Hoofdstuk 3 + 4

Biotechnologie is het gebruik van genetisch veranderde organismen voor het maken van bepaalde producten, zoals insuline.

Hoofdstuk 4

Paragraaf 1
De zygote deelt (klievingdelingen) en vormt een klompje cellen. In het klompje cellen ontstaat een holte (blastula). Een kleine groep cellen groeit uit tot een embryo. Na ongeveer 6 dagen nestelt het embryo zich in het baarmoederslijmvlies en vormt vlokken (innesteling).

De foetus is via de navelstreng verbonden aan de placenta. De navelsteng krijgt drie bloedvaten. Twee navelstrengslagaders vervoeren afvalstoffen van het embryo naar de placenta. De navelstrengader vervoert zuurstof en voedingsstoffen van de placenta naar het embryo. In de placenta vindt uitwisseling van voedingsstoffen, zuurstof en afvalstoffen plaats, maar de bloedsomlopen van moeder en embryo blijven gescheiden. Na ongeveer 8 weken zijn de organen gevormd en spreken we over foetus. Vruchtvliezen en vruchtwater beschermen de foetus tegen stoten.

De zaadballen zijn opgebouwd uit sterk gekronkelde zaadbuisjes, bijeengehouden door een laagje bindweefsel.
De penis bevat zwellichamen Als zwellichamen worden gevuld met bloed is er sprake van een erectie.
Bij een zaadlozing trekken spiertjes rond de bijbal en zaadleiders samen. Hierdoor duwen ze zaadcellen naar de penis.
De prostaatklier en de zaadblaasjes geven vocht mee aan de passerende zaadcellen. Het vocht met de zaadcellen samen is het sperma.

Vanaf de puberteit tot de menopauze ontwikkelt zich elke maand in een van de eierstokken een eicel. Onbevruchte eicellen sterven binnen 24u af en lossen op.
Vindt er geen bevruchting plaats, dan volgt de menstruatie. Spieren van de baarmoeder trekken samen en stoten het baarmoederslijmvlies af.
Door de korte urinebuis hebben vrouwen een grote kans op blaasontsteking dan mannen.
Ook in de vagina kunnen ziekteverwekkers binnendringen. Door melkzuurbacteriën heeft de vagina een lage pH, de omgeving is dus zuur. Dat voorkomt de ontwikkeling van ongewenste bacteriën en schimmels.
Het maagdenvlies gaat bij de eerste geslachtsgemeenschap stuk wat samengaat met bloedverlies.
De grote en kleine schaamlippen bedekken de vagina aan de buitenzijde.
Tussen de kleine schaamlippen ligt de clitoris, een orgaantje dat erg gevoelig is voor directe aanraking.

Verkrachting: ongewenst seksueel binnendringen in het lichaam van een ander
Aanranding: iemand raakt ongewenst je geslachtsdelen aan

Paragraaf 2
Lichaamscellen zijn diploïd(2n), ze bevatten 23 chromosoomparen. Voor elk paar geldt steeds:
- één van beide chromosomen is afkomstig van de moeder, het ander van de vader
- ze bevatten beide informatie over dezelfde erfelijke eigenschappen

Geslachtscellen zijn haploïd (n) ze hebben 23 verschillende chromosomen. Haploïde cellen bevatten wel alle erfelijke informatie, maar in enkelvoud.

Voorafgaand aan een meiose verdubbelt het DNA. Hierdoor bestaat elk chromosoom uit twee chromatiden, aan elkaar vast bij het centromeer.
Meiose 1: de chromosoomparen gaan uitelkaar. Er ontstaan 2 haploïde cellen. Elk chromosoom is nog steeds verdubbeld en bestaat uit twee chromatiden.
Meiose 2: de chromatiden gaan uitelkaar. Beide haploïde cellen delen in 2 haploïde cellen. De chromosomen bestaan uit één chromatide.
Hierdoor ontstaan er na meiose 1 en 2 uiteindelijk vier haploïde cellen.

