Hoofdstuk 9

2.4 Dekolonisatie: ieder land gaat zijn eigen weg

• Na WOI begon voor GB de dekolonisatie[5], het uiteenvallen van het Britse wereldrijk. De blanke koloniën kregen als eerste in 1926 hun onafhankelijkheid en ze heten nu old dominions. De andere koloniën werden pas later, na WOII, (India in 1947) onafhankelijk en worden new dominions genoemd. Er is nog steeds een vrijwillige verbintenis tussen het moederland en te dominions; Gemenebest van Naties (Commonwealth of Nations).
• Vanaf 1850 keerde een deel van de Indiase bevolking zich tegen de Britten. Er werd een politieke partij opgericht die India’s onafhankelijkheid van GB moest realiseren, ze vonden dat de Britten niet genoeg deden voor India. Onder leiding van Gandhi werd de Congrespartij (Indian National Congres) een brede volksbeweging. In 1947 zwichtte het Britse bestuur en werd India onafhankelijk. Het werd een federale democratie met een nationale regering in New Delhi. Belangrijk was eenwording en vorming van een nationale identiteit.
• De op landbouwgerichte traditionele samenleving moest gemoderniseerd worden. Industrie en diensten moesten belangrijker worden en de landbouw hervormd. Dit wilde India doen via een socialistische planeconomie via vijfjarenplannen. Een grotere productie was nodig om de groeiende bevolking te kunnen voeden. Alleen de plantagelandbouw[6] was productief, hierop werden op grootschalige manier handelswassen verbouwd voor de wereldmarkt, deze zijn nog steeds in de handen van de Britten.
  De bevolkingslandbouw moest worden verbeterd, qua technische hulpmiddelen en er moest worden gewerkt met bemesting en betere waterbeheersing. Na verbetering hiervan is er een toename in de voedselproductie gekomen.
• De Kenianen eisten zelfbeschikkingsrecht en de teruggave van de landbouwgrond. Vanaf 1950 werd het verzet tegen de Britse overheersing steeds gewelddadiger en de Britten hadden steeds meer militaire middelen nodig. Vanaf 1956 werd er gezocht naar een politieke oplossing van het conflict. En in 1963 werd Kenia onafhankelijk. Ze kozen voor een westers kapitalistisch ontwikkelingsmodel. De overheid probeerde multinationale ondernemingen te interesseren voor investeringen in het land.

3. Groot-Brittannië en globalisering: de economie

3.1 De industrie verandert

• Het proces van de verandering in GB verliep in vier fasen:

1. De opbouw van oude traditionele industrie (tot 1950)
   Vanaf 1800 begon in GB de industrialisatie. De traditionele industrie ontstond. De aanwezigheid van steenkool en ijzererts vormde een belangrijke basis. Voor de textielindustrie was de aanvoer van katoen uit India belangrijk. De arbeiders gingen door gebrek aan transportmiddelen dicht bij de fabrieken wonen en zo ontstonden er grote stedelijke gebieden.
2. De afbraak van de oude industrie (vanaf 1950)
   Door globalisering verloor de traditionele industrie steeds meer terrein en ontstond er werkloosheid. De buitenlandse concurrentie nam toe en er ontstonden afzetproblemen. GB kon door de hoge arbeidskosten en verouderde fabrieken niet meer concurreren op de wereldmarkt. Door schaalvergroting konden de kosten verlaagd worden à 14 staalbedrijven in één staatsstaalbedrijf. De aanpassing op de wereldmarkt zorgde voor internationaal fuseren. Talrijke steenkoolmijnen werden gesloten en alleen dagbouw was nog rendabel. De textielindustrie ondervond concurrentie van goedkope landen zoals China en India. Door de afbraak van de oude industrie ontstonden in GB gebieden met leegstaande fabrieken en weinig economische activiteit (depressed areas).
3. Omvorming van oude industriegebieden (Vanaf 1980)
   De oude industriegebieden moesten een omvorming ondergaan van de economische basis (herstructurering). Ze werden ontwikkelingsgebieden met twee belangrijke actiepunten:

