Hoofdstuk 8.1 en 8.2

ANW Hst. 8,1 en 8,2

8.1 Een leefbare planeet (+bekijk de plaatjes goed)
Geen leven op Venus ->  luchtdruk 90x zo hoog, 450°C, dikke wolken zwavelzuur.
Geen leven op Mars ->  ijle atmosfeer, koud, -70 tot 0°C, droog.

De oeratmosfeer van de aarde

Belangrijkste bestanddeel is koolstofdioxide (CO2). De atmosferen ontstaan door uitgassen van vulkanen. Die gassen bestaan voor het merendeel uit CO2.
Aminozuren ontstonden in oeratmosfeer en –oceaan, ze maakten O2 uit CO2. Door O2 ontstond er leven.

Wat is op Mars veranderd?

Vroeger Nu
Stromend water droog
Dichte atmosfeer door de vulkanen kronkelende geulen
CO2 + waterdamp koud

Door kleine zwaartekracht ->  gassen lekten weg ->  vulkanen vullen gassen aan ->  vulkanen uitgewerkt ->  atmosfeer dunner ->  dalende temperatuur.
Mars is te klein en te ver van de zon af om zich te kunnen ontwikkelen als de aarde.

Hoe beschermt de atmosfeer het leven op aarde?

Vallende ster = steenbrokken worden door buitenste laag van atmosfeer afgeremd. Door wrijving ontstaat warmte en licht.
Meteorieten = grote brokstukken, komen op aarde.

Atmosfeer filtert schadelijke stralen weg. Hoe?

Röntgen- en gammastraling ruim 100 km in de lucht opgenomen in de vorm van warmte. UV-straling 30 km in luchtlaag met ozon. Ozon absorbeert UV-straling. Infrarood kan dichtbij aardoppervlak komen.

Waar blijft de zonne-energie?

De zon is de motor achter de waterkringloop en de oceaanstromingen. Beiden verdelen de zonne-energie over het aardoppervlak.

De biosfeer

Hier vind je leven, zoals eencelligen, planten, dieren en mensen. Maar ook gassen, zonne-energie en water. Allemaal van de biosfeer en elkaar afhankelijk.
Dmv nabootsing in een kas heeft men meer inzicht gekregen in de verschillende kringlopen in de echte biosfeer.

Kringlopen

Waterkringloop wordt niet beïnvloed door het leven op aarde, zuurstofkringloop wél.
Kringlopen: elementen (bronnen) en omzettingsprocessen, zoek de verbanden.

8.2 Grenzen aan de temperatuur

Grote temperatuurverschillen worden door water kleiner gemaakt.

Hoe verandert de temperatuur?

Invloed temperatuur: max. hoogte zon, bevolking, vochtgehalte.
Als water in de omgeving is, temperatuur minder extreem.
Namelijk: temperatuur stijgt ->  water verdampt ->  energie in vorm van warmte onttrokken aan lucht ->  afkoelende temperatuur.

In waterdamp opgenomen energie komt vrij door condensatie ->  koude lucht houdt minder warmte vast dan warme lucht ->  komt warmte vrij ->  afkoeling van de lucht gaat minder snel.

Door sterke wind richting de zee, is bufferende werking van water minimaal.

Hoe transporteert zeewater energie?

Oceaanwater warmer/kouder dan lucht, geeft water warmte af/ neemt warmte op.
(verwarmings- en koelingssysteem).

El Niño ->  Eens in de 10 jaar is de koude zeestroom langs Peru afwezig. Zeewater stijgt wel 5 graden. Veel klimatologische verstoringen. Oorzaak onbekend.

Verandert het klimaat?

Veranderingen op de zon zijn van invloed op het klimaat. Hoe meer vlekken op de zon, hoe actiever de zon.
Tijdens Kleine ijstijd waren er geen zonnevlekken en de jaarringen op de bomen bleven smaller.

Het economisch belang van klimaatmodellen
Klimaatmodellen zijn computerprogramma’s waarin allerlei invloeden op het klimaat en hun onderlinge samenhang zijn opgenomen.

Uitsterven dinosauriërs: meteorietinslag. Argumenten voor deze veronderstelling:
* Kleilaagjes verzamelen uit die tijd. Ontdekking: opvallend veel metaal dat nauwelijks op aarde, maar wel in meteorieten voorkomt.
* Inslag veroorzaakte verstoringen in het klimaat. Hoezo? Door inslag veel stof in atmosfeer geworpen ->  minder zonne-energie ->  dalende temperaturen.
* Krater in ondergrond ontdekt.