Hoofdstuk 3.3 t/m 3.5 + 4

§ 4.1
Vaatplanten: hebben een vaatbundel, dat is een transport systeem voor water en fotosynthese producten.
Zaadplanten: planten met zaden(geslachtelijke voortplanting).
Naaktzadigen: zaden zijn niet bedekt(spar).
Bedektzadigen: zaden zijn bedekt. Ze bestaan uit zaadlobben. Je hebt…
- 1 zaadlobbigenàbv. grassen.
- 2 zaadlobbigenàbv. bruine boon.
Ongeslachtelijke voortplanting: bollen en knollen.
Levenscyclus: bloemàzaadàkiemplantàplantàbloem enz.

§4.2
Ouderplantà kieming ver van de plant af.
- Ouderplant schiet zaden weg.
- Vruchten extra smakelijk voor vogels of de mieren verslepen de zaden.
- De zaden drijven goed.
- De zaden worden meegevoerd door de wind.
Kieming: embryo van de plant(kiem) groeit door de zaadhuid heren. Hier zijn een aantal processen voor nodig.
Abiotische factorenà water, O2, licht en temperatuur.
Biotische factorenà eten en planten ziektes.

§4.3.1
Celgroei vindt plaats door celdeling en celstrekking.
Celdeling bestaat uit 2 processen.
1. erfelijk materiaal wordt gekopieerd en verdeeld.
2. ontstaat nieuw tussenwandje(middenlamel).
Middenlamel: bestaat uit pectine tegen pectine laag komt de primaire celwand(bestaat uit cellulose).
Na de celdeling is er plasmagroei(de opname van water en aanmaak van celmateriaal). Door de plasmagroei is de cel weer op de oorspronkelijke grote gekomen.
In bepaalde plaatsen in de cel blijven delende weefsels actief. Deze worden ook wel meristemen genoemd.
Celstrekking: wanneer de cel zich niet meer gaat delen, kan deze cel veel water opnemen, en daardoor veel groter worden. (bv. Paddestoelen schieten de grond uit met vochtig weer.)
Secundaire celwand: Primaire celwand met extra cellulose of houtstof(lignine) of kurkstof(suberine) of kiezelzuur.

§4.3.2
Plasmodesmata: plasmadraden waarmee alle cellen met elkaar in verbinding staan. Deze draden lopen door de primaire celwand via de stippels, cytoplasma van alle cellen staat met elkaar in verbindingà symplast.
Apoplast: materialen vervoeren naar een andere cel met de hulp van de membramen.

Semi-permeabel: watermoleculen en gassen vinden weinig hinder, maar zouten en eiwitten veel. Ze kunnen daardoor niet door de membranen heen.
Permeabel: celwand van planten is wel volledig doorlaatbaar voor water en opgeloste stoffen.
Osmose: transport van water dankzij diffusie door een selectief permeabel membraan.
Waterconcentratie: is het verschil in concentratie van water moleculen.
- waterconcentratie binnen een cel kleiner als buiten à water cel in stromen.
- waterconcentratie binnen een cel groter als buiten à water cel uit stromen.
Lage waterconcentratieà hoge osmotische waarde.
Turgor: druk van opgenomen water zorgt voor stevigheid.
Plasmolyse: waterconcentratie buiten de cel is lager dan in de celàcelinhoud laat los van de celwand.

§4.4.1
In de worteltop zit het meristeem, deze zorgt voor de groei, waardoor de wortel dieper in de grond wordt gedrukt.
Aan de hoofdwortel ontstaan zijwortels. à Zorgen dat de plant goed verankert zit in de grond. Als dat zo is komt er een stengel boven de grond uit. à Zaadlobben verschrompelen doordat ze worden gebruikt als voedingsbron. Wanneer de bladeren functioneren, is de plant in staat zichzelf te voeden.
1 zaadlobbigen hebben geen hoofdwortel met zijwortels maar bijwortels.