• De ontwikkeling van nieuwe infrastructuur
  Er moest worden aangepast aan de moderne industrie. Er werden bedrijvenparken ingericht met bouwrijpe terreinen. Ook werden er fabrieksgebouwen en kantoren aangeboden. De buitenlandse autobedrijven vestigde zich in GB en zorgde voor veel werkgelegenheid net als de vliegtuigindustrie, defensie-industrie en de elektronische en optische industrie.
• Het levenskrachtig maken van de steden
  De industriesteden kregen een grote aantrekkingskracht voor moderne industriële en dienstverlenende bedrijven via een goed ingerichte en bereikbaar stadscentrum, wat ook zorgde voor economische ontwikkeling.

1. Een filiaaleconomie van multinationals (na 1990)
   Na 1990 werd GB een filiaaleconomie van multinationale ondernemingen (MNO’s)[7], vooral van hightechindustrie. Er kwamen forse investeringen van MNO’s uit vooral de VS, Japan en Duitsland.
   GB had aantrekkelijke vestigingsvoorwaarden: gunstig belastingsysteem, lagere loonkosten in vergelijking met andere EU-landen en de Engelse taal als officiële taal.
   Het nadeel aan een filiaaleconomie zijn dat de MNO’s na vestiging ook snel weer kunnen vertrekken.

3.2 Een diensteneconomie

• Het verlies aan banen in de industrie is goedgemaakt doordat vooral Londen het economisch kerngebied voor diensten is geworden. Samen met New York heeft Londen geprofiteerd van zijn eeuwenlange sterke handelspositie.
• Binnen de zakelijke dienstverlening zijn vooral de financiële diensten belangrijk. Bijna de helft van de bedrijven in Londen hoort tot het cluster van dit soort bedrijfsactiviteiten. Door de hoge concentratie van financiële diensten is Londen een aantrekkelijke vestigingsplek voor hoofdkantoren van MNO’s.
• Londen is een wereldstad. De stad is door internationale dienstverlening een belangrijke rol gaan spelen binnen de mondiale economie. Het is een economisch en mondiaal beslissingscentrum en een knooppunt van kapitaalstromen, verder is het ook cultureel toonaangevend.

3.3 Een kenniseconomie met concurrentiekracht

• GB is een kenniseconomie geworden die gericht is op vernieuwing (innovatie) en het toepassen van nieuwe technologie. Belangrijk is een hoog opgeleide beroepsbevolking en flinke investeringen in onderzoek en productontwikkeling. Het vormt een basis voor concurrentiekracht en heeft er voor gezorgd dat GB een concurrerende economie heeft.
• De ontwikkeling tot een kenniseconomie heeft binnen GB geleid tot een ruimtelijke tweedeling. De noordelijke gebieden zijn de economische zwakke gebieden. Hier heeft de afbrokkeling van de oude industrie geleid tot banenverlies en vertrek van een deel van de bevolking. In het Zuiden (vooral Londen) is door de ontwikkeling van kennisintensieve bedrijvigheid en diensten sprake van economische groei en een toestroom van jonge, hoogopgeleide mensen.

4. Groot-Brittannië en globalisering: de bevolking

4.1 Het ontstaan van een multiculturele samenleving

• Door globalisering zijn er veel migranten van vroegere koloniën: India, Pakistan, het Caribisch gebied en de voormalige Afrikaanse koloniën naar GB geïmmigreerd.
• Na 1962 kwamen er beperkingen op immigratie, maar alsnog nam het aantal migranten fors toe. India is een belangrijke leverancier van migranten.
• Na 2004 zorgde de uitbreiding van de EU met een aantal Oost-Europese landen voor een nieuwe toevoer van migranten. Er is vrij verkeer van arbeid binnen de EU, vooral Polen maken hier gebruik van.

