Hoofdstuk 9: Landelijke en stedelijke gebieden

H9 Landelijke en stedelijke gebieden. 9.4 Verhuizen naar of uit de stad? Leertekst: Tijdens de industriële revolutie begon een periode van sterke verstedelijking of urbanisatie. Dat is de trek van mensen uit de landelijke gebieden naar de stad. De oorzaken waren: - Snelle bevolkingsgroei. - Mechanisatie van de landbouw, hierdoor nam de werkgelegenheid op het platteland af. - Veel werk in de industrie in de stad, vooral in het landsdeel west met zijn gunstige ligging. Na 1960 konden veel mensen zich een auto veroorloven, waardoor de mobiliteit van de mensen snel toenam. Ze verplaatsten zich steeds sneller en over steeds grotere afstanden. Ze gingen verhuizen naar de buitenwijken of naar het platteland. Dat noem je suburbanisatie. Er was suburbanisatie van: - Mensen; die wilden een woongebied met veel groen, ruimte en rust. Vooral uit het westen gingen veel mensen naar het nabije zuiden en oosten. Het gevolg was dat de grote steden in inwonertal gingen dalen. - Bedrijven; die zochten lagere grondprijzen, meer ruimte en een betere bereikbaarheid. Tegenwoordig is er sprake van re-urbanisatie, een hernieuwde trek naar de stad. Dat komt omdat veel mensen het hoge voorzieningenniveau van de stad op prijs stellen. Het komt ook omdat suburbanisatie veel nadelen heeft. - De toename van het verkeer veroorzaakt files en parkeerproblemen. - Door de toename van de mobiliteit worden schaarse energiebronnen te snel verbruikt. - Er is schade aan natuur en milieu: • De aanleg van wegen en woongebieden kost veel schaarse ruimte en grondstoffen; ook kunnen natuurgebieden of mooie landschappen verloren gaan; • Uitlaatgassen zijn slecht voor het milieu. Verdieping: De suburbanisatie bleef beperkt tot bepaalde groepen. Dat noem je selectieve suburbanisatie. Het ging vooral om tamelijk welvarende, jonge gezinnen met kinderen. Buiten de stad zochten ze rust, een groene omgeving en voldoende speelgelegenheid voor de kinderen. In het begin was ook de re-urbanisatie selectief. Die bestond vooral uit yuppies (Young urban professionals). Zij gingen wonen in luxe-appartementen dicht bij het bruisende stadscentrum, of ze knapten oude huizen fraai op: dit laatste noem je gentrification. Urbanisatie: Trek van de landelijke gebieden naar de stad. Suburbanisatie: Trek vanuit de stad naar de buitenwijken of naar het platteland. Re-urbanisatie: Huidige hernieuwde trek naar de stad. Selectieve suburbanisatie: Suburbanisatie die beperkt blijft tot bepaalde groepen. Gentrification: Fraai opknappen van oude huizen in de buurt van het stadscentrum door hoogopgeleide jongeren die in de stad gaan wonen. 9.5 Chaos in de grote stad? Leertekst: Wonen in een grote stad heeft duidelijk voordelen: veel voorzieningen, werkgelegenheid en ontspanningsmogelijkheden. Maar grote steden kennen ook gigantische problemen. - Door forensisme ontstaan verkeersproblemen: files en parkeerproblemen. - Toename van verkeer en industrie veroorzaakt luchtverontreiniging. - De grondprijzen zijn hoog en de ruimte is schaars. Door de grote drukte neemt de bereikbaarheid van het stadscentrum af. Daarom wordt de stad verlaten door bedrijven die veel ruimte nodig hebben. - Vooral jonge gezinnen met kinderen willen graag buiten gaan wonen. Dit leidt tot ontgroening en vergrijzing in de stad. - Vooral welvarende mensen trekken de stad uit. De mensen met lagere inkomens blijven over. Zij wonen meestal in de slechtere huizen. Er is weinig onderhoud; straten en huizen raken steeds verder in verval. Dat noem je verpaupering. Allochtonen hebben vaak een achterstand in opleiding en inkomen. Daarom wonen ze meestal in de slechtere woonwijken. Daar wonen dus veel allochtonen bij elkaar, apart van de andere bevolkingsgroepen. Dat noem je ruimtelijke segregatie. Het gevolg is dat allochtonen minder in