Hoofdstuk 3, Ecologie

Specialist: een soort met een smal tolerantiegebeid, onder stabiele omstandigheden doet hij het goed, bij veranderingen legt hij als eerste het loodje.

Binnen een soort is de tolerantie niet altijd gelijk: Zij kan op twee manieren variëren: - verschillende individuen hebben een verschillende tolerantie op basis van verschillen in het genotype (de sterkste individuen overleven) - verschillende stadia in de levenscyclus kennen andere optimale abiotische factoren.

Veel dieren gebruiken de hoek van inval van de zonnestralen voor hun oriëntatie.

Dit wil je ook lezen:

Linda (27) werkt in de zorg: ‘Hier kun je het verschil maken’

Het effect van de temperatuur op koudbloedige organismen is groot (poikilotherme). Zij kunnen hun lichaamstemperatuur maar weinig zelf beïnvloeden. Chemische reactie verlopen bij een hogere temperatuur sneller.

Warmbloedige organismen (homoiotherme) houden hun lichaamstemperatuur min of meer constant. Bij stijging en bij daling van de lichaamstemperatuur treedt een feedbackmechanisme in werking. Warmteverlies wordt voorkomen door de bloedcirculatie zo aan te passen, dat de warmte centraal in het lichaam blijft: bloedvaten worden vernauwd, veren en haren gaan overeind staan om te isoleren. Als de lichaamstemperatuur te hoog oploopt ga je zweten of hijgen om warmte kwijt te raken.

Veel warmbloedige dieren overbruggen de winter met een winterslaap, hierbij gaan alle levensprocessen (hartslag, ademhaling enz) drastisch naar beneden.

Cellen? hoofdzakelijk water? dit maakt allerlei chemische reacties mogelijk en transport. Regulatie van de waterbalans is voor ieder organisme erg belangrijk. Als er minder waterdamp in de lucht zit dan maximaal mogelijk spreken we van een relatieve luchtvochtigheid van x %. Bij de regulatie van de waterbalans moet er een evenwicht ontstaan tussen de opname en de afgifte van water.

Bij pinguïns wordt vochtverlies zoveel mogelijk voorkomen door een vorm van waterrecycling: - de ingeademde poollucht neemt in de snavel, de luchtpijp en de longen vocht en warmte op - de snavel zelf wordt er koud van - als de lucht wordt uitgeademd komt deze weer langs de snavel - het vocht in de uitgeademde lucht condenseert in de neusholte - deels drupt dit naar binnen en deels bevochtigt het de lucht bij de volgende ademhaling - er gaat zo via ademhaling geen lucht verloren

Oligotroof: er zijn weinig voedingsstoffen aanwezig in de bodem. Mesotroof: er zijn middelmatig voedingsstoffen aanwezig in de bodem. Eutroof: er zijn veel voedingsstoffen aanwezig in de bodem.

Indicatoorplanten: planten met kalkminnende, zoutminnende of nitraatminnende eigenschappen zijn indicatoren voor de bewuste stof in de bodem.

Trofische relatie: de relatie van eten of gegeten worden. Predator: aanvaller
Prooi: slachtoffer

Manieren om minder kans te lopen dat je wordt opgegeten: - ervoor te zorgen dat je niet lekker smaakt (veel planten produceren vies smakende stoffen, dieren ook en deze zien er vaak opvallend uit zodat de predator onthoud dat ie vies was) - het hebben van stekels en doornen - mimicry: verschillende soorten dieren die helemaal niet zo vies smaken, nemen de kleuren over van de vieze soorten en worden daarom ook gemeden als prooi.

Camouflage: niet opvallen, al het mogelijke is hierbij toegestaan. Het is voor jong en oud, predator en prooi, de manier om aan de aandacht van de ander te ontsnappen (bv wandelende tak)

Intimideren: de ander onder de indruk van je maken, door bv haren of veren overeind te zetten, groter voordoen dan je bent en keelzakken tevoorschijn te toveren.

Er bestaat competitie tussen soorten om hetzelfde voedsel of om dezelfde woonplaats. - er zullen nooit twee soorten zijn in een ecosysteem die precies dezelfde behoeftes hebben want de sterkste zou alles opeisen en de ander sterft, de overlap is altijd maar gedeeltelijk. (bv leeuwen, hyena’s en gieren die vechten om een stuk aas en uiteindelijk krijgt ieder toch zijn deel omdat ze allemaal een eigen specialisme hebben om een bepaald deel van het karkas te verwerken)

Symbiose: hechte relaties waarin bepaalde soorten met elkaar te maken hebben. Er zijn 3 soorten symbiotische relaties te onderscheiden: - parasitisme - commensalisme - mutualisme

Parasitisme is de minst aardige: het gaat om predatie alleen de ‘prooi’ kan heel lang blijven leven. Je hebt twee soorten parasieten: - ectoparasieten - endoparasieten

Ectoparasieten: leven aan de buitenzijde op of net in de huid, vandaar zuigen ze weefselvocht of bloed uit de gastheer. (bv teken, vlooien, bloedzuigers) *teek is bekend door de bacterie die hij overbrengt die de ziekte van Lyme veroorzaakt. Deze bacterie is ook een parasiet maar dan een endoparasiet.