4.2 De negatieve gevolgen van migratie

• De negatieve gevolgen van migratie heeft te maken met de sociale positie van de allochtonen, die een achterstand hebben ten opzichte van de autochtonen. Er is sprake van sociale ongelijkheid die leidt tot regionale ongelijkheid: het voorkomen van grote en ongewenste verschillen in welvaart en welzijn tussen gebieden. De sociale ongelijkheid uit zich op 3 manieren:

1. Er is vaak sprake van achterstelling (discriminatie) op de arbeidsmarkt
2. Er is sprake van woonscheiding: ruimtelijke segregatie
   De immigranten wonen in de grote stedelijke gebieden geconcentreerd en gescheiden van de oorspronkelijke Britse bevolking. Ze wonen in bepaalde wijken die elk hun eigen etnische samenstelling hebben.
3. Door inkomensverschillen is ook sprake van sociale segregatie
   Door hun lage inkomen wonen ze in de verpauperde woonwijken rond het stadscentrum van de grote steden en in woonwijken met sociale huurwoningen. De beter verdienende Britten verlaten dit soort wijken. De suburbanisatie van jonge gezinnen uit de stad heeft dit proces versterkt.

4.3 De positieve gevolgen van migratie

• Er zitten ook positieve gevolgen aan migratie: veel migranten starten een eigen bedrijf, wat banen oplevert. Migranten  hebben ook vaak internationale contacten die voor opdrachten aan Britse bedrijven kunnen zorgen. Ook is er sprake van verrijking van de  bestaande (eet)cultuur.

5. India en globalisering: de economie

5.1 De opbouw van industrie

• Importvervangende industrialisatie (vanaf 1950)
  Zoals elk ontwikkelingsland is India bij de opbouw van de industrie gestart met importvervangende industrialisatie. De overheid heeft bepaald welke soorten industrie werden ontwikkeld en is vaak eigenaar. Om de staatsbedrijven te beschermen, kwamen er invoerrechten op buitenlandse producten. Er ontstond een gesloten planeconomie die aanvankelijke gericht was op het eigen land. Belangrijk zijn drie soorten nationale industrie:

1. De consumptiegoederenindustrie
   Je vindt de bedrijven vooral in en rond de grote steden. Naast staatsbedrijven zijn er ook veel particuliere, meestal kleine bedrijven.
2. Zware industrie
   Vanaf 1950 heeft India zware industrie opgebouwd. Het gaat om de industrie die de aanwezige grondstoffen in grote hoeveelheden verwerkt. Belangrijk zijn mijnbouw, ijzer- en staalindustrie en de chemische industrie.
   De ijzer- en staalindustrie is gebaseerd op de vindplaatsen van steenkool en ijzererts in het noordoosten van India. Na 1990 heeft deze industrie een enorme groei gekend, met Indiase bedrijven die Westerse bedrijven overnamen. Minder gunstig in India zelf is het sterk verouderde productieproces en de lage arbeidsproductiviteit tegenover het Westen.
   De chemische industrie kom je vooral tegen in de industriegebieden rond de steden Kolkata, Mumbai en Chennai.
3. Industrie met veel informatietechnologie
   Vanaf 1970 werd een aantal staatsbedrijven opgericht waar veel hightechtechnologie werd gebruikt. Deze soort industrie deed veel onderzoek en ontwikkeling. Het heeft de basis gelegd voor de later belangrijke IT-industrie.

• Exportgerichte industrialisatie (vanaf 1990)
  Na 1990 werd de economie van India meer open en marktgericht. India ging deelnemen aan de globalisering en er kwam industrie die op export gericht was. Net als bij de Nieuwe Industrielanden (NIC’s) werden buitenlandse bedrijven aangetrokken die in de deelstaten van India wilden investeren. Aantrekkelijk voor bedrijven waren de omvangrijke arbeidsmarkt, de lage lonen en de goed opgeleide mensen. De overheid gaf verder de buitenlandse bedrijven belastingvoordelen.
  Om exportindustrie aan te trekken werd een aantal Export Processing Zones (exportindustriezones) ingericht. Deze hebben gunstige tarieven voor import en export en zijn goed ingericht. Twee soorten exportindustrie zijn erg belangrijk:

1. De textiel- en kledingindustrie
   Deze industrie is sterk over het land gespreid en vinden we vooral rond de steden. Het is een van de grootste werkgevers.
   De industrie blijft groeien en er is een toename van de export. Buitenlandse bedrijven laten in India textiel en kleding maken en hebben zich er gevestigd. India is een belangrijk knooppunt in een mondiaal productienetwerk van textiel (Toyotisme). De lage lonen en het vakmanschap van de werknemers zijn aantrekkelijk (minpunt: kinderarbeid).
2. De IT-industrie
   Veel Amerikaanse en Europese bedrijven laten in India hun computerprogramma’s maken. De bedrijven vind je op een speciaal voor de IT-sector ingerichte industrieparken: de Software Technology Parks (STP’s). vestiging van de vele buitenlandse IT-bedrijven in India hangt samen met het lage loonniveau en de aanwezigheid van goedopgeleide Engelssprekende werknemers.

