Artikel 31
Wat is materie? Zo kun je een brand stoppen: - Probeer de brand in de kiem te smoren, haal de brandstof weg en stamp het vuur uit. - Gooi bijvoorbeeld een vloerkleed op de brandende materie, zo haal je de zuurstof weg. - Gooi een paar emmers water over de brandende materie.
Massa is een hoeveelheid materie en kun je wegen met een balans. Ook gassen hebben een (hele kleine) massa. In 1789 publiceerde de Fransman Lavoisier een beroemd artikel over de theorie van de verbranding en de wet van behoud van massa. Hij liet een diamant verbranden, het leek alsof er niets over bleef. Maar Lavoisier toonde aan dat er koolstofdioxidegas ontstond, de diamant bestaat dus uit koolstof. De reactievergelijking voor deze proef is: C(s) + O²(g) à CO²(g) Er gaat geen massa verloren! Dit geldt voor iedere chemische reactie.
Vroeger dacht men dat er in brandbare stoffen een vuurstof zat; flogiston. Na de brand was de flogiston verdwenen en bleef een hoopje as over. Dat klopt, alleen sommige stoffen (zoals metalen) worden juist zwaarder na de verbranding. De ontdekking van de rol van zuurstof maakt een eind aan de flogistontheorie.
Feiten over alcohol: - Alcohol is zeer brandbaar. - Alcohol is een goed schoonmaakmiddel, want het heeft een ontvettende werking. - Alcohol is de basis voor alle parfums. - Alcohol is een giftige stof. Wij kunnen alleen maar kleine hoeveelheden alcohol verdragen. Anders krijgen we een alcoholvergiftiging (kater), dit is slecht voor je lever. Veel Fransen hebben hierdoor een leverkwaal. - Alcohol is sociaal gezien een belangrijke stof, want je krijgt er meer moed door. Wat voor en nadelen heeft. - Alcohol is gemakkelijk zelf te maken; je mengt gist en suikerwater en laat dat een paar dagen bij 37 graden staan. De reactie vergelijking voor bereiding van alcohol is: C6H12O6(aq) à 2C2H5OH(aq) + 2CO2(g) Hier geldt ook de wet van behoud van massa.
Artikel 32
Ijzer in bloed en ijzer op zich
In je lichaam zit ijzer in hemoglobine in gebonden toestand. Hemoglobine bevindt zich in de rode bloedlichaampjes en het zorgt daar voor het transport van zuurstof door je bloed. Als je te weinig ijzer in je rode bloedlichaampjes hebt, heb je bloedarmoede. De arts schrijft je dan staalpillen voor.
Ijzer is het vierde meest voorkomende element op aarde. Het is het goedkoopste metaal en de grondstof van staal. Het is te vinden in magnetische meteoorstenen.
Vroeger ontdekte men in Egypte en de landen in Klein-Azië de mogelijkheid van het bewerken van metalen in ovens bij hoge temperaturen. Specialisten verbreidden de kunst van het maken van ijzer uit ijzererts, een rode steen uit de aarde, en houtskool. Dit was ongeveer 3000 jaar geleden. Het gevormde ijzer was een enorm sterk metaal, sterker als brons. Van het ijzer werden steeds hardere en duurzamere mengsels met andere stoffen gemaakt. Zoals de legering staal, bestaat uit ijzer met koolstof.
De Industriële Revolutie begon in de achttiende eeuw met het gebruik van cokes in plaats van houtskool. Cokes was door gedeeltelijke ontgassing van kolen gemaakt. Het zorgde voor hogere oventemperaturen; de hoogovens waren uitgevonden. Er werd veel ijzer geproduceerd en de eerste gietijzeren brug werd in 1779 gebouwd.
Maar men wou sterkere materialen hebben; staal. Er brak een nieuw tijdperk aan, dat van enorme staalconstructies.
Goede eigenschappen van blik: - Het is heel licht. - Het is heel sterk. - Het is hygiënisch. - Het is goed te beschilderen en te bedrukken. - Het is magnetisch; zo kan het blik uit het huishoudelijke afval worden getrokken en worden hergebruikt. Het vormt 60% van alle staalafval, dat is 120.000 ton.
Artikel 33
Natuurlijk gezond? De Zwitserse geneeskundige en alchemist van Hohenheim (1493–1541) was het niet eens met de geneeskunst van de oude Grieken. Hij was vooral tegen Celsus en daarom noemde hij zichzelf Paracelsus. Dit betekende ‘beter dan Celsus’. (Celsus was een Romeinse geneesheer uit de eerste eeuw na Christus die in de zestiende eeuw nog steeds erg werd bewonderd.) De geneeskunst van Paracelsus berustte op vier pijlers: - Chemie. - Filosofie. - Astronomie. - Deugdzaamheid. Paracelsus was de grondlegger van de moderne chemotherapie. Dat is chemische stoffen gebruiken tegen pijn en ziekten van lichaam en geest. Paracelsus zei: “Alles is giftig en niets is niet giftig; alleen de dosis maakt iets tot gif.” Dit klopt want je kunt ook door water of zout worden vergiftigd. De meest giftige stoffen zijn natuurlijke toxinen, zoals botulisme. Paracelsus was heel knap in het stellen van een diagnose, hij vormde een brug tussen de oude alchemie en de nieuwe scheikundige wetenschap.
