Studieboek Klimaatvraagstukken Hoofdstuk 2

Beoordeling 4.9
Foto van een scholier
  • Samenvatting door een scholier
  • 5e klas vwo | 1436 woorden
  • 8 november 2010
  • 22 keer beoordeeld
Cijfer 4.9
22 keer beoordeeld

Taal
Nederlands
Vak
Methode
Samenvatting studieboek VWO
Klimaatvraagstukken
2 Macht over het klimaat

De hoofdvraag van dit hoofdstuk is: Welke gevolgen kan de klimaatverandering in de eenentwintigste eeuw hebben voor natuur en mens?

§ 2.1 Niets nieuws onder de zon of alarmfase I?

Welke onzekerheden bestaan er in onze kennis over oorzaken en gevolgen van het versterkte broeikaseffect?

►Het vraagstuk van klimaatverandering is complex. In onze kennis over oorzaken en gevolgen van het versterkte broeikaseffect zitten nogal wat onzekerheden. Wat is veroorzaakt door de mens en wat door natuurlijke factoren als het gaat om temperatuurstijging, afname van ijsbedekking, zeespiegelstijging en de toename van extremen in het weer?

● Een goed voorbeeld van de complexiteit van het vraagstuk is het smelten van gletsjers. Wereldwijd smelten bijna alle gletsjers. Daaraan lijkt niet alleen de mens schuldig, ze slinken ook door natuurlijke processen. Het smelten gebeurt al langer.

● Dus het is belangrijk om bij onderzoek naar het broeikaseffect oog te hebben voor de tijdschaal. Zo lijkt een ander neerslagpatroon na 1880 de oorzaak van het smelten van de ijskap op de Kilimanjaro. Een andere oorzaak kan zijn: de invloed van de wisselende zonneactiviteit, die zorgde na 1850 voor een temperatuurstijging op aarde.

● De berichtgeving in de media is over de oorzaken van klimaatverandering niet altijd zorgvuldig.

Hockeystick of honkbalknuppel?

►Honderden internationale deskundigen, verenigt in het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), hebben hun kennis over het klimaatverandering gebundeld. Zij kijken onder andere naar ecosystemen en de bedreiging van biodiversiteit.

● Het IPCC denkt dat de mens hoofdschuldige is. Het belangrijkste bewijs is een beroemde grafiek die laat zien dat de temperatuur daalde sinds het jaar 1000 en vanaf 1900 snel stijgt, dus na de industriële revolutie. Dit heet de ‘hockeystickcurve’.

● Klimaatsceptici hebben kritiek op de betrouwbaarheid van de hockeystickprognose.

● De uitleg van de klimaatontwikkelingen heeft grote economische gevolgen. Maatregelen om de uitstoot CO2 te beperken, zoals in het Kyoto-protocol afgesproken, kosten veel geld.

§ 2.2 De rol van maatschappelijke en natuurlijke factoren bij toekomstige klimaatveranderingen

Welke maatschappelijke en natuurlijke factoren bepalen klimaatveranderingen in de eenentwintigste eeuw?

Diverse schaalniveaus en dimensies

►Er is onzekerheid over de oorzaken van klimaatverandering en het is niet eenvoudig de gevaren ervan in te schatten. Dat maakt het lastig om beleid te maken: het probleem kent diverse schaalniveaus en dimensies en de belangen van partijen, bijvoorbeeld consumenten en producenten of verschillende landen, lopen uiteen. Dat maakt ook veel overleg noodzakelijk.

Klimaatverandering is in het nieuws: de verspreiding van organismen op aarde in biogeografische zones verandert, landbouwgrond wordt onbruikbaar door verdrinking en zeespiegelstijging leidt tot verzilting en verdroging.

►Een voorbeeld ter illustratie: de eilandengroep Kiribati in de Grote Oceaan is laaggelegen en dus kwetsbaar voor zeespiegelstijging.