5.2 Groei van diensten

• De sterke groei van de diensten laat zien dat India steeds meer kenmerken van de semi-periferie heeft. Binnen de zakelijke dienstverlening is de IT-dienstverlening belangrijk. Het gaat om het uitvoeren van wereldwijde dienstverlening voor Amerikaanse en Europese bedrijven. Twee vormen zijn belangrijk:

1. Arbeidsintensieve bedrijfsadministratie
   Het gaat hierbij vooral om het verrichten van routinematige handelingen, zoals de verwerking van betalingen en salarissen.
2. Callcenters
   Dit zijn helpdesks die via telefoon en internet informatie geven aan klanten van bedrijven. Het betreft Engelssprekende landen.

• Een aantal factoren maken India geschikt voor outsourcing (het uitbesteden van diensten aan IT-bedrijven in India):

• De aanwezigheid van een grote groep Engelssprekende en goed opgeleide mensen (erfenis uit het koloniale verleden)
• De lage lonen
• De goedkope en technologisch goede satellietverbindingen en internetverbindingen
• De gunstige geografische ligging van India. (het tijdverschil)

5.3 De tegenstelling oost-west en modern-traditioneel

• De ontwikkeling van industrie en diensten heeft in India gezorgd voor twee tegenstellingen:

1. Een tegenstelling noordoost-zuidwest
   De grens tussen het noordoostelijke deel en het zuidwestelijke deel is globaal de lijn Lucknow-Vijayawada.

• Het noordoostelijke deel is ontwikkeld vóór 1990 en kent veel oude industrie. De economische ontwikkeling was gericht op het eigen land en bij de staatsbedrijven was weinig aandacht voor technologische vernieuwingen. Na 1990 was de oude industrie wel vernieuwd, maar het een toch een beperkte concurrentiekracht.
• Het zuidwestelijke deel kent vooral ontplooiing na 1990, met exportgerichte industrialisatie en mondiale ontwikkeling. Er is veel succes in de IT-industrie en IT-dienstverlening, dat geldt ook voor de textielindustrie. De deelstaat Maharashtra is door Mumbai het belangrijkste economische centrum. Mumbai is niet alleen een grote industriestad, maar ook het belangrijkste financiële en dienstcentrum van de stad. Door goede infrastructuur zijn er veel buitenlandse ondernemingen te vinden. Ook door de mix van bouwstijlen heeft de stad een grote uitstraling.

1. Een tegenstelling modern-traditioneel
   Er is sprake van fragmentarische modernisering: De ongelijke toepassing van technologische modernisering in een land in ontwikkeling. Zorgt voor het naast elkaar voorkomen van modern en traditioneel. Is doorgaans het gevolg van ongelijkheid in een land.

5.4 Een koopeconomie

• India kent al jaren een flinke economische groei en behoort tot de groep van de snel opkomende economieën. Dat komt door de modernisering van de Indiase samenleving na 1990. De economische groei is tegenwoordig vooral gebaseerd op binnenlandse consumptie. Het komt vooral door de sterke toename van de koopkracht van de middenklasse in de bevolking. Hiermee verschilt India met de rest want export is niet alleen de motor van de economische ontwikkeling.

6. India en globalisering: de bevolking

6.1 Een omvangrijke bevolking met veel armoede

• India is een groot land gebaseerd op het inwonertal, en dit blijft groeien. Dalende vruchtbaarheidscijfers (horend bij een land in de semi-periferie) wijzen er wel op dat de bevolkingsgroei in de toekomst gaat afnemen.
• Ondanks het economische succes leven veel mensen in armoede. De armoede is in India ongelijk verdeeld. Er is sprake van regionale ongelijkheid. In samenhang met de armoede is er veel kinderarbeid. Kinderen onder de 14 jaar moeten vaak werken om het gezinsinkomen te verhogen.