aanraking komen met de Nederlandse cultuur. - Omdat in de steden veel allochtonen wonen, ontstaat er eerder discriminatie. - In grote steden worden meer misdaden gepleegd: de criminaliteit is er hoger. Dat hangt vaak samen met drugsoverlast, werkloosheid en prostitutie. Door deze problemen neemt de leefbaarheid van de stad af. Bij sommige mensen ontstaat een gevoel van onveiligheid. Ze hebben geen vertrouwen meer in het stadsbestuur, gaan niet meer stemmen en krijgen racistische opvattingen. Verdieping: De grootste steden van de wereld liggen tegenwoordig in de ontwikkelingslanden. Meestal is er één stad die alle andere steden in een land ver overtreft in inwonertal, voorzieningen en werkgelegenheid. Je noemt dat een primate city. De steden in de arme landen verschillen nogal van de westerse steden. - De armste woonwijken liggen aan de rand van de stad (sloppenwijken of squatterwijken). - De welgestelden wonen vlakbij het centrum. - Het urbanisatietempo is erg hoof: de steden groeien zeer snel in inwonertal. Verpaupering: In verval raken van een deel van de stad. Ruimtelijke segregatie: Apart wonen van bepaalde bevolkingsgroepen in eigen woonwijken. Primate city: Stad die alle andere steden in een land ver overtreft in inwonertal, voorzieningen en werkgelegenheid.
9.6 Wat bedreigt het platteland? Leertekst: De landbouw in de Europese Unie en dus ook in Nederland heeft het niet gemakkelijk. - De (internationale) concurrentie tussen de bedrijven is groot. Daardoor worden ze gedwongen tot mechanisatie, specialisatie en schaalvergroting. Als er bij die bedrijven ziekten optreden (zoals BSE, MKZ en varkenspest) heeft dit rampzalige gevolgen. - Er komen steeds meer regels, vooral op milieugebied; bijvoorbeeld over het gebruik van bestrijdingsmiddelen en water, en over de hoeveelheid mest die men op het land mag brengen. Door deze ontwikkelingen neemt het aantal landbouwbedrijven sterk af. De veranderingen in de landbouw waren soms nadelig voor natuur en landschap. - Door mechanisatie was ruilverkaveling noodzakelijk. Het landschap werd saai en onaantrekkelijk. - Er werd veel land ontgonnen. Alleen stukken die voor de landbouw niet interessant waren, zijn als natuurgebieden overgebleven. Die zijn echter sterk versnipperd en liggen geïsoleerd. Ze lijden veel van verdroging en overbemesting. De landelijke gebieden die ver van de stad af liggen, zijn dun bevolkt. Jonge mensen trekken vaak weg naar de stad. Het gevolg kan zijn dat voorzieningen onder de drempelwaarde komen, zodat bijvoorbeeld scholen en winkels verdwijnen. Landelijke gebieden dicht bij de stad hebben weer andere problemen. De invloed van de stad is hier groot. Daarom ontstaat er een grote ruimtelijke druk: veel mensen en activiteiten willen er van dezelfde ruimte gebruikmaken, bijvoorbeeld voor: - suburbanisatie van mensen en bedrijven. Dit leidt tot uitbreiding van de dorpen in de buurt van de stad. Soms is die zo massaal dat rust en ruimte in die dorpen verloren gaan. - Infrastructuur. Het landelijke gebied wordt versnipperd door allerlei wegen. Het landelijke karakter kan verloren gaan. - Aanleg van voorzieningen voor dagrecreatie voor de mensen uit de stad (bijvoorbeeld de Randstad-groenstructuur in het Groene Hart). Verdieping: Door de grote veranderingen in de landbouw staan steeds meer landbouwbedrijven voor de keuze hoe verder te gaan. Daarbij zijn er de volgende keuzes: - Stoppen met het bedrijf; - Verdergaan met schaalvergroting en modernisering, de landbouw wordt dan bijna een industriële bedrijvigheid, die vooral bulkproducten levert; - Overschakeling op gespecialiseerde kwaliteitsproducten en/of op ecologische landbouw, deze levert milieu- en diervriendelijke producten. - Verbreding van het bedrijf met recreatie (agrotoerisme), zorgtaken, verwerking en verkoop aan huis of natuur- en landschapsbeheer.