§4.4.2
meristemen in een groeiende plant vormen verschillende weefsels. Elk weefsel heeft zijn eigen functie. Celdifferentiatieà door differentiatie ontstaan verschillende typen weefsels. Dit gebeurt na de plasmagroei.
1. Dekweefsel: opperhuid(epidermis)
Laag nauw aangesloten cellen. Als nodig wordt er tegen de buitenlaag van de cellen een waslaag(cuticula) afgezet. Vetplanten hebben een heel dikke waslaag. Dekweefsel kan ook brandharen vormen zoals van de brandnetel.
2. Vulweefsel: parenchym
Cellen in weefsel zijn vrij groot. Dankt de stevigheid aan de turgor. Soms slecht het verschil te zien tussen cellen en holtes.
- mergparenchym(plaats)
- assimilatieparenchym(functie)
- opslagparenchym(functie)
3. Stevigheidsweefsel: sklerenchym en collenchym.
- Sklerenchym: celwanden vaak zo stevig dat de celinhoud sterft. Kunnen lang gerekte vezels vormen.(Kokos, jute). Dienen voor bescherming van de cellen in het transportweefsel.
- Collenchym: celwanden zijn plaatselijk(bv in de hoeken) met cellulose verdikt. Worden verdikt tijdens de celstrekking. Weefsel vlak onder opperhuid en met functionerende inhoud.
4. transportweefsel: houtvaten en bastvaten.
- houtvaten: langgerekte cellenà houtvaten als doorlopende buizen, doordat dwars tussenschotten verdwijnen. Op de wanden wordt houtstof afgezet. Celinhoud sterft. Niet hele cel verhout, stippels worden gespaard om stoffen uit te wisselen. Houtvaten vervoeren vooral water + opgeloste mineralen.
- Bastvaten: aan elkaar gekoppelde cellen. Dwarse tussenschoten blijven bestaan. Ze zijn voorzien van een hele boel kleine gaatjesà zeefplaat. Celwanden niet verhout. Bastvaten hebben functionerend cytoplasma, vaak is de kern wel dood. Vervoer organische stoffen wordt geregeld doorbegeleidende cellen.
Houtvaten + bastvaten = vaatbundel.

Primaire groei: van zaad tot volwassen plant.
Secundaire groei: dikte groei. Speciaal meristeem het cambium vormt nieuw weefsel dat zorgt voor dikte groei in de wortel en stengel.

§4.5.1
de buitenste cellen van de wortelà het wortelmutsje kan verslijmen en zo zuren maken die zelfs door stenen heen komen.
Wortel van buiten naar binnen
- opperhuid(epidermis): cellen van de opperhuid vormen de wortelharen. Deze zorgen ervoor dat ze snel voedsel kunnen opnemen uit de grond, ze leven ± 2 weken.
- De schors: opgebouwd uit parenchym en in beperkte mate bestaat de schors uit collenchym en sklerenchym. Binnenste cellaag bestaat uit speciaal verdikte cellen, de endodermis.
- Centrale cilinder: bestaat uit transport weefsel(met stevigheids weefsel) en een meristeem.

§4.5.2
Functies wortel:
- verankering in de bodem
- opslag van stoffen
- opname van water en mineralen uit de bodem(zie uitleg onderstaand)
Celwanden van de wortelharen staan in contact met het bodem water. Via de apoplast kan het water met de daarin opgeloste stoffen tot de schors doordringen. Uit dit waterreservoir kunnen de cellen water opnemen.
Om controle uit te oefenen over het apoplast transport bevindt zich een grens van schors en centrale cilinder een laag van aaneen sluitenden cellen, de endodermis.
Bandjes van Casparie: reep vetachtige stof, die slecht doorlaatbaar is voor water en in water opgeloste stoffen. Transport kan alleen plaats vinden via celmembranen en het cytoplasma van de endodermis cellen. Deze cellen transporteren actief zouten in de centrale cilinder.
Worteldruk: centrale cilinder hoge osmotische-waarde en hoge drukà positieve druk in de wortelsàstuwt water naar boven.