● Wat betekent die stijging voor de grootte van het eiland, de visstand, het grondwater (de drinkwatervoorraad)? Stijgt de zee hier eigenlijk wel? Sommige cijfers wijzen anders uit.

● In elk geval zorgt El Niño voor gevaar: de zeespiegel is tijdelijk hoger, er is meer regen en hoge golfslag en door het warmere water verzwakt het koraal dat normaal de kust goed beschermd tegen golven. Wat is dan goed beleid?.

►Het klimaat verandert door menselijke en natuurlijke factoren. De menselijke of maatschappelijke factoren zijn:

● De opkomst van de landbouw

De opkomst van de landbouw zorgde voor een sterke stijging van hoeveelheid methaan, een sterk broeikasgas, in de lucht. Vooral de ‘natte’ landbouw als de rijstteelt, die in Azië flink groeide, en geïrrigeerde gebieden brengen veel methaan in de atmosfeer. Deze stijging kan de oorzaak zijn dat de aarde minder afkoelde dan te verwachten was op basis van de Milankovic cyclus.

►De landbouw stoot ook lachgas uit, dat komt vrij door allerlei bodembewerkingen. Lachgas heeft een driehonderd keer sterkere opwarmingscapaciteit dan CO2, ook omdat het maar langzaam afbreekt.

● Verstedelijking

In grote steden is de temperatuur hoger dan op het platteland. De hoeveelheid asfalt en beton zorgt voor een snelle afvoer van water en voor minder verdamping. Steen houdt warmte langer vast, waardoor straling van de zon meer omgezet wordt in voelbare warmte. Er kaats minder straling terug. Ook de mens zelf produceert warmte.

● Energiegebruik en demografie

Sinds 1800 groeide de wereldbevolking van 1 naar 6 miljard mensen en vond de industriële revolutie plaats. Hierdoor nam de verbranding van fossiele brandstoffen fors toe en steeg het CO2-gehalte in de lucht.

● De vraag naar fossiele brandstoffen zal tot 2030 met 50% stijgen, waarvan tweederde door de opkomst van nieuwe industrielanden als China, Brazilië en India. Per hoofd van de bevolking blijven de westerse landen veruit de grootste uitstoters van broeikasgassen. Groei van de ontwikkelingslanden betekent vooruitgang, maar ook zwaardere belasting van het milieu. Een lastige keuze.

● Oplossing kan komen van energiebesparing, gebruik van duurzame energiebronnen, ondergrondse opslag van CO2.

De WRR, de raad die de Nederlandse regering adviseert over beleidsvragen, zegt dat gekozen moet worden voor ‘aanpassing en realisme’.

● Aanpassing is het op tijd nemen van slimme maatregelen voor wanneer de zeespiegel stijgt. Denk aan meer ruimte voor waterberging en het bouwen op hoog gelegen plaatsen.

● Realisme wil zeggen ervan uitgaan dat kolen nog lang de belangrijkste brandstof op aarde zullen zijn. Investeer daarom in schone kolentechnologie, help ook andere (ontwikkelings)landen daarbij. Ga ook ontbossing en uitstoot van methaan tegen.

Wat het zwaarst telt; meerdere dimensies in het klimaatdebat

►Het IPCC heeft scenario’s gemaakt. Dat zijn verwachtingen over de hoe de toekomst er uitziet door de klimaatverandering. Deze zijn gemaakt op basis van wetenschappelijke uitgangspunten en keuzes: hoe zwaar telt wat? Dit kijken naar de toekomst heet forecasting. Die scenario’s vormen de basis voor nieuw beleid. Ook het KNMI heeft vier scenario’s opgesteld. Er is nog veel onzekerheid, er moet nog veel onderzoek gedaan worden.

Ander onderzoek kijkt vanuit de toekomst terug, backcasting. Wat zijn de mogelijkheden om de milieugebruiksruimte te reduceren met nieuwe technieken?

