H3, 4, 5, gezondheid en ziekte, overbevolking

ANW Hoofdstuk 3 4 5

Hoofdstuk 3 Gezondheid en ziekte

§3.1 Ziek en gezond
Moe zijn heeft drie oorzaken:
- een lichamelijke ziekte
- na het sporten
- stress
In China is het evenwicht zeer belangrijk. er zijn twee tegengestalde krachten werkzaam: yang de mannelijke energie, actief en creatief en yin de vrouwelijke energie, passief en ontvangend. Die vullen elkaar aan en zorgen voor de balans.
Winti is een geloof waarin geesten van voorouders een belangrijke rol spelen. als je dei expres op perongeluk beledigt kunnen ze je lastig vallen of beledigen.
Vroeger dacht mern dan een ongrijpbare levenskracht ons lichaam stuurt -> maar door Fridrich Wöhler die ureum maakte veranderde dat.
Een Epidemioloog is een medische rekenmeester die zonder een patient te zien belangrijke conclusies trekken uit dorre cijfers.
Twee kenmerken van moderne geneeskunde zijn: er is alleen aandacht voor de zieke orgaan en de mens is een organisme met makkelijk te verhelpen storingen.

§3.2 Ziekte als raadsel

Probleem-> hypothese->voorspelling->experiment->resultaat->hypothese bevestigd
Hypothese verwerpen
De verschijnselen van kraamvrouwenkoorts zijn:
- koorts
- ontstoken organen
- zwakke, snellere pols
- paarsblauwe vlekken
Hypothese is een stelling die nog onbewezen is

§3 Ziektekiemen

1847 – Semmelweis toont aan dat kraamvrouwenkoorts een besmettelijke ziekte is
1880 – Louis Pasteur en Robert Koch bewezen dat onzichtbare en schijnbaar onbelangrijke micro-organismen de werkelijke veroorzakers zijn van infectieziekten.
1683 – Antoni van Leeuwenhoek ontdekte dat micro-organismen bestaan

generatio-spontanea: het vanzelf ontstaan van ziektekiemen.
-> Pasteur en Koch bewezen ook dat elke soort bacterie slechts een infectie ziekte veroorzaakt.

Louis Pasteur (1822-1895) bewees dat micro-organismen gisting en bederf van voedingswaren veroorzaken -> kort verhitten en daarmee alle micro-orgnismen doden en luchtdicht afsluiten = pasteuriseren.

De vormen van bacterien zijn:
- Bacillen (staafjes)
- Streptococcen (ketens)
- Spirillen (spiralen)
- Stafyococcen (druiventrossen)
- Vibrionen

De postulaten (voorwaarden) van Robert Koch zijn:
= de voorwaarden om met zekerheid te kunnen aanwijzen welk micro-organisme de oorzaak van een bepaalde ziekte is.
- 1. Op de zieke plek is het verdachte micro-organisme in ongewoon grote hoeveelheden aanwezig.
- 2. Het micro-organisme kan bij elke patiënt met deze ziekte worden gevonden.
- 3. Een proefdier dat met dit micro-organisme wordt besmet krijgt dezelfde ziekte als de patiënt.
Verschillen tussen Bacteriën en Virussen

Bacteriën
- Niet omgeven door een kernmembraan
- Bevatten zowel celmembraan als celwand
- Sommige kunnen zich voortbewegen door flagellen
- Zichtbaar met licht microscoop
- Zelfstandig organisme
- Voortplanting door deling
- Te bestrijden met een antibiotica
- Goed- en Kwaadaardig

Virussen
- Het allerkleinste organisme
- Alleen zichtbaar met een elektronen microscoop
- Onzelfstandig organisme, heeft een gastheercel nodig
- Voortplanting met behulp van en ten koste van een gastheercel
- Niet te bestrijden met een antibiotica
- Altijd kwaadaardig

§3.4 Vaccineren

Steriliseren: door sterke verhitting bacterien doden. (heter dan pasteuriseren en koken)
Vaccineren: inspuiten van verzwakte ziekte verwekkers of hun toxinen (giftige stoffen)
Immunisatie: actief -> zalf aanmaken van anti-stoffen in bloed
Passief -> mens ingeënt met anti-stoffen tegen ziekte het lichaam zelf doet niets (korte duur van de werking)
Anti-genen (ziekte verwekkers): stoffen waartegen een organismen antistoffen kan vormen.

Afweersysteem
Witte bloedcellen maken het virus op 2 manieren onschadelijk: ze vormen
1. macrofagen (veelvraten) -> omhullen de binnengedrongen bacteriën en schakelen ze uit.
2. T- en B-cellen (geheugencellen)
T-cellen: herkennen de bacterien en vernietigen ze
B-cellen maken anti-stoffen die aangetaste lichaamscellen merken, deze worden aangepakt door de macrofagen

Hoofdstuk 4 Productie

§4.1 Jam Maken

Om efficiënt te produceren worden in de industrie vaak andere stoffen gebruikt dn thuis. De warenwet geeft voorschriften voor de samenstelling van voedingsproducten.