§4.6.1
Delingsweefsel in de stengeltop vormt een aantal bladknopjes. Na een periode van snelle groei zijn de bladeren in staat om mee te doen aan de fotosynthese.
De bouw:
- Opperhuid à bestaat uit dunne vlakke cellen, die het licht gemakkelijk doorlaten. Opperhuidcellen aan de boven en onderkant zijn bedekt met een dunne waslaag, waardoor waterverlies wordt voorkomen. In de onderzijde aan de opperhuid liggen Huidmondjes. Deze bestaat uit een spleetvormige opening en is omgeven door 2 sluitcellen. Sluitcellen zijn te herkennen aan hun bladgroenkorrels. Achter de huidmondjes licht een vrij grote luchtkamer.
- Bladparenchymà
Bovenzijde blad bestaat uit cylindrisch gevormde parenchymcellen(pallissadenparenchym). Ze staan dicht opeen en bevatten veel bladgroenkorrels.
Onderzijde van het blad bestaat uit onregelmatig gevormde cellen met minder bladgroenkorrels(sponsparenchym). Grote intercellulaire ruimten en dunne celwanden.
- Nervenà voeren de houtvaten en bastvaten(vaatbundels) water en fotosynthese producten af. Zorgt ervoor dat blad verspreid wordt.

§4.6.2
Functies van het blad: Hoofdfunctieà fotosynthese. Zorgt ook voor de uitwisseling van stoffen en de waterhuishouding in het blad zelf.
Openen huidmondjes voor opnemen CO2, vergroot verdamping.
Sluiten huidmondjes om waterverlies tegen te gaan, bemoeilijkt opname CO2 dus bemoeilijkt fotosynthese.
Wanneer turgor in sluitcellen groter wordt, strekken de cellen zichà opening groter.

§4.7.1
Groei verder, afstand tussen wortels en bladeren steeds groter. Stengel heeft als functie, de opname van water en mineralen moet verbonden zijn met de productie van stoffen in het blad. Ook kan de stengel de bladeren in positie brengen dat ze de meeste zon opvangen.
Van buiten naar binnen, dwars doorsnede
- Opperhuid: vaak met cuticula(soms stekels of doorns uitgroeien)
- Schors: parenchym bevat soms ook collenchym.
- Centrale cilinder: opgebouwd uit parenchym(mergparenchym). Ingebed in het parenchym liggen de vaatbundels soms omgeven door sklerenchymvezels.
Cambium: naar binnen toe aanmaak bastcellen naar buiten toe aan maak houtcellen.

§4.7.2
Belangrijk voor het dragen van de bladeren. Voor het transport van stoffen vanuit de wortel naar de bladeren. Stengels kunnen ook voor opslag dienen of als verankering.

§4.7.3
Na de primaire groei komt secundaire diktegroei.
2e jaar van de groei ontstaan in het parenchym tussen de vaatbundels nieuwe delende cellen.
Secundaire cambium: koker van meristeemcellen. Hier worden nieuwe vaatbundels gemaakt terwijl eerste jaar alleen bast en houtcellen maakt. Na een aantal jaren is er geen plaats meer voor vaatbundelsà er blijven alleen bast en houtweefsels over.
Hout:
- voorjaarshoutà dunne wand, grote doorsnede, lichte kleur
- zomerhoutà dikke wand, donkere kleur.
- herfst/winterhoutà geen groei
Jaarringen: ringen van houtweefsel, afwisseling van voorjaars- en zomerhout valt te zien, als je kijkt nar lichte en donkere ringen.
Kernhout: binnenste hout boom, meestal donkerder. Dit komt doordat het met allerlei organische stoffen is geïmpregneerd. Het functioneert niet meer en moet tegen afbraak beschermd worden.
Spinthout: lichter van kleur, daarin liggende houtvaten en cellen vervullen de rol van het ransport.

Bast:
Geen groei het hele jaar door, ze zijn makkelijker samen te drukken.
Bastcellen functioneren maar voor 1 jaar en daarna gaan ze dood. Door de dikte toename van het hout wil de opperhuid van de bast nog wel eens scheurenà zie reliëf bast(schors). In de buitenste schorslagen ontstaan opnieuw cambiumcellen, deze vormen nu kurkcellen. Deze zorgen ervoor dat er geen gassen en water de bast in kunnen.