Vorming zaadcellen
Een zaadbal bestaat uit sterk gekronkelde zaadbuisjes omgeven door bindweefsel. In de doorsnede zijn aan de rand de voorlopercellen te zien waaruit door meiose zaadcellen ontstaan. Door meiose ontstaan bij een man uit een diploïde cel in de zaadballen vier haploïde zaadcellen.

Vorming eicellen
Zowel na meiose 1 als meiose 2 krijgt één cel vrijwel alle grondplasma. Het resultaat is één grote eicel en drie poollichaampjes. Eicellen ontstaan in de eierstok uit voorlopercellen na een meiose. Bij een eisprong komt de eicel los uit de eierstok en komt in de eileider terecht. Hier kan bevruchting plaatsvinden.

Een eeneiige tweeling ontstaat uit één bevruchte eicel.
Een twee-eiige tweeling ontstaat uit twee bevruchte eicellen.
Een Siamese tweeling is een eeneiige tweeling bij wie de groepjes cellen niet volledig van elkaar losgekomen zijn.

Paragraaf 3
De hypofyse ligt midden tussen beide hersenhelften in. De hypofysehormonen FSH (Follikel Stimulerend Hormoon) en LH ( Luteïniserend hormoon) regelen dat de zaadballen zaadcellen gaan maken en de eierstokken maandelijks een eicel laten rijpen.

De hypofyse vormt LH. Dit stimuleert cellen in de testes om testosteron te gaan vormen. Testosteron remt de productie van LH door de hypofyse. Op deze manier voorkomt testosteron een te hoge productie van LH en dus van testosteron.

Testosteron stimuleert bij jongens de secundaire geslachtskenmerken. Bij meisjes doen oestrogenen dat.

Secundaire geslachtskenmerken: kenmerken die ontstaan in de puberteit
Primaire geslachtskenmerken: geslachtsorganen, al bij de geboorte aanwezig.
Tertiaire geslachtskenmerken: ontwikkelen van een eigen denkwijze met bijbehorend gedrag.

Bij meisjes regelen FSH en LH samen met oestrogenen en progesteron de menstruatiecyclus.
FSH stimuleert de ontwikkeling van follikels. De ontwikkelde follikels produceren oestrogenen. Oestrogenen remmen de productie van FSH en stimuleren de groei van nieuw baarmoederslijmvlies en de vorming van LH.
LH stimuleert de groei van de eicel en het ontstaan van het geellichaam.
Het geel lichaam produceert progesteron, dat de groei van het baarmoederslijmvlies stimuleert en de productie van FSH en LH remt.
Verschrompelt het geel lichaam wel stopt de progesteron productie. Hierdoor sterf het baarmoederslijmvlies af en begint de menstruatie. Door het dalen van de hoeveelheid progesteron gaat de hypofyse weer FSH vormen. Hierdoor start de hele menstruatiecyclus opnieuw.

HCG zorgt ervoor dat het geel lichaam in stand blijft en remt hierdoor de FSH en LH productie. Het baarmoederslijmvlies blijft in stand. Na drie maanden neemt de placenta de taak van het geel lichaam over en de productie van HCG stopt.

Fasen van de bevalling:
1. Ontsluiting: spieren van de baarmoeder trekken samen (weeën) onder invloed van hormonen. Hierdoor gaat de baarmoedermond open. De vruchtvliezen breken en het vruchtwater loopt weg.
2. Uitdrijving: door persweeën van de baarmoederwand en samentrekken van de buikspieren komt de baby op de wereld.
3. Nageboorte: ten slotte volgt een aantal naweeën. Die drijven de placenta, de resten vruchtvliezen en de navelstreng uit.