§4.2 Een miljoen colablikjes

Productieprocessen – meestal weergegeven in blokschema’s
- elk apparaat is een blok
- met pijlen aan- en afvoer van stoffen
Continueproces: er vind voortdurend toevoer van grondstoffen, reactie en afvoer producten plaats.
Batchproces (portie): reactor vullen, reactie, reactor leegmaken, opnieuw vullen enz.
Extraheren: met behulp van een vloeistof (extractiemiddel) waarin de ene stof wel oplost en de andere niet, een bepaalde stof eruit trekken
Matrijs: holle vorm van bv. Een plastic bekertje

§4.3 Kleurstof voor spijkerbroeken

Octrooi/Patent: registratie van een uitvinding bij een octrooienbureau
1856 William Perkin ontdekt de eerste synthetische kleurstof voor textiel

In de natuur komen veel kleurstoffen in kleine hoeveelheden voor. Grootschalige productie van kleurstoffen met landbouw methoden vereist veel arbeidskracht.

Als de molecuul structuur is opgehelderd kunnen veel stoffen ook n de fabriek gemaakt worden.

§4.4 Penicilline

Penicilline is toevallig ontdekt door Alexander Flemming nadelen:
- een beperkte werking
- niet iedereen kan penicilline verdragen
- niet goed na te gaan of alle ziekte verwekkers dood zijn
- bacteriën kunnen resistent worden
Productie en maatschappij factoren zijn:
- winst
- wensen van de klant
- wettelijke eisen
- werknemers
Industriële verandering
- kosten verlaging
- concurrentie
- scherpere milieueisen
- nieuwe technologieën
- hergebruik
Stappen voorbereiding van stoffen
Laboratorium 1. extraheren van de stof
2.molecuulstructuur bestuderen
3. stof namaken op laboratoriumschaal
Proeffabriek 4. bereiding in het klein
5. chemische industrie
6. octrooi aanvragen

Hoofdstuk 5 Overbevolking

§5.1 Bevolkingsgroei

In de 3e wereld zijn kinderen een oudedagsvoorziening

Lineaire groei: een bepaalde grootheid steeds met een vast bedrag groeit
Exponentiele groei: toename met een vast percentage (bij een bepaalde rentepercentage hoort een verdubbelingtijd)

Maltus heeft twee dingen in zijn voorspellingen niet voorzien: technologische ontwikkelingen en sociale factoren.

§5.2 Grenzen aan de groei

Club van Rome – 1972 een internationale groep van 50 industriëlen en geleerden. -> zij brengen de onderlinge onafhankelijkheid en de wisselwerking tussen 5 variabelen op wereldschaal in kaart.
1. Bevolkingsgroei
2. voedselproductie
3. industrialisatie
4. uitputting van natuurlijke hulpbronnen
5. milieuvervuiling

Toekomst voorspellingen worden achterhaald door technische vooruitgang en menselijke inventiviteit.

Duurzame ontwikkelingen zijn als je verantwoord omgaat met het milieu en met de grondstoffenvoorraden.

Recycling: hergebruik van allerlei grondstodden en voorkomt afvalbergen, energieverspilling en het opraken van grondstoffen.

§5.3 Meer voedsel

Fotosynthese = 6CO2 + 6H2O Ø C6H1206 + 6O2

1830 de Duitse chemicus Von LIebig onderzocht welke elementen nodig zijn voor de groei van planten. (Mineralen zoals Fosfor, Kalium, Stikstof of Zwavel)

In de mest moeten in ieder geval mineralen voorkomen die de elementen P, N, K bevatten.

Groene revolutie = de ontwikkelingen voor het verhogen van de opbrengst van de landbouwgewassen
-> vergroot de opbrengst maar maakt de boeren afhankelijk van kunstmest en bestrijdingsmiddelen

§5.4 duurzame ontwikkeling

De mineralenkringloop wordt onderbroken door plaatselijke overschotten aan natuurlijke mest en door gebruik van kunstmest.

Het mestoverschot kan verkleind worden door:
- de veestapel te verminderen
- gecontroleerde mineralenstromen
Geïntegreerd: met alle moderne technologie, maar met een zo laag mogelijk gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen.
Ecologisch: zonder gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest

Compost: planten die via de aarde weer nieuwe planten vormen

Duurzame landbouw streeft ernaar om de grond zo veel mogelijk in vruchtbare staat te houden
Mogelijk door:
- integratie van landbouw en veeteelt
- grondverbetering
- vermindering van het gebruik van chemische middelen