Module 9

9.1 De jacht op het DNA: · Men dacht heel lang dat de eigenschappen van nakomelingen een volledig mengsel is van de eigesnchappen van de ouders. Dit is niet zo. · Gregor Mendel: hij ontdekte dat je een eigenschap geheel, of niet erft. Gen: een erfelijke eigenschap. · Uit die ene bevruchte eicel aan het begin van ons leven ontstaat door een celdeling uiteindelijk een volwassen lichaam van 2000 miljard cellen en al die cellen hebben door celdeling een exactie kopie van alle genen meegekregen. De informatiedrager moet zich dan ook bij elke deling kopieren. Maar hoe?, dat was het 1e problem, het 2e problem was hoe precies de erfelijke boodschappen in het DNA zijn opgeslagen, de oplossing bleek te zitten In de typische structuur van het DNA. · Watson en Crick bouwde een model. Eerst met 3 spiralen om elkaar heen, maar dat klopte niet. Toen bedachten ze dat hij uit twee spiralen bestond. Ze gokte maar wat. Watson en Crick wisten dat de treden werden gevormd door basen, Adenosine, Thymine, Cytosine en Guanine, kortweg A, T, C, G. Alleen T en A, en C en G passen bij elkaar. · Het kanppe van Watson en Crick was dat ze meteen doorhadden dat de tandjes van de DNA rits, de basen, als code kunnen dienen. DNA is de drager van de genen. Elk gen is een code voor een eiwitdat noodzakelijk is om die genetische eigenschap tot stand te brengen · Eiwitten zijn opgebouw uit niet meer dan 20 verschillende bouwstenen, aminozuren. Bij de vorming van een eiwit worden deze aminozuren aan elkaar gekoppelt. Eiwitten zijn meestal duizenden aminozuren lang. Elk groepje van drie basen op het DNA vormt een code voor 1 aminozuur die aangekoppeld moeten worden (TAG = stopcode). Het DNA kan zich dus nie alleen kopieren. In de volgorde van de basen zijn ook erfelijke eigenschappen vastgelegd. 9.2 weten of niet weten: · Schatting van de genen schattingin ons lichaam: 50.000 tot 100.000 · Elk gen bevat 1 eiwit en dus 1 erfelijke eigenschap .staat het in de verkeerde code dan wordt er ook het verkeerde eiwit gemaakt; erfelijke afwijking. · Er zijn 5000 erfelijke afwijkingen bekend, zoals hermofile, syndroom van down, taaislijmziekte. · Prenatale diagnostiek Is het vaststellen van ziekten bij babys voor de geboorte. Bijvoorbeeld door tellen chromosomen want kinderen met het syndroom van down hebben er geen twee maar drie. · Ziekte van huntington: Rond de 30-50 jaar. Je bent in rare stemmingen, je maakt rare bewegingen, je takelt af, je dementeert. · 1 op 12 vrouwen zal borstkanker krijgen.
9.3 Genetische manipulatie: · Dna is een stuk tekst met basen C,A,T en G als chemisch alfabet. Als je stukken van het Dna aanvult, verwijdert of verbeterd dan manipuleer je de genen · Gist = eencellige schimmel. Gist produceert belletjes CO2. · Een stukje DNA dat bij de mens insuline prodceert, kan bij een dier, schimmel of baterie ook het menselijke insuline produceren. · DNA-recombinant techniek = combineren van nuttige genen van het ene levende wezen met genen van een ander soort. Veranderde bacteriën met nieuwe erfelijke eigenschappen maken nu in onbeperkte hoeveeldheden biologisch belangrijke stoffen, zoals insuline. · Kruisen van verschillende plantenrassen en groentes zorgt voor een optimaal resultaat (kleur, geur, smaak, betere opbrengst). · Met genetische manipulatie goede eigenschappen in het DNA in te bouwen. Verbouwingsplanten van tegenwoordig hebben een insectendodende eiwit dat afkomstig is van een bepaalde bacterie. · Gentherapie: zieke gen vervangen door een gezonde gen. In praktijk moet het nieuwe gen in miljarden cellen worden ingebracht. · Taaislijmziekte: kans 1 op 30, maar als je het afwijkende gen van beiden ouders hebt gekregen. Slijm in longen is ziektemakend taai. Het slijm belemmert de luchtwegen. Ziektekiemen nestelen zich gemakkelijk in de longen. Patiënt wordt niet ouder dan 25 door voortdurende longonstekingen. 9.4 Een nieuwe eeuw: · Human Genome Project: Dna met al zijn genen helemaal uitschrijven. · HUGO (Human Genome Organisation): project valt uit in drie delen. Eerste stap: genetic mapping, in kaart brengen van 80.000 genen op de chromosomenparen. Tweede Stap: physical mapping, fysieke kaart maken, om de 10.000 basen wordt een vlaggetje gezet. Derde stap: sequenzen, bepalen van de juiste basenvolgorde van het Dna. · De resultaten van het HUGO zullen de biologen en onderzoekers in staat te stellen om de chromosomen beter te begrijpen. Ook komen er testen op ziektes die niet erfelijk zijn maar wel erfelijke aanleg hebben, bijv. reuma. Zo kunnen de ziektes geprobeerd te verkomen te worden. · Voor veel eigenschappen is samenwerking van honderden tot duizenden genen nodig.