6.2 Veel geldzendingen van migranten

• India is in de wereld het land met de grootse omvang van geldzendingen (overmakingen) naar het moederland door migranten. Het geld vormt meestal een noodzakelijke aanvulling op het gezinsinkomen in India. De buitenlandse migratie begon direct na de onafhankelijkheid in 1947. Werk en een toekomst met meer perspectief was meestal het motief voor migratie. De migratie ging naar twee soorten gebieden:

1. De geïndustrialiseerde landen
   Verenigde Staten, Canada en GB. Deze mensen vestigen zich permanent in het nieuwe thuisland. Zijn hoogopgeleid, bijv. IT-sector.
2. De Golfstaten
   Dit betreft contractarbeiders die tijdelijk naar olielanden gaan. Werken vooral in de landbouw en bouw, vrouwen in het huishouden. Na 2000 kwamen er steeds meet hoogopgeleide migranten die betere banen kregen.

6.3 Groei van steden

• India is een land met een hoge bevolkingsdichtheid[8]. Op het platteland waren er te weinig bestaansmogelijkheden voor te veel mensen, dus kwam er een omvangrijke binnenlandse migratie naar de stad op gang. Maar veel Indiërs hadden weinig kans op een baan en een woning. Veel migranten zijn in sloppenwijken (slums) terechtgekomen en zijn arm. Sloppenwijken zijn een voorbeeld van regionale en sociale ongelijkheid.
• In India wonen relatief weinig mensen in de steden, de verstedelijkingsgraad[9] is laag.
• De megasteden in India die meer dan 10miljoen inwoners kennen zijn: Mumbai, Delhi en Kolkata. Maar ze zijn geen wereldsteden, omdat ze geen centra van internationale dienstverlening zijn.

6.4 Een maatschappij met klassen

• India is een standenmaatschappij. De geboorte bepaalt tot welke groep je behoort en wat je plaats in de samenleving is. Zo een geboortegroep wordt kaste genoemd. Binnen het kastensysteem is er nog sprake van een tweedeling:

1. De vier varna’s of standen
   Het gaat om vier groepen met ieder een eigen beroep. Er is sprake van een aflopende volgorde van reinheid en rang, met aan de top de brahmanen (de priesters). Zij zijn zo rein dat ze nooit voedsel mogen eten dat door niet-brahmanen is bereid.
2. De onaanraakbaren (de paria’s)
   Noemen zich ook wel dalits, vertrapten. Zij zijn de restgroep die gescheiden van de rest moet leven en het vuile werk moeten doen.

• Het kastenstelsel is in 1950 met het aannemen van de Indiase grondwet officieel afgeschaft. Maar dit gaat maar langzaam weg en er is nog veel van te merken. Vooral op de dalits wordt nog steeds neergekeken en ze worden nog steeds vernederd.
• De economische groei heeft na 1990 gezorgd voor een verandering in de samenleving. Er heeft zich een middenklasse met koopkracht gevormd. Het gaat om een groep mensen die goed verdient en gericht is op consumptie. De middenklasse zorgt voor een doorbreking van het kastenstelsel. Je geboorte bepaalt niet meer automatisch je toekomst. Deze overgang naar een moderne samenleving is in de steden sterker dan op het platteland.
• De invoering van de vrijemarkteconomie door de globalisering en de opkomst van de middenklasse heeft de tegenstellingen in de Indiase samenleving vergroot. Er zijn grote verschillen tussen arm en rijk en er is toenemende sociale ongelijkheid. Naast de discriminatie door het kastenstelsel is er in traditionele gemeenschappen ook nog achterstelling van vrouwen.

8. Kenia en globalisering: economie en bevolking

7.1 Ongelijkheid tussen noord en zuid

• Kenia is een land dat hoort in periferie van het wereldsysteem (dit is te zien aan de aandeel van landbouw). Binnen Kenia bestaan ten aanzien van de mogelijkheden voor de landbouw wel grote verschillen. Klimaat en de hoogteligging van het landschap zijn belangrijke sturende factoren:

• Bij het klimaat bepaalt de omvang van de neerslag de mogelijkheden van de landbouw. In het noorden en noordoosten is er een steppe- en woestijnklimaat (BS en BW), de neerslag is gering à veeteelt met extensieve beweiding door schapen-, geiten en runderen. In het zuiden en zuidwesten is er een overwegend moessonklimaat (Aw en Cw), veel neerslag, hoge temperatuur en droge tijd in de winter à productieve landbouw.
• De hoogteligging van het landschap verschilt sterk binnen Kenia. Dominant is het voorkomen van een noord-zuid lopend slenkensysteem (Great Rift Valley). Dat wordt westelijk en oostelijk begrensd door horsten die een hoogland met een wat koeler klimaat vormen. De bodem van de slenk en de flanken van de horsten hebben een vruchtbare bodem die goed geschikt is voor landbouw. Er zijn ook vulkanen en een hoge berg, wat geliefd is bij toeristen.

• Mede dankzij de verschillen in klimaat en mogelijkheden voor de landbouw bestaat er in Kenia regionale ongelijkheid tussen noord en zuid:

• Het noorden is een droog gebied met weinig mogelijkheden voor economische ontwikkeling. Het is een gebied met veel armoede waar regelmatig sprake is van voedseltekorten. In zeer droge jaren is er hongersnood. Er zijn districten waar een derde van de bevolking ondervoed is.
• Het zuiden is een gebied met gunstige factoren die economische ontwikkeling bevorderen. Met meer voorzieningen, betere infrastructuur en een hoger opgeleide bevolking spreekt het aan voor buitenlandse ondernemingen. De steden in het zuiden ontwikkelen zich sterk.

7.2 Landbouw voor eigen gebruik en export

• Landbouw draagt voor een kwart bij aan het bbp van Kenia en zorgt voor veel werkgelegenheid. Door de landbouw kan Kenia in zijn eigen behoefte voorzien (uitgezonderd graan).
• De export van Kenia bestaat voor meer dan de helft uit landbouwproducten. Het maakt de opbrengst van export kwetsbaar, omdat de prijzen van landbouwproducten op de wereldmarkt sterk kunnen schommelen en de weersomstandigheden invloed hebben op de oogsten.
• De export van thee is een belangrijke pijler van de Keniase economie. Kenia is de tweede exporteur van thee in de wereld, na India. De theeplantages bevinden zich vooral in het zuidelijk deel van de Great Rift Valley (veel neerslag, zon en warmte en ideale bodem). De meeste theeplantages zijn eigendom van multinationals, maar er zijn ook kleine boeren die voor multinationals produceren.
• De export van bloemen en tuinbouwproducten gaan ook goed in Kenia, door de toenemende vraag in de rijke landen. Investeringen van buitenlandse ondernemingen zijn hierbij de motor. Kenia kan hier goed in voorzien door:

• Een klimaat dat groei van planten gedurende het hele jaar mogelijk maakt (stabiel aanbod).
• De aanwezigheid van geschoolde en betaalbare arbeidskrachten.
• Gunstige investeringsvoorwaarden van de overheid.
• Goede mogelijkheden voor snel transport door lucht. De luchthaven van Nairobi is een belangrijk knooppunt (hub[10]) bij de verdeling van luchtvracht.

• Vooral de bloemensector is voor Kenia belangrijk. Het geeft veel werkgelegenheid en het helpt Keniase ondernemingen groeien. Nederlandse importeurs kopen de bloemen voor import en export en zo maakt Kenia deel uit van een mondiale bloemenketen.

