Systeem aarde Paragraaf 2 Het verhaal van de gesteenten

Het verhaal van de gesteenten. Klas 4 Anisha van loon

Bouwstenen

• De lithosfeer is opgebouwd uit stenen die qua kleur, samenstelling en eigenschappen verschillen.

• Een gesteente is opgebouwd uit een mengsel van mineralen en/of organische stoffen die in de natuur voorkomen > De basisbestanddelen.                  
• Mineraal = Een verbinding die in de natuur voorkomt en zijn eigen chemische eigenschappen heeft.         Chemische eigenschap:                                                     1. Kristalvorm. Elk mineraal heeft zijn eigen kristalvorm.  2. Hardheid, krijt is veel zachter dan graniet.

• Organische stoffen zijn ontstaan uit levende organismen.

Soorten gesteenten

• Stollingsgesteenten, sedimentgesteenten, metamorfgesteenten

Stollingsgesteenten

• Stollingsgesteente: gesteente dat ontstaat door afkoeling en stolling van magma.
• Dieptegesteente: ontstaat als het vloeibare magma ver onder de aardkorst heel langzaam stolt.                            Omdat er veel tijd en ruimte is veel kristallen. bvb: Graniet. 
• Uitvloeiingsgesteente: ontstaat als er hete magma bij een vulkaanuitbarsting als lava over de hellingen van een vulkaan stroomt.                                                            Door lage buitentemperatuur koelt massa snel af. Geen tijd voor kristallen.                                             Bijvoorbeeld: Basalt.

Sedimentgesteenten

• Sedimentgesteenten: Afzettingsgesteente.
• Klastisch: zand en klei in zee, meren of rivieren wordt gesedimenteerd tot dikke lagen.                                   Door bovenliggende lagen worden zand en klei gedrukt tot gesteente.
• Zandsteen: sedimentgesteente dat bestaat uit ineen gedrukte en samen gekitte zandkorrels.     
• Organisch: ontstaat door opeenhoping van organisch materiaal.                                                               
• Kalksteen: sedimentgesteente dat ontstaat door de opeenhoping van kalkhoudende stoffelijke resten van in zee levende organismen.
• Als er fossielen in het gesteente zitten, altijd sedimentgesteente!!

Metamorfe gesteenten

• Metamorfe gesteenten: ontstaat wanneer een gesteente langere tijd onder invloed van hoge druk en hoge temperaturen staat.                                                Mineralen vallen uiteen en de moleculen organiseren zich in nieuwe kristallen                                                         Bijvoorbeeld: Marmer. Schalie of kleisteen kan veranderen in leisteen.

Wat een steen kan vertellen

• De gesteentekringloop: kringloop van de opbouw en de afbraak van gesteente op aarde.
• De gesteentekringloop laat zien dat een gesteente van het ene hoofdtype kan overgaan in een ander hoofdtype. Dit gebeurt diep in de mantel, maar ook dicht bij het aardoppervlak. Bijvoorbeeld: Kalksteen, in zee gevormd, kan door gebergtevormende krachten veranderen in marmer en vervolgens door erosie hoog in de bergen teruggevonden worden.

• Je kunt ook toekomstige processen met de gesteentecyclus beschrijven: het marmer kan door verwering en erosie uiteenvallen tot gruis, meegenomen worden door beken en rivieren en de deeltjes kunnen in zee worden gesedimenteerd en verhard tot sedimentgesteente.

Begrippen

Stollingsgesteenten: Gesteente dat ontstaan door afkoeling en stolling van vloeibaar magma.

Graniet: Stollingsgesteente met zichtbare kristallen dat ontstaat bij langzame afkoeling van magma.

Basalt: Stollingsgesteente dat ontstaan door snelle afkoeling van lava bij een vulkaanuitbarsting.

Sedimentgesteenten: Afzettingsgesteente.

Zandsteen: Sedimentgesteente dat bestaat uit ineen gedrukte en samen gekitte zandkorrels.

Kalksteen: Sedimentgesteente dat ontstaat door de opeenhoping van kalkhoudende stoffelijke overblijfselen van in zee levende organismen.

Metamorfe gesteenten: Gesteente dat van samenstelling is veranderd nadat het een langere tijd onder hoge druk en hoge temperaturen heeft gestaan.

Marmer: Metamorfgesteente dat is uitstaan uit kalksteen.

Leisteen: Metamorf gesteente dat is ontstaan uit kleisteen.

Gesteentekringloop: Kringloop van de opbouw en afbraak van gesteende op aarde.