Endoparasieten: zij leven gedurende een of meer levensfasen in de gastheer (bv spoelwormen en lintwormen)Deze parasieten hebben vaak naast een gastheer ook een tussengastheer nodig.

Commensalisme is niet negatief voor een van de partijen. Het betekent letterlijk aan tafel aanschuiven zonder dat je aan iemand zijn eten zit. (bv koerreigers die om een grazend rund heen zitten omdat bij het grazen insecten opschrikken die hun kunnen op eten, het rund ondervind geen last)

Mutualisme: beide soorten hebben profijt (bv bij bijen en bij neushoornvogeltjes)

In een broedkolonie speelt de concurrentie om ruimte een rol, dit geldt ook voor voedsel, nestgelegenheid en schuilplaatsen.

Elke soort heeft manieren ontwikkeld om te voorkomen dat de zaak uit de hand loopt: - het hebben van territoria - het aanwezig zijn van een sociale hiërarchie - stressgevoelige factoren

Territorium: hierbij bakenen paartjes, individuen of groepen gebieden af.

Sociale hiërarchie: de competitie staat voorop. Door te intimideren en soms te vechten , komen bepaalde individuen hoger op de sociale ladder. Zij hebben dan de eerste keus bij het voedsel en paren enz. (wolven)

Dit wil je ook lezen:

Simpel stappenplan voor betere wachtwoorden

Elk dier heeft zijn eigen plekje of adres waar hij in het ecosysteem uithangt: een habitat (ruimtelijke aanduiding)

Ecologische nis: alles waarmee het organisme in contact staat met zijn omgeving. In een bepaalde habitat kunnen nooit twee soorten aanwezig zijn die op identieke wijze gebruik maken van dezelfde hulpbronnen? dit zou tot uitsluiting van een van beiden leiden.

Biodiversiteit: neemt toe doordat sommige individuen zich net iets beter kunnen handhaven dan anderen van dezelfde soort, die zwakkere individuen raken in een isolement en gaan (geleidelijk aan) steeds meer verschillen van hun soorten. Zo zijn veel nauw verwante soorten ontstaan.

Biodiversiteit: neemt toe doordat sommige individuen zich net iets beter kunnen handhaven dan anderen van dezelfde soort, die zwakkere individuen raken in een isolement en gaan (geleidelijk aan) steeds meer verschillen van hun soorten. Zo zijn veel nauw verwante soorten ontstaan.

Populatie: groep individuen die in een bepaald gebied woont en daar gebruik maakt van dezelfde hulpbronnen.

De dichtheid (het aantal individuen per oppervlakte-eenheid)wordt door 3 factoren bepaald: 1. geboorte
2. sterfte
3. verspreiding (migratie)

Hiervoor is de volgende formule: G x M
N= -------- GM

Bij een populatie in evenwicht is het geboortecijfer gemiddeld gelijk aan het sterftecijfer.

De potentiële reproductie is bij veel soorten hoog, ieder wijfje of plant legt een enorm aantal eieren, die vaak weer ten prooi vallen aan predatoren of schimmels. Bij dieren die aan broedzorg doen is de potentiële reproductie lager.

J-kromme= exponentiele groei, de potentiële reproductie wordt de werkelijke reproductie (bv door weinig predatoren)

S-kromme: als de populatiegrootte slechts lichte schommelingen zal vertonen.

De factoren die de dichtheid in een populatie reguleren zijn te splitsen in twee typen: - dichtheidsonafhankelijke factoren (abiotische omstandigheden: kou en wind, zuurstoftekort enz) - dichtheidsafhankelijke factoren

Verticale gelaagdheid: de vegetatie vormt een aantal etages boven elkaar, ieder bos kent een eigen gelaagdheid. Er zijn grote verschillen in de microklimaten waardoor er in de etages heel verschillende planten en dieren leven.

Epifyten: planten die groeien op andere planten.

Of een plant of dier bij verspreiding een barrière kan nemen hangt af van 3 factoren: 1. de eigenschappen van het organisme
2. de tolerantie voor de abiotische factoren in de barrière
3. de afstand van de huidige woonplaats tot de nieuwe plaats

Endemische soorten: soorten die een eigen ontwikkeling hebben doorgemaakt en zich aan andere factoren hebben aangepast dan de achterblijvers in de oorspronkelijke populatie.

Wat is een klimaat? Een klimaat wordt gevormd door een aantal atmosferische processen, die in een vast patroon optreden.

Dit wil je ook lezen:

Linda (27) werkt in de zorg: ‘Hier kun je het verschil maken’

Een ecosysteem dat is gestart op een braakliggend gebied maakt een lange ontwikkeling door tot het zijn uiteindelijke samenstelling bereikt.

Pioniersvegetatie: de eerste zichtbare pioniers zijn algen en korstmossen. (zij hebben een zeer brede tolerantiegebieden)

Climaxstadium: eindstadium, alle nissen worden bemand.

Voorbeeld van successie: verlanding van een ondiepe plas.