7.3 Formeel en informeel werk in industrie en diensten

• Na de onafhankelijkheid werd Kenia gezien al een van de meest politiek stabiele landen in Afrika. Dit maakt het mogelijk om buitenlandse kapitaal aan te trekken voor de ontwikkeling van de industrie. Om de dure import van buitenlandse industrieproducten te verminderen, werd de opbouw van importvervangende industrie gestimuleerd, met hoge importheffingen. Er kwam een groei van de industrie, maar er volgde al snel een periode van stagnatie. De Keniaanse bedrijven werkten weinig efficiënt door het gebrek aan buitenlandse concurrenten.
• Na 1990 kwam er een nieuw industriebeleid. De overheid ging de opbouw van exportindustrie stimuleren. Een groot aandeel kreeg de verwerking van producten van de landbouw voor de export. Ook kwam er assemblage van auto’s en chemische industrie. Er volgde groei van de industrie die echter vooral gebaseerd was op stijgende binnenlandse vraag. De industrie is vooral geconcentreerd in grotere steden zoals Nairobi en Mombasa.
• Er zijn ook kleine ambachtelijke bedrijfjes die door de overheid worden gestimuleerd door leningen te geven. Ze maken vaak in de buitenlucht kunstvoorwerpen, kleding, huishoudelijk apparatuur of onderdelen van auto’s maken of repareren. Ze recyclen vaak materiaal dat anders als afval zou worden weggegooid.
• Veel mensen werken in Kenia in de informele sector. Het gaat om allerlei activiteiten en kleine bedrijfjes die niet bij de overheid zijn geregistreerd en waarvoor geen belasting wordt afgedragen (zwart werk). Dit komt doordat er te weinig formele banen zijn. Er is door het toerisme veel werk in de dienstensector, zowel formeel als informeel.
• Het internationale toerisme is voor Kenia een belangrijke, maar kwetsbare inkomstenbron. Slechte economische omstandigheden in de rijke landen op politieke onrust in Kenia hebben onmiddellijk gevolgen voor de inkomsten uit toerisme.

7.4 Een snelle bevolkingsgroei en verstedelijking

• Kenia kent een grote bevolkingsgroei, dat is typerend voor een land dat zich in het begin van de transitiefase van het model van de demografische transitie[11] bevindt. Kenmerkend is een hoog geboortecijfer en een dalend sterftecijfer. Een dalend sterftecijfer komt door verbeterde voedsel- en drinkwatervoorziening en gezondheidszorg in het zuiden van Kenia. De jonge bevolking is de grootste oorzaak van het hoge geboortecijfer. Op het platteland is het geboortecijfer hoger dan in de rest van het land. Door de grote groei van de bevolking zou er later dus ook meer werkgelegenheid noodzakelijk zijn.
• De bevolking van Kenia is ongelijk gespreid. In het nattere zuiden is de bevolkingsdichtheid groter dan in het droge noorden. Daarnaast is er een toename van het aantal mensen dat in steden woont. De verwachting is dat de verstedelijkingsgraad in snel tempo gaat toenemen. Migratie en natuurlijke bevolkingsgroei zijn motoren van de groei van steden. Veel mensen trekken door armoede van het platteland naar de stad, maar ze vinden hier vaak alleen maar werk in de informele sector en wonen in sloppenwijken.
• Kenmerkend voor een perifeer land als Kenia is de arbeidsmigratie naar zowel semi-perifere landen als centrumlanden. De arbeidsmigranten zorgen voor een geldstroom naar Kenia. Hoog opgeleide mensen vertrekken naar centrumlanden. Laag opgeleide mensen (vooral vrouwen) vertrekken naar het Midden-Oosten om als schoonmaker of huishoudelijk hulp te werken. Maar door de slechte werkomstandigheden en seksueel geweld is deze arbeidsstroom door de overheid verboden. Verder zijn er de Keniase atleten die hun startgeld en prijzen en geld van wedstrijden naar hun thuisland sturen.

