
=>  Beenweefsel
=>  Kraakbeenweefsel
=>  Spierweefsel
=>  Zenuwweefsel
• Orgaan: een deel van een organisme met een of meer functies
- Een orgaan bestaat uit verschillende weefsel
• Organenstelsel: een groep samenwerkende organen die samen ene bepaalde functie hebben.
- Voorbeelden:
=>  Verteringsstelsel
=>  Beenderstelsel
=>  Spierstelsel
=>  Bloedvatenstelsel
=>  Ademhalingsstelsel
=>  Zenuwstelsel

Doelstelling 3
Je moet in een afbeelding van de romp van een mens de organen kunnen benoemen.
• Het middenrif scheidt de romp van de mens in de borstholte en de buikholte.
- Organen in de borstholte:

=>  Slokdarm
=>  Luchtpijp
=>  Longen
=>  Aorta
=>  Onderste holle ader
=>  Hart
- Organen in de buikholte:
=>  Slokdarm
=>  Maag
=>  Lever
=>  Dunne darm
=>  Dikke darm
=>  Nieren
=>  Aorta
=>  Onderste holle ader

Doelstelling 4
Je moet van plantaardige cellen de delen kunnen noemen met hun kenmerken en functies.
• Cytoplasma (celplasma): bestaat uit water met opgeloste stoffen
- Celmembraan: de buitenste laag van het cytoplasma.
- In het cytoplasma kunnen plastiden voorkomen.
• Celkern: regelt alles wat er in de cel gebeurd.
- De celkern bestaat uit kernplasma.

- Kernmembraan: de buitenste laag van het kernplasma
- In het kernplasma bevinden zich de chromosomen.
• Vacuole: blaasjes in het cytoplasma, gevuld met vocht
- Jonge plantencellen hebben veel kleine vacuolen.
- Oudere plantencellen hebben één grote, centrale vacuole.
• Plastiden: korrels in het cytoplasma
- Bladgroen korrels (groen): hierin vindt fotosynthese plaats
- Kleurstofkorrels (geel,oranje of rood): geven bloemen en vruchten hun kleur.
- Zetmeelkorrels (kleurloos): hierin is zetmeel opgeslagen.
- Plastiden kunnen van de ene soort overgaan in de andere soort .
• Celwand: een stevig laagje om de cel heen
- Een celwand behoort niet tot de cel, maar is tussencelstof
- Een celwand bestaat uit dood materiaal.
• Intercellulaire ruimten: holten tussen de celwanden.
- Intercellulaire ruimten zijn gevuld met lucht


Doelstelling 5
Je moet van een dierlijke cel de delen kunnen noemen met hun kenmerken en functies.
• Cytoplasma (celplasma): bestaat uit water met opgeloste stoffen
- Celmembraan: de buitenste laag van het cytoplasma.
• Celkern: regelt alles wat er in de cel gebeurt
- De celkern bestaat uit kernplasma
- Kernmembraan: de buitenste laag van het kernplasma.
- In het kernplasma bevinden zich de chromosomen.
• In dierlijke cellen komen geen plastiden en geen grote, centrale vacuolen voor. Om de cellen zitten geen celwanden

Doelstelling 6
Je moet de kenmerken van chromosomen kunnen noemen.
• Chromosomen zijn dunne draden in elke celkern
- In deze draden komt de stof DNA voor
- DNA bevat de informatie voor erfelijke eigenschappen
- De kern van elke lichaamscel bevat de complete informatie voor alle erfelijke eigenschappen van organisme
• Elke soort organisme heeft een vast aantal chromosomen in elke celkern.

- Bij een mens bevat de kern van elk lichaamscel 46 chromosomen
• In elk lichaamcel komen de chromosomen in paren voor
- De twee chromosomen van een paar zijn aan elkaar gelijk
- Bij een mens bevat de kern van elke lichaamscel 23 paren chromosomen.

Doelstelling 7
Je moet het doel en het verloop van een gewone celdeling kunnen benoemen
• Doel: de vorming van nieuwe cellen voor groei, vervanging en herstel
• Eerst deelt de kern zich, daarna de cel.
- Vóór de celdeling is elk chromosoom één langgerekte, dunne draad. De chromosomen zijn niet zichtbaar
- Vlak voordat de kerndeling begint, vormt elk chromosoom een tweede draad erbij. Hierbij wordt het DNA nauwkeurig gekopieerd.
- De draden van een chromosoom spiraliseren: de chromosomen worden korter en dikker. Hierdoor worden ze zichtbaar.
- De chromosomen gaan in het midden van de cel liggen
- De twee draden van elk chromosoom gaan uit elkaar.

- Er ontstaan twee kernen en twee cellen
- De chromosomen worden weer draadvormig. Hierdoor zijn ze niet meer zichtbaar.
• Doordat het DNA in de chromosomen nauwkeurig is gekopieerd, bevat elke dochtercel dezelfde informatie voor erfelijke eigenschappen als de moedercel
- Elke dochtercel bevat evenveel chromosomen als de moedercel.
• Plasmagroei: na de celdeling vormt elke dochtercel cytoplasma bij. Hierdoor wordt elke dochtercel net zo groot als de moedercel.

Doelstelling 8
Je moet een biologisch onderzoek kunnen voorbereiden, uitvoeren en beoordelen
• Een biologische probleemstelling omzetten in een onderzoeksvraag
- Een onderzoeksvraag moet je nauwkeuriger formuleren dan een probleemstelling
• Een veronderstelling (Hypothese) geeft een mogelijk antwoord op de onderzoeksvraag.
- Op grond van de veronderstelling formuleer je een verwachting: je voorspelt het resultaat van je onderzoek
• Een onderzoeksopzet met een werkplan beschrijven.
- bij proeven werk je met een proefgroep en een controlegroep.
- Proeven moet je met grote aantallen uitvoeren

- Per proef mag je slechts één factor onderzoeken
• De resultaten overzichtelijk weergeven, o.a. in tabellen en diagrammen
• Een conclusie trekken: je vergelijkt de resultaten met je verwachting en je veronderstelling.