hoofdstuk 1

1.1

Wat hebben organen met elkaar te maken?

Organen hebben een eigen taak. Sommige organen werken samen aan een grotere taak. Deze organen noem je samen een orgaanstelsel.

• Het bloedvatenstelsel bestaat uit het hart en de bloedvaten.
• Het ademhalingsstelsel neemt zuurstof op uit de lucht en geeft koolstofdioxide af aan de lucht.
• Het fijn maken en opnemen van voedsel gebeurt in het verteringsstelsel.
• Afvalstoffen worden afgevoerd uit het lichaam door het uitscheidingsstelsel.

De meeste organen liggen in je romp. Het middenrif in de romp scheidt de borstholte en de buikholte

Hoe komen spieren aan energie?

Cellen in je spieren komen, net als andere cellen, aan hun energie door verbranding:

Verbranding: glucose + zuurstof à energie + water  + koolstofdioxide

1.2

Wat doet je verteringsstelsel?

Je verteringsstelsel maakt voedingsstoffen zo klein, dat ze kunnen worden opgenomen in je bloed. Dat noem je vertering. Het klein maken gebeurt door enzymen in verteringssappen.

• Stoffen die zonder meer zo in het bloed kunnen worden opgenomen zijn:
  water, mineralen en vitamines.
• Voedingsstoffen die klein worden gemaakt voordat ze worden opgenomen in het bloed zijn:
  eiwitten, vetten en koolhydraten.

Hoe worden grote voedingsstoffen verteerd?

1)     Enzymen in speeksel uit de speekselklieren verteren zetmeel. Door de peristaltische beweging gaat het voedsel van de mond door de slokdarm naar de maag.

2)     In het maagsap zitten enzymen die eiwitten verteren.
Bacteriën in je eten worden gedood door maagzuur.

3)     Na de maag komt de voedselbrij in de twaalfvingerige darm. Alvleessap en gal verteren daar zetmeel, eiwit en vet.

4)     In de dunne darm wordt door enzymen in het darmsap de vertering van de grote voedingsstoffen voltooid.

Waar komen de voedingsstoffen in je bloed?

In je dunne darm worden de voedingstoffen opgenomen in je bloed. De opnamecapaciteit van de darmen is groot door de plooien die het oppervlak vergroten. De wand van de dunne darm is erg dun en bevat veel haarvaten.

Hoe ontstaat poep?

Stoffen als voedingsvezels kunnen niet klein gemaakt worden in het verteringsstelsel. Die gaan van de dunne darm naar de dikke darm. De dikke darm haalt water uit de brij met onverteerbare stoffen. In de endeldarm wordt de poep tijdelijk opgeslagen.

1.3

Hoe haal je adem?

Je haalt adem door je borstkas groter en kleiner te maken.

     1. Je tussenribspieren trekken samen bij het inademen, de borstkas wordt dan groter. Dat noem je borstademhaling.

     2. De spieren rond het middenrif maken het middenrif platter, waardoor de longen meer ruimte krijgen en groter worden. Dit heet buikademhaling.

Hoe komt de lucht in je longen?

De lucht komt via neusholte en keelholte in je luchtpijp. Dan gaat de lucht verder door de bronchiën en luchtpijptakjes naar de longblaasjes.

Slijmcellen en trilhaarcellen in het slijmvlies van de neusholte en luchtpijp maken ingeademde lucht schoon en vochtig.

Hoe komt zuurstof in je bloed?

Zuurstof komt in je bloed bij de gaswisseling:

• Zuurstof gaat door de wand van de longblaasjes het bloed in. De wand van de longblaasjes is heel dun.
• Koolstofdioxide gaat bij de longblaasjes het bloed uit.

De opnamecapaciteit voor zuurstof en de afgiftecapaciteit voor koolstofdioxide van de longen zijn groot door het grote aantal longblaasjes en het grote aantal haarvaten rond de longblaasjes.

1.4

Hoe vervoert je bloed stoffen?

Je bloed vervoert de meeste stoffen (zoals glucose) door het bloedplasma. Zuurstof wordt vooral vervoerd door rode bloedcellen. Bloedcellen kunnen zuurstof vervoeren als ze hemoglobine bevatten.

Hoe stroomt het bloed door je lichaam?

1)     Je bloed stroomt vanuit het hart in de slagaders. De aorta is de grootste slagader.

2)     In de organen vertakken de slagaders zich tot haarvaten. Die komen weer bij elkaar in de aders.

3)     De aders vervoeren het bloed terug naar het hart.

• De bloedsomloop van het hart naar alle organen behalve de longen en weer naar het hart noem je de grote bloedsomloop.
• De bloedsomloop van het hart via de longen naar het hart noem je de kleine bloedsomloop.

Hoe werkt je hart?

Een hartslag bestaat uit drie delen:

1)     De boezems trekken samen: het bloed gaat vanuit de boezems naar de kamers,
de hartkleppen staan dan open.

2)     De kamers trekken samen: het bloed gaat vanuit de kamers naar de slagaders,
de hartkleppen zijn dan dicht, de slagaderkleppen open.

3)     Hartpauze: de hartspier is ontspannen, de slagaderkleppen zijn dan dicht.

1.5

Hoe komen glucose en zuurstof in je cellen?

In de haarvaten lekt bloedplasma met glucose en zuurstof door kleine gaatjes naar buiten. Buiten het bloedvat heet deze vloeistof nu weefselvloeistof. Weefselvloeistof is de verbinding tussen bloed en cellen.

• De cellen nemen de stoffen op uit de weefselvloeistof.
• De cellen geven er weer afvalstoffen aan af.

Hoe komt weefselvloeistof terug in je bloed?

Een deel van de weefselvloeistof stroomt direct terug in de haarvaten. De rest van de weefselvloeistof komt als lymfe, via de lymfevaten terug in het bloed.

Het netwerk van lymfevaten en lymfeknopen in je lichaam vormt samen het lymfevatenstelsel.

Wat doet je lymfevatenstelsel?

Door het lymfevatenstelsel stroomt lymfe terug naar het bloed. De lymfeknopen spelen een belangrijke rol bij de bestrijding van ziektes. Dat gebeurt vooral door witte bloedcellen.