Natuurlijke klimaatfactoren

► Natuurlijke factoren die effect hebben op het klimaat zijn:

● Vulkanisme

Grote vulkaanuitbarstingen brengen stofdeeltjes in de lucht, die kaatsen het zonlicht terug waardoor de temperatuur op aarde daalt. Deze onregelmatige effecten die klimaat van buitenaf beïnvloeden, zijn externe variabelen.

● Zeestromen

Veranderingen in zeestromen leiden tot verstoring van de normale temperatuur- en neerslagpatronen. Een bekend voorbeeld van zo’n veranderende stroom is El Niño die zich eens per vijf jaar herhaalt. Dit is een interne variabele.

● Zonneactiviteit

Hoe meer donkere vlekken er op de zon te zien zijn (die zijn minder heet), hoe actiever de zon is. Dat heeft invloed op ons klimaat. De zonnevlekken lijken de huidige temperatuurstijging niet te verklaren.

De menselijke factor is vanaf de tweede helft van de twintigste eeuw de belangrijkste factor geworden voor klimaatverandering.

► Er is nog veel onderzoek nodig om meer duidelijkheid over de gevolgen van klimaatwisselingen te krijgen. Belangrijk voor onderzoek is:

● Hoe snel gaan de veranderingen? Uit onderzoek in het poolijs blijkt dat er in het verleden plotselinge (dat wil zeggen binnen tientallen jaren) klimaatsveranderingen zijn geweest.

● Een verandering kan een keten van gevolgen hebben. Als die het proces versterken is sprake van positieve terugkoppeling. Een voorbeeld is het ontdooien van permafrostgebied wat veel extra methaan de lucht in brengt.

● Het verminderen van een effect heet negatieve terugkoppeling. Een voorbeeld is het water van gesmolten poolijs dat een warme golfstroom in de oceaan tegenhoudt, waardoor de temperatuur in sommige regio’s juist daalt.

● Hoe werkt de koolstofkringloop in de praktijk? Een deel van de uitgestoten CO2 is ‘kwijt’. Die lijkt opgenomen door de oceaan en bodem.

§ 2.3 De gevolgen van klimaatveranderingen voor natuurlijke en maatschappelijke systemen

Welke gevolgenheeft het klimaatvraagstuk voor natuur en samenleving?

De Inuit en de Vikingen van Groenland

► De gevolgen van klimaatverandering voor samenlevingen hing in het verleden af van de manier waarop zij hun levenswijze aanpasten aan de veranderingen (het adaptatievermogen, een culturele factor). Zo ving de Inuit de toenemende koude in het verleden op met andere jachtmethoden en warmere kleding.

● Door de huidige opwarming smelt het zee-ijs, wat hun traditionele jacht zeer belemmert. Dit vraagt om heel andere aanpassingen. Landen met grotere mogelijkheden op technologisch en economisch gebied, lijken het beste in staat om zich aan te passen.

● De schadelijke gevolgen van de klimaatveranderingen zijn regionaal verschillend. In Europa kan de opwarming zowel positieve als negatieve effecten hebben. Positief zijn: meer opbrengsten van de landbouw en bosbouw.

►Negatief zijn: minder sneeuwval in de Alpen en daarmee minder skitoerisme, watertekort door droogte in landen rond de Middellandse zee, en meer schommelingen in de neerslag (neerslagvariabiliteit) wat leidt tot heviger regenval en daarmee tot overstromingen.

► In Nederland zal vooral de strijd tegen het stijgende zeewater, kustverdediging, en overstromende rivieren centraal staan.

● Hoe succesvol een samenleving met een klimaatverandering om kan gaan, hangt ook af van de bestuurlijke souplesse en leiderschap in de samenleving en de mogelijkheden voor burgers om bij de leiders aan te dringen op maatregelen.

REACTIES

M.

M.

goede samenvatting ouwe

14 jaar geleden

Log in om een reactie te plaatsen of maak een profiel aan.