Hoofdstuk 5: Nederland in ontwikkeling

Aardrijkskunde hoofdstuk 5 Nederland in ontwikkeling
§1 Strijd tegen het water
A Houden we het droog?
Klimaatverandering-> Meer problemen toekomst om overstromingen door rivieren en zee tegen te gaan, vooral in de winter; meer regen->rivieren meer water afvoeren.
Zeespiegel stijgt->smelten ijskappen, uitzetten zeewater, hogere temperatuur.
Bodemdaling->winning zout, gas, daling grondwater spiegel
gas->groningen                                               ↓          

                                               In natte gebieden wordt steeds meer water afgevoerd.

Gevolgen->veengebieden
                               ↓
bij ontwatering
↓
zakken als er zuurstof bij komt
↓
plantenresten + zuurstof zorgt voor het vergaan
↓
daardoor daling bodem 3 cm p.j.

B Hoe gaan we met rivieroverstromingen om?
 

1. Verhogen, verstrekken, verbreden winterdijken

2. Meer ruimte geven aan rivieren bijv. door verlagen v.d. kribben.

Winterdijk: hoge dijk die op enige aftand van de rivier is aangelegd.
Doel: rivierwater tegenhouden + binnendijks gebied beschermen.
Binnendijks gebied:  gebied dat door dijken beschermd wordt.
Doel: normaal gesproken staat het niet onderwater.

1995 dreigen winterdijken te breken langs de Maas + Rijn ->bewoners worden geëvacueerd->rivierdijken met zandzakken.
Zomerdijk: lage dik die dicht bij de rivier is aangelegd.
Doel: rivierwater zoveel mogelijk tegenhouden maar bij hoog water eroverheen en uiterwaarden onder water zetten.
Uiterwaard: gebied tussen winterdijk en de zomerdijk ligt in het buitendijkse gebied: gebied dat niet beschermd wordt door dijken.
-soms onder water
-Als niet onderwater: gebruikt als landbouw en recreatie gebied.
Kribben: dammetjes aan de zijkant van een rivier die ervoor zorgen dat het water in het midden v.d. rivier blijft stromen. De rivier blijft daardoor op diepte wat gunstig voor de scheepvaart is.
Meer ruimte voor de rivier door:
-Kribben lager maken.
-Verschillende plekken uiterwaarden verlaagd of geulen graven.
-Binnendijks gebied/winterdijk verplaatsen verder v.d. rivier of hoogwatergeulen graven: geulen die bij hoogwater in de rivier het teveel aan water kunnen opvangen.
Doel: meehelpen voor het afvoeren van het rivierwater.
C Hoe verkleinen we de kans op overstromingen door de zee?
1953 grote watersnoodramp overstromen delen Zeeland, Zuid-Holland, Noord-Brabant
->NL begint aanleg Deltawerken
Doel: NL veiliger door kustlijn verkleinen + dijken verhogen
Kustlijn 700 km korter-> afsluiting zeearmen Haringvliet, Grevelingenmeer

Dijken->hoog genoeg zware stormvloed tegen houden, zeespiegel stijging, bodemdaling sommige dijken opnieuw verhoogd worden zoals langs  de Westerschelde en de Waddenzee
Duinen aandacht: Kust zeeland, Noord- en Zuid-Holland
Waddeneilanden->zandsuppletie: het opspuiten van zand.
§2 Bevolking: groei & afname
A Hoe is de demografische ontwikkeling van NL?
demografie->veranderingen in bevolkingsaantal
+samenstelling v.d. bevolking

2010 16,6 miljoen inwoners
tot 2040 verwachting nog groei-> daarna verwachting lichte afname bevolking
Oorzaak:
natuurlijke bevolkingsgroei -> geboorte-sterfte
Migratiesaldo->immigranten-emigranten

Natuurlijke bevolkingsgroei wordt steeds kleiner. Na 2035 sterfteoverschot: sterven meer mensen dan baby’s geboren worden, maar de Nederlandse bevolking neemt dan niet af want het migratiesaldo is groter dan het sterfteoverschot.
Verandering
-inwoneraantal
-samenstelling->minder 0-19 jarigen hoge oploop 20-65 jarigen