§4.7.4
Transport in houtvaten:
Houtvaten zijn erg nauw. In deze nauwe vaten worden de watermoleculen(door cohesiekrachten) bij elkaar gehouden en vormen een ‘waterdraad’. Door verdamping oefenen de bladeren een zuigkracht uit op de waterdraden in de houtvaten. à water omhoog getrokken.
Huidmondjes staan met intercellulaire ruimte in contact en deze weer met de bladparenchymcellen. Bij verdamping verdwijnt waterdamp via het parenchymà intercellulaire ruimteà huidmondjesà buiten.
Capillaire werking (capillair = nauw buisje): water stijgt in een heel nauw buisje omhoog(0,01 mm tot 0,2 mm)door de oppervlaktespanning van het water.
‘Druppelen’= verschijnsels dat water via speciale huidmondjes naar buiten komt bij een vochtige lucht.

§4.7.5
Transport in bastvaten:
Er is continue waterstroom. Ook een voortdurende afvoer van assimilatie producten.
Concentratie opgeloste stoffen in het sap van de bastvaten bestaat voor 90% uit saccharose. Transport vanaf chloroplastà cytoplasmaàplasmodesmen naar de aangrenzende bladcellen, maar ook via de celwanden. Saccharoseconcentratie in de zeefvaten is erg hoog en in de bladcellen erg laag.Door het drukverschil gaat het water stromen.
Aan het eind van het groeiseizoen worden stoffen vervoerd naar het opslagparenchym in de merg en schors van stengels en wortels. Of als de plant ze heeft naar de knollen, bollen en wortelstokken. Bij loofverliezende planten worden er eiwitten vervoerd naar overwinterende organen.

§4.8
Plant uit gegroeidà stengel verlengt. In plaats van bladeren ontwikkelen nu delen van de bloem.
Eerst kelkbladerenàkroonbladeren, vervolgens de meeldraden en de stampers. Kelk en kroonbladeren lijken nog op bladeren, bevatten dezelfde weefsel.
Kelkbladeren: beschermen andere delen van de bloem.
Kroonbladeren: geuren door de vluchtige oliën en de kleurstoffen ontstaan door plastiden of de vacuole gevuld met anthocyanen.
Meeldraad/stamper: afkomstig van een blad.
Bevruchting: versmelting van zaadcellen en eicellen. De stuifmeelbuis moet de afstand over bruggen.

§4.9.1
Zoutminnende planten:
’s Zomers als er een lage waterconcentratie in het zoute water isà neemt de plant zout op.
Plant wil zo min mogelijk water verdampen vandaar kleine ronde bladeren en een dikke cuticula laag. De huidmondjes zitten diep verscholen.

§4.9.2
Droogteminnende planten:
Bladeren bevatten speciale cellen die bij droogte water verliezen en de bladeren vervolgens laten krullen. Het verdampende oppervlak wordt kleiner.

§4.9.3
C4-planten:
Deze planten zijn in staat tijdens een veel lagere CO2 –concentratie nog fotosynthese uit te voeren.
Om de vaatbundels van de nerven zit een extra grote laag chloroplasthoudende cellen(mesophyl cellen), ook wel de vaatbundelschede genoemd.
Overdag zijn de huidmondjes dicht, en ’s nachts zijn ze open. De CO2 wordt niet gebonden aan de gebruikelijke C5 verbinding, maar aan (PEP) fosfoenolpyruvaat à ontstaat een C4 verbinding.

§4.9.3
C4-planten:
Deze planten zijn in staat tijdens een veel lagere CO2 –concentratie nog fotosynthese uit te voeren.
Om de vaatbundels van de nerven zit een extra grote laag chloroplasthoudende cellen(mesophyl cellen), ook wel de vaatbundelschede genoemd.
Overdag zijn de huidmondjes dicht, en ’s nachts zijn ze open. De CO2 wordt niet gebonden aan de gebruikelijke C5 verbinding, maar aan (PEP) fosfoenolpyruvaat à ontstaat een C4 verbinding.