Artikel 34
Papier 1
Papier is een soort matje van vezels, ze blijven aan elkaar zitten omdat ze een ruw oppervlak hebben. Er hoeven dus geen lijmstoffen in papier te zitten, hoewel deze de kwaliteit van het papier wel verbeteren. De vezels zijn altijd afkomstig van planten, omdat dierlijke vezels niet ruw genoeg zijn.
De wesp is de uitvinder van papier, zij maakt een nest door het fijnkauwen van hout en schors tot papier. Uit archeologische vondsten blijkt dat papier al voor onze jaartelling werd gemaakt. Het werd gebruikt als inpakpapier, niet om op te schrijven. In 140 voor Chr. maken de Chinezen papier voor kleding, persoonlijke hygiëne en als inpakmateriaal.
Volgens oude Chineze verhalen is het schrijfpapier uitgevonden door de eunuch Ts’ai Lun in het jaar 105 na Chr. In ieder geval is het bekend dat in 110 schrijfpapier wordt gebruikt en in 590 wordt het gebruik van toiletpapier beschreven.
In 1150 komt de kunst van het papier maken naar Europa, Spanje om precies te zijn.
Het Engelse parlement verbiedt in 1666 het gebruik van lijkkleden; al het oude katoen en linnen is nodig voor de snelgroeiende papierindustrie.
Artikel 35
Papier 2
Feiten over papier:
- Papyrus (voorloper van papier); Papyrus werd 3000 jaar geleden gebruikt. Het is afkomstig van de stengels van een plant uit de Nijldelta en werd in die tijd voornamelijk gebruikt voor het vlechten van sandalen.
Als schrijfbladen gebruikten de Egyptenaren meestal perkament (afkomstig van dierenhuiden). Papyrus kon ook, dan moesten ze er eerst een soort mat van maken. Hij is niet zo fijn en sterk als ons papier en beschadigt snel.
- Kranten; Caesar voerde in 59 voor Chr. een handbeschreven perkamente krant in. Deze kranten werden overal in Rome opgehangen.
In China ontstonden dagbladen ergens tussen de zevende en negende eeuw. Tussen 1590 en 1610 verschenen in Londen de eerste dagbladen, in Antwerpen was dit in 1605.
- Drukken; Het bedrukken van papier met letters gebeurde eerst door middel van houtsneden. Pas nadat metalen lettervormen waren uitgevonden en goed papier, kon het drukken van papier aanvang nemen.
Het voor de letters gebruikte metaal was een loodlegering die in lettervormen werd gegoten. Drukinkt werd van roet gemaakt. De vroegste drukpersen waren gewone linnenpersen, zoals in wasserijen werden gebruikt.
- Lichtgevoelig papier; In 1926 ontdekte Van der Grinten een nieuwe methode om doorschijnende tekeningen te reproduceren. Ze kenden alleen nog maar het zogenaamde blauwdrukken, maar met behulp van de methode van Van der Grinten kon men nu witdrukken maken. Na deze ontdekking volgde gelijk een tweede; het maken van papier voor rasterkopieën. Dit wordt nu nog voor krantenfoto’s gebruikt. Niet alleen dit is in Nederland ontdekt, maar ook het fotopapier.
- Oud papier; Dit is een belangrijke grondstof voor papier en karton. Karton bestaat voor 100% uit oud papier en (kranten)papier voor 75%. 100% hergebruik is niet haalbaar, omdat de papierindustrie ook vers papier nodig heeft. De vezels kunnen maar vier- tot zesmaal worden hergebruikt.
- Vooroordeel: het gebruik van chloor; Het bleken van papier is niet meer zo vervuilend als vroeger, omdat nu alternatieve bleekmiddelen worden gebruikt in plaats van chloor. Bij chloor worden er uitermate giftige dioxinen gevormd. Dit zat niet alleen maar in het afvalwater, maar ook in de papierproducten. Daarom wordt er nu waterstofperoxide en chloordioxide gebruikt, hieruit ontstaan geen dioxinen.
- Kopieerpapier op school; Op een school worden al gauw 500.000 tot een miljoen kopieën per jaar gemaakt. Daardoor kun je beter kringlooppapier gebruiken als gewoon papier.
De samenvatting gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden