Hoofdstuk 6 Zonnestelsel

Het zonnestelsel

• De beweging van de aarde om de zon zorgt voor seizoenen • De beweging van de maan om de aarde zorgt voor eb en vloed

De Maan - Beweegt van oost naar west - 29,5 dag 1 draai om de aarde - Schijngestalten: de vormen die de maan aanneemt - De kant die door de zon verlicht word, is zichtbaar - Bij nieuwe maan staat de maan tussen de zon en de aarde in

• De aarde draait om 24 uur om haar as • De maan en de aarde draaien samen in 1 jaar rondom de zon

Zonnewijzer - Wanneer de zon langs de hemel beweegt, verandert de plaats en de lengte van de schaduw van de stok op de grond. - Zon komt op > zon staat laag > schaduw van de stok het langst - Midden op de dag > schaduw het kortst

Ritme van de zon - Zonnejaar: de 365,25 dagen die de aarde erover doet om 1x rond de zon te draaien - Schrikkeljaar: de ene keer in 4jaar dat de maand februari 29 dagen telt. Hierdoor blijft ons jaar in de pas lopen met het zonnejaar.

Bioritme - Natuurlijk dag- en nachtritme - Geregelt in de hersenen - Bij mensen en dieren in het voorste deel van de hypothalamus (via een zenuw met het oog verbonden)

Internationale tijdzone-systeem - Wereld is onderverdeeld in 24 tijdzones van elk 1 uur - De nullijn loopt bij het Engelse Greenwich

• de plaats waar de zon ’s ochtends opkomt en ’s avonds ondergaat, verandert in de loop van het jaar. Ook hoe hoog de zon gaat verschilt. (zomers hoog, winters lager) • Naarmate je dichter bij de evenaar woont des te kleiner zijn de verschillen in seizoenen • In de tropen komen maar 2 seizoen voor

Getij - Getij: het wisselen van zeeniveau - Ebstroming: de stroming van water van de kust af als het eb wordt - Getij heeft een periode van 12 uur en 25 minuten - Veroorzaakt door de maan die om de aarde beweegt (ong 1 x per maand) - 2 x per dag

• Zwaartekracht: de aantrekkingskracht die de maan en de aarde op elkaar uitoefenen. Deze wordt kleiner als de afstand groter wordt.

Zonverduistering - Zon is 400x zo groot als de maan, maar staat ook 400x zo ver weg - Het is altijd nieuwe maan met een zonsverduistering - Ontstaat als de maan precies tussen de zon en de aarde staat - Als de aarde voor de zon schuift, houdt hij het zonlicht tegen > zonsverduistering - Duurt maximaal 7 minuten

Maansverduistering - Ontstaat als de aarde precies tussen de zon en de maan in staat - Volle maan kruipt in de schaduw van de aarde, zonlicht kan de maan niet meer bereiken > maansverduistering - Kan wel 3 kwartier duren

Zonnevlekken - Zwarte vlekjes op de zon - Ontstaan door het magnetische veld van de zon - In een periode met veel zonnevlekken ondervinden radio en tv meer last van storingen in de armosfeer

• In het centrum van ons zonnestelsel staat de zon • Binnenplaneten: Mercurius en Venus, zij staan dichter bij de zon dan de aarde • Tussen Mars en Jupiter bevindt zich een gordel van duizenden kleine tot grote rotsblokken met een max. omvang van enkele tientallen kilometers; planetoiden

1. Mercurius (dichtst bij de zon) 2. Venus
3. Aarde
4. Mars
5. Jupiter
6. Saturnus
7. Uranus
8. Neptunus
9. Pluto (verst van de zon)

1977: NASA lanceerde twee kleine rimtevaartuigen naar Jupiter en Saturnus, reisden verder naar Uranus en Neptunus. Deze voyagers maakte mooie opnamen van de buitenplaneten en gaven veel informatie over de planeten.

Kometen - Vaag lichtvlekje aan de hemel - 1x in de 10 jaar kun je met het blote oog een komeet aan de hemel zien staan - Bestaan uit stof en ijs - Grootte van enkele kilometers - Komen ze dicht bij de zon, dan verdampt het ijs, hierdoor ontstaat er een staart van ijl gas die miljoenen kilometers kan worden

Meteoren - Vallende sterren - Je ziet een lichtflits aan de hemel
Metoerieten: overgebleven brokstukken, nadat een meteor door de dampkring is gegaan

• Zonnestelsel van een enorme wolk van gas en stof. • 5 miljard jaar geleden werd die door de zwaartekracht langzaam samengetrokken • Tijdens het samentrekken ging deze oerwolk steeds sneller ronddraaien > kreeg de vorm van een afgeplatte schijf • Meeste materiaal kwam in het midden terecht > hieruit ontstond de zon • Meer naar buiten ontstonden ook plaatselijk verdichtingen in de wolk > materiaal klonterde daar samen > planeten ontstonden • Alles in het zonnestelsel bestaat uit dezelfde atoomsoorten

Ster - De zon is een ster (lijkt groter dan andere sterren, omdat hij veel dichterbij staat) - Geven licht - Zijn vele duizenden graden op het opp. (komt doordat de zwaartekracht heel hoog is > binnenste van een ster wordt de druk en temp heel hoog - Bestaat uit gloeiendhete gassen

Lichtjaar: afstand die het lich in 1 jaar aflegt.

Telescopen - Telescoop vergroot het beeld - Tegenwoordig wordt het licht gebundelt door een hol geslepen spiegel, niet door een lens. (spiegel is steviger) Fotografie
Computers
CCD-chip (Charged Coupled Device) - Hierop bevinden zich 10.000en lichtgevoelige cellen - Elke cel op de CCD geeft een elektrisch signaal af als er licht op valt - Verwerkt het dit signaal tot een digitaal sognaal, stuurt het naar de computer - Videocamera’s en digitale camera’s hebben ook zo’n chip