7.4 Een snelle bevolkingsgroei en verstedelijking

• Kenia kent een grote bevolkingsgroei, dat is typerend voor een land dat zich in het begin van de transitiefase van het model van de demografische transitie[11] bevindt. Kenmerkend is een hoog geboortecijfer en een dalend sterftecijfer. Een dalend sterftecijfer komt door verbeterde voedsel- en drinkwatervoorziening en gezondheidszorg in het zuiden van Kenia. De jonge bevolking is de grootste oorzaak van het hoge geboortecijfer. Op het platteland is het geboortecijfer hoger dan in de rest van het land. Door de grote groei van de bevolking zou er later dus ook meer werkgelegenheid noodzakelijk zijn.
• De bevolking van Kenia is ongelijk gespreid. In het nattere zuiden is de bevolkingsdichtheid groter dan in het droge noorden. Daarnaast is er een toename van het aantal mensen dat in steden woont. De verwachting is dat de verstedelijkingsgraad in snel tempo gaat toenemen. Migratie en natuurlijke bevolkingsgroei zijn motoren van de groei van steden. Veel mensen trekken door armoede van het platteland naar de stad, maar ze vinden hier vaak alleen maar werk in de informele sector en wonen in sloppenwijken.
• Kenmerkend voor een perifeer land als Kenia is de arbeidsmigratie naar zowel semi-perifere landen als centrumlanden. De arbeidsmigranten zorgen voor een geldstroom naar Kenia. Hoog opgeleide mensen vertrekken naar centrumlanden. Laag opgeleide mensen (vooral vrouwen) vertrekken naar het Midden-Oosten om als schoonmaker of huishoudelijk hulp te werken. Maar door de slechte werkomstandigheden en seksueel geweld is deze arbeidsstroom door de overheid verboden. Verder zijn er de Keniase atleten die hun startgeld en prijzen en geld van wedstrijden naar hun thuisland sturen.

7.5 Verlaat Kenia de periferie?

• Negatief voor Kenia is de armoede onder grote delen van de bevolking, politieke instabiliteit en de veelvoorkomende corruptie. Kenia kent veel etnische bevolkingsgroepen die ieder hun eigen politieke agenda hebben, het leidt veelvuldig tot politieke conflicten.
• Kenia heeft ook een paar troeven die kunnen zorgen voor een positieve ontwikkeling:

• De hoofdstad Nairobi wordt door veel multinationals gezien als een aantrekkelijke vestigingsplaats met een regionaal knooppunt (hub), van waaruit ze allerlei diensten leveren. Nairobi heeft internationaal ook aanzien, omdat hier twee hoofdkantoren van organisaties van de VN gevestigd zijn.
• Kenia is een land dat dankzij zijn jonge bevolking en goede onderwijs een grote vooruitgang kent in het toepassen van informatie- en communicatietechnologie. Het is een voorbeeld van gedeeltelijke technologische modernisering van een land in ontwikkeling (fragmentarische modernisering). Het gebruik van ICT zal de werkwijze van de oude economie van Kenia sterk doen veranderen. Door de goed Engels sprekende bevolking, zal er een groei in de IT-dienstverlening kunnen komen.

[1] Wereldsysteem: Een samenhangend geheel van landen in de wereld, met elkaar verbonden door onderlinge relaties.

[2] Kolonialisme: Het onder koloniaal gezag brengen van gebieden. Het doel was het dienen van de economische en militaire belangen van deze Europese staten.

[3] Regionale ongelijkheid: Het voorkomen van grote en ongewenste verschillen in welvaart en welzijn tussen gebieden.

[4] Sociale ongelijkheid: Ongelijkheid in leefomstandigheden binnen een sameleving.

[5] Dekolonisatie: De ontwikkeling van koloniën naar zelfbestuur en onafhankelijkheid.

[6] Plantagelandbouw: Landbouw op grote bedrijven in de tropen of subtropen waar men met moderne middelen en in monocultuur (één) gewas) produceert voor de wereldmarkt.

[7] MNO’s: Grote bedrijven die in verschillende landen (dochter) ondernemingen hebben. Ze beschikken over veel kennis en kapitaal en worden gekenmerkt door strategisch handelen.

[8] Bevolkingsdichtheid: Het gemiddelde aantal mensen dat in een land of gebied per km2 woont. Totaal aantal mensen delen door de oppervlakte.

[9] Verstedelijkingsgraad: Het percentage mensen in een land dat in stedelijke nederzettingen woont.

[10] Hub: Knooppunt (spil of naaf) waar verdeling van goederen plaatsvindt.

[11] Model van demografische transitie: algemeen model dat van een land de verandering in de verhouding tussen het geboortecijfer en het sterftecijfer aangeeft.