Huishoudensverdunning: huishoudens worden steeds kleiner.
Voorbeelden:
-mensen wonen langer op zichzelf
-kinderloos
-echtscheidingen
-toename bejaarden; vaker alleenstaand door verlies levenspartner

Huishoudens worden langzamer kleiner ze groeien nu nog wel de komende jaren.
B Welke gebieden worden voller?
Nederlandse bevolkingsgroei nog niet gelijk verdeeld:
volle gebieden worden voller, lege gebieden worden leger.
2040 Randstad + Midden-Nederland groeien + vier grote steden + Almere
Ook buiten Randstad gemeentes groeien namelijk: Nijmegen, Zwolle & Groningen

Bevolking randgemeenten neemt toe
↓
migratie, natuurlijke bevolkingsgroei
 

Immigranten naar grote steden
-werk
-veel landgenoten
Jongeren naar grote steden
-studie
-baan

Groei randgemeentes
-jonge gezinnen weg uit steden
-meer eengezinswoningen ruimte voor kinderen
C Welke gebieden worden leger?
Periferie: deel van Nederland ver buiten de Randstad
De afname wordt hier verwacht, het proces is al aan de gang in Groningen, Limburg, Zeeland.
Het aantal bewoners neemt af door het vertrekoverschot + sterfteoverschot
                                                                              ↓                                          ↓
Jongeren vertrekken naar centrale delen                                          achterblijvende bevolking veroudert
van Nederland
↓
ontgroening: afname van het aandeel v.d. bevolking van mensen onder de 20 jaar

Vergrijzing
sterftecijfer hoger
geboortecijfer lager
Arbeidsmarkt invloeden:
-ontgroening
-vergrijzing
-actieve bevolking: deel dat betaald werk doet wordt kleiner
-Minder  kinderen->scholen sliuten
-meer ouderen->meer ziekenzorg
-minder mensen->winkels sluiten
woningen vraag neemt af bij minder huishoudens anders niet
Er wonen dan gemiddeld minder in een huis->leegstand, verloedering->oplossing->slopen->meer ruimte, natuur, recreatie
§3 De stad van de toekomst
A Welke rol spelen steden?
Steden->belangrijk economie, motor v.d. economie
NL merendeel beroepsbevolking -> dienstensector

Sterke steden
-creatieve steden: een stad die hoog scoort op het beid van talent, technologie en tolerantie.
Talent: hoge scholen, universiteiten + creatieve industrie: bedrijven die nieuwe goederen en diensten produceren zoals architectenbureaus, reclameontwerpers, game designers, uitgeverijen, persbureaus, producenten van tv-programma’s, theatervoorstellingen.
Tolerantie
manier waarop steden omgaan met nieuwkomers uit alle delen v.d. hele wereld
-welkom/tegengewerkt
-vergunning bedrijf wel/niet
Stedelijke netwerken: sterk verstedelijke gebieden, die bestaan uit grotere en kleinere steden die onderling samenhangen.

-Randstad
Veel verkeer, stad besturen zoeken samen naar oplossingen voor problemen, verbereten openbaar veover of leggen natuur & recreatiegebieden aan.
-hoogwaardige voorzieningen: musea, inuversiteiten, voorzieningen voor topsport, grote winkelcentra.
B Uitbreiden of inbreiden?
steden->meer ruimte nodig
↓
randsteden ontstaan nieuwe bedrijventerreinen en woonwijken

Door deze uitbreidingen->verschil platteland + stad verdwijnt
Er vindt plaats: verrommeling: aan de stadsrand en langs snelwegen versnippert het open landschap. Het gebied gaat steeds meer op een stad lijken.
-lelijk->regering bijsturen->plannen inrichting ruimtes
-> ruimtelijke ordening: plannen maken voor de inrichting van de ruimte
Daarom door gemeentes/provincies aangewezen gebieden waar stad sterk mag groeien
↓
Vinex-locaties: uitbreidingsgebieden in of vlakbij grote steden
Afkorting van : Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra
-veel werk, dicht bij werk wonen
-woonwijken->vinex-wijken op Vinex-locaties
-saai, veel dezelfde soort bouw
-slim, zuinig, minder ruimte
-vervangen verouderde bedrijven terreinen, verouderde wijken