Fasen van de bevalling:
1. Ontsluiting: spieren van de baarmoeder trekken samen (weeën) onder invloed van hormonen. Hierdoor gaat de baarmoedermond open. De vruchtvliezen breken en het vruchtwater loopt weg.
2. Uitdrijving: door persweeën van de baarmoederwand en samentrekken van de buikspieren komt de baby op de wereld.
3. Nageboorte: ten slotte volgt een aantal naweeën. Die drijven de placenta, de resten vruchtvliezen en de navelstreng uit.

Paragraaf 4
In vitro fertilisatie (ivf)
1. Stimulering follikelrijping. Door hormonen (o.a. FSH) toe te dienen rijpen tegelijk 5 tot follikels.
2. Aanprikken van follikels. Wanneer de follikels rijp zijn zuigt de arts met een holle naald de eicellen uit de follikels en brengt ze over in een schaaltje.
3. Bevruchting. De partner levert op de dag van het aanprikken zijn sperma. Na een behandeling brengt een laborant de zaadcellen in het zaadje.
4. Plaatsing in de baarmoeder. Twee tot vijf dagen na het aanprikken plaatste de arts een of twee embryo’s, klompjes van 4 tot 8 cellen, in de baarmoeder.

Intra cytoplasmatische sperma injectie (ICSI)
Een vorm van ivf. Een arts brengt met een dunne naald een zaadcel in de eicel. Een glazen pipet houdt de eicel vast.

Prenatale diagnostiek
- echoscopie: artsen onderzoeken met geluidsgolven een foetus in de baarmoeder. De teruggekaatste golven (echo) geven een beeld van de baarmoeder en foetus.
- vlokkentest: kan vanaf de tiende week van de zwangerschap informatie geven. Een arts zuigt wat vlokken van de placenta op. Hierin bevinden zich cellen van het embryo. Een laborant onderzoekt de chromosomen op erfelijke afwijkingen.
- vruchtwaterpunctie: mogelijk vanaf de 16e week van de zwangerschap. Met een holle naald zuigt de arts wat vruchtwater op, met daarin cellen van de foetus.

De chromosomen worden weergegeven in een karyogram. Daarin valt af te lezen of de foetus een chromosomale afwijking heeft.
Zowel bij de vlokkentest als vruchtwaterpunctie is er kans op een miskraam.

Bij een hielprik neemt een medewerker een druppeltje bloed uit de hiel van de baby voor onderzoek naar verschillende aandoeningen.

Paragraaf 5
Hiv is de veroorzaker van aids. Hiv vermeerdert en witte bloedcellen die daardoor kapot gaan terwijl je die cellen juist nodig hebt om het virus te bestrijden.

Besmetting met een soa loop je o.a. op door onveilige seks.
Virusremmers vertragen het vermeerderen van een virus.
Tegen bacteriële virussen zoals gonorroe, chlamydia en syfilis helpen antibiotica.

Anticonceptiemiddelen gebruik je om niet zwanger te worden zoals de pil en het condoom.
‘Voor het zingen de kerk uit’, de penis net voor de zaadlozing eruit halen, een onbetrouwbare methode. In het voorvocht bevinden zich al zaadcellen.
Nog een andere onbetrouwbare methode is de periodieke onthouding. Een zaadcel kan 3 dagen in het lichaam van de vrouw overleven en een eicel ongeveer een dag.

Anticonceptiepil: het slikken van kunstmatige geslachtshormonen. Deze hormonen remmen de productie van FSH en LH waardoor er geen eicel rijpt. Bovendien verandert de samenstelling van het baarmoederhalsslijmvlies waardoor zaadcellen er moeilijker doorheen kunnen zwemmen.

Een spiraaltje blijft zo’n 3 jaar zitten en maakt het baarmoederslijmvlies ongeschikt voor innesteling. Spiraaltjes met hormonen hebben dezelfde werking als de pil.

De morning-afterpil bestaat uit een hoge concentratie van de geslachtshormonen die het baarmoederslijmvlies beïnvloeden.

Met de overtijdbehandeling (12 tot 16 dagen overtijd) zuigt de arts het baarmoederslijmvlies met het mogelijk ingenesteld embryo weg.