Landschappen in Nederland

Aardrijkskunde Hoofdstuk 4 ‘landschappen in Nederland’

§13 Nederland waterland

Eerst alleen Hoog - Nederland bewoonbaar (boven zeespiegel) Mensen probeerde in Laag - Nederland te wonen: -vluchtheuvels -terpen -woerden -werden -wanden +/- 1000 jaar -> eerste dijken -> eerste polders -> Laag - Nederland bewoonbaar. Polders: stuk land omgeven door dijken, waarbinnen men waterstand kan regelen -> niet vol laten lopen (regen) -> wegpompen -> pompolders =gemaal
Meestal niet rechtstreeks terug naar zee -> boezem = tijdelijke bergplaats voor overtollig water -> bijv Kanaal, meer
Hoogteligging aangegeven -> NAP (normaal A’dams peil) 0-NAP -> vloed
1+NAP -> veilig
3 soorten polders: *Zeekleipolders, vind je in zeekleigebieden (Noorden, Zuiden, Westen) meeste 1+ en 2+ NAP -> werden pas ingedijkt bij land zo hoog opgeslibd zelfs bij vloed niet meer onder water -> kustland zelden onder water loopt = kwelder of schor. *Veenpolders, laagveen gebieden in West - NL eerst ontwateren, is van nature moerassig, met windmolens drooggepompt -> bodem 1 a 2 meter ingeklinkt -> beschermen door dammen nu 1 a 2 meter onder NAP *Droogmakerijen, oorspronkelijk meren, 1600 eerste meren leeggepompt. De drooggevallen bodems liggen nu soms meer dan 5 m onder NAP. 20e eeuw: strijd tegen water -> 2 gigantische waterwerken: Zuiderzee, Delta-werken bedoelt voor: * veiligheid * landwinning: droogleggen land -> vroeger grote behoeft landbouw * zoetwaterhuishouding -> Zuiderzee was zout -> veel last verzilting (=groeit niks meer aan oever) ijselmeer = zoet * recreatie: veel water- en oeversport * noodzakelijke ontsluiting van vroeger geïsoleerde Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden.

§14 IJstijden en zeespiegelstijging

Vorming aardkorst beïnvloed door: - water - wind - ijs
Geologisch tijdperk: Pleistoceen 2,5 miljoen jaar geleden warme, koude perioden wisselde elkaar af, koude perioden = ijstijden daarom Pleistoceen = ijstijdvak
Meest barre ijstijd: 1 na laatst 130.000 jaar geleden -> landijs rond polders breidde zich uit
Begin Pleistoceen -> NL in zee, tijdens ijstijd -> zeespiegel daalde -> Noordzee + NL = droog -> rivieren breed -> namen grof en groot materiaal mee. Ijsstroom uit Scandinavië -> schoof over die met grof rivierzand bedekte Noordzeebodem stopte in NL -> maar bij NL nog honderden meters dik -> verste punt midden NL -> nog paar losse ijstongen over -> via rivierdalen -> stuwde oever op tot heuvelruggen (soms 200 meter) Veluwe. IJs uit Scandinavië nam keien mee -> sommige onder ijs fijngewreven tot keileem -> andere meegenomen en als zwerfstenen achtergebleven (Hunebedden) Landijs heeft gezorgd voor: -keileem -zwerfkeien -stuwwallen
Laatste ijstijd -> bereikte NL niet meer maar het werd in NL wel zo koud -> niks meer kon groeien -> wind vrij spel -> onbegroeide bodem stuiven -> delen NL bedekt met stuifzand
Wind zorgde voor bijna heel NL dekzand en in Zuid -Limburg voor Löss.

Laatste ijstijd eindigde 10.000 jaar geleden -> nieuw geologisch tijdperk: Holoceen -> dat einde werd veroorzaakt door temperatuur stijging -> ijs smolt -> zeespiegel steeg +/- 125 meter -> Noordzee liep vol. Zeezand -> vormde op kustlijn Laag - Nederland brede zandbanken = stuwwallen
Achter Strandwallen -> ondiep overgangsgebied -> vergelijkbaar met waddengebied, zeespiegel steeg dat waddengebied door zee en rivieren werd opgevuld door combinaties van klei en zand = oude zeeklei. 500 jaar geleden nam zeespiegelstijging af, waddengebied: oude zeeklei hoog opgeslibd -> droog lag -> oeverplanten (riet) opgroeiden -> plantenresten -> veen -> 5 a 6 meter dik -> lage ligging = laagveen is veel verdwenen door: 1.) stormvloed 2.) weggegraven, de turf werd als brandstof gebruikt, door het weggraven ontstaan meren

Geologische GS NL 2 grote landschappen: - Hoog - Nederland -> bodem dekzand - Laag - Nederland -> klei/veen bodem
In Holoceen is in Hoog- Nederland 2 veranderingen bodem: * Hoogveen vorming, landijs -> keileem achtergelaten bedekt door fijn dekzand -> regenwater door keileem slecht wegzakken -> drassige gebieden -> moerasplaten -> veen -> afgegraven door turf -> veenresten ploegde onder liggende dekzand -> dalgronden * Rivierafzettingen -> door stijging zeespiegel -> vermindering in het Holoceen de stroomsnelheid van de Maas en de Rijn -> daardoor geen grind meer kon meenemen -> alleen nog licht materiaal zoals zand en klei

§ 15 De toekomst van het landschap

Menselijke factoren veroorzaken verandering in natuur -> factor ‘werken’ belangrijkst -> boeren veel invloed -> gronden die niet landbouw werden gebruikt -> woeste gronden

1960 -> verandering in waardering landschappen: mens werd welvarend, meer vrije tijd -> anders tegen natuur aankijken -> niet alleen gebruikswaarde maar ook belevingswaarde -> Gevolg milieuverenigingen kregen meer leden

Milieuverenigingen en boeren hebben over het milieu tegenstrijdigen belangen, daarom bepaald beleid gevoerd
Beleid = mensen werk

Meestal bedacht door groep deskundigen, de overheid -> moet dan wetten vastleggen en deze uitvoeren, bij uitvoering kritisch in de gate gehouden door de volksvertegenwoordigers.