Inbreiden: nieuwbouw in de bestaande stad en op open plekken binnen de bebouwde kom
C Probleemwijken of prachtwijken?
Steden twee deling
Aantrekkelijke wijken<>wijken slechte kwaliteit

1900 vlak na WO2
-vaak probleemwijken
-als mensen genoeg geld hebben vertrekken ze hier
-wonen vooral mensen met een laag inkomen
-werkloosheid hoger
-opleidingsniveau lager dan gemiddeld
->laaggeschoolden niet-westerse allochtonen
↓
daardoor ontstaan probleemwijken met veel werkloosheid, criminaliteit, geweld, verslavingsproblematiek
↓
Aanpakken->stadsvernieuwing: het verbeteren en veranderen van de inrichting van de wijken.
Dat kan op twee verschillende manieren namelijk:
-renoveren: het opknappen van woningen
-saneren: nieuwbouw na sloop van gebouwen
§4 Het platteland van de toekomst
A Hoe ontwikkelt de landbouw zich?
landbouw->ontwikkeling
Daling landbouwbedrijven 11300 (1995) -> 75000 (2008)
Maar bedrijfsgrootte nam toe.

Intensivering: sterke toename van de opbrengst per hectare en per dier het gebruik van kunstmest, machines, computer en de juiste gewassen en dieren.
Schaalvergroting: grotere productie door grotere bedrijven en intensivering

Landbouw
-belangrijke rol
-60% van de oppervlakte voor landbouw in gebruik
-akkerbouwers +veetelers produceren voedsel -> leveren grondstoffen biobrandstof
-grote rol beheer landschap
-vrije wereld handel-> meer concurrentie akkerbouw + veeteelt uit het buitenland
->concurrentie aankunnen ->schaalvergroting gaat door
-aandacht milieu->duurzame productie bijv. door minder bestrijdingsmiddelen
Tuinbouw is op wereldformaat
-5 gebieden glastuinbouw sterk geconcentreerd -> greenports
3 gebieden glastuinbouw + bloembollenteelt die verder mogen groeien

bio-industrie: een vorm van intensieve veehouderij waar boeren op industriële schaal voedsel produceren van varkens, kalveren, kippen & geiten.

-meer verzet
-Noord-Brabant bouw zeeer grote stallen verboden
-regering bedrijven voor bioindustrie concentreen enkele gebieden
-duurzame vormen in opkomst
B Wat is de rol van natuur en landschap?
natuur->belangrijk toekomstige inrichting platteland

biodiversiteit: de variatie van het aantal planten & diersoorten
-regering wil toename->leefomgeving mensen verbetert
->probleem natuur versnippert door de aanleg van een weg door een natuurgebied.

verdeeld in kleinere stukken
↓
biodiversiteit->natuurgebieden met elkaar verbonden daarom
↓
Ecologische Hoofdstructuur (EHS): een slinger van met elkaar verbonden natuurgebieden in Nederland.
->meer natuurgebieden
↓
regering provincies, stichtingen bijv. Gelders landschap kopen landbouwgrond op
↓
nieuwe natuur ontwikkelen

20 nationale parken->visite kaartje v.d. EHS
                                               ↓
natuur ongestoord ontwikkelen

Nationale landschappen: gebieden met typisch Nederlandse landschappen
-eigen natuur, grondgebruik, bebouwing, bijv. dorpsgezichten + forten
C Leefbaar platteland?
-mensen houden niet van drukke steden
-daardoor grote delen van Nederalnd verstedelijkt
-veel voorzieningen winkels, kinderopvang, scholen, bibliotheken, theather , ziekenhuizen->grotere stad

“echte” landelijke gebieden
-leger
-rust en ruimte
-weinig mensen, kleine bevolking zorgt voor problemen. Bijv. winkels gebrek aan klanten
leefbaarheid gaat achteruit voor mensen zonder auto
openbaar vervoer is er niet altijd daarom de oplossing buurtbus + rijdende voorzieningen.