Hoofdstuk 4, Water

Samenvatting AK H4; Water Par 1 t/m 3

De begrippenlijst
Benedenloop, bovenloop, middenloop: Delen van een rivier in het laagland, het gebergte en daartussen
Delta: Riviermonding waarbij de rivier zich steeds vertakt en zand en klei neerlegt.
Komgrond: Laaggelegen gebied in het rivierengebied dat bestaat uit zware klei die door de rivier is neergelegd.
Meander: bocht in een rivier
Oeverwal: Het gebied langs een rivier dat bestaat uit zandig materiaal dat door de rivier is neergelegd
Stroomgebied: Het gebied waarvan al het water in een hoofdrivier terecht komt

Waterscheiding: Grens van een stroomgebied

American way of life: De manier van leven de Amerikanen waarbij ze ervan uitgaan dat het land onbegrensde mogelijkheden heeft.
De American way of life heeft geleid tot ernstige schade aan het milieu.
Debiet: Afvoer van een River
Het debiet van de Rijn is groter dan dat van de Maas
Gletsjerrivier: De rivier die zijn water vooral door het afsmelten van gletsjers en sneeuw krijgt.
Gletsjerrivieren moeten vaak in het voorjaar de grootse afvoer van water verwerken.
Inter-tropische convergentiezone (itcz) : Het gebied met lagedrukgebieden rond de evenaar waar lucht ban het noordelijke en zuidelijke halfrond bij elkaar komt.
De inter-tropische convergentiezone ligt in Juli helemaal op het noordelijk halfrond.
Koelwater: Water dat is gebruikt om machines in een fabriek of centrale te koelen
Koelwater is vaak warmer dan de rivier waarin het wordt geloosd
Moesson: Wind die een gedeelte van het jaar van zee waait en dan veel neerslag brengt
De kans op overstromingen in Bangladesh is het grootst in de moessontijd

Regenrivier: Een rivier die zijn water alleen uit tegen krijgt.
De maas is een echte regenrivier.
Regiem: De jaarlijkse schommelingen in de afvoer van een rivier
Het regiem van gemengde rivieren is gelijkmatiger dan dat van regenrivieren
Riviervlakte: Het gebied dat zonder dijken regelmatige door de rivier werd overstroomd
De riviervlakte van de Mississippi is op sommige plaats wel 80 km breed
Tropische storm (Hurricane) : Storm die boven een warme zee ontstaat doordat waterdamp bij het opstijgen snel condenseert.
Tropische stormen hebben verschillende delen van de wereld verschillende namen: in Azië heten ze tyfoon, in Amerika Hurricane.

Verhang : hoogteverschil van een rivier per kilometer.
Het verhang van een rivier bepaalt de stroomsnelheid
Verval: Het hoogteverschil van een rivier tussen de bron en monding
Het verval van de Mississippi is ongeveer 500 meter.
Verzilting: Het zouter worden van (grond)water door verdamping van water, waarbij het zout in de bodem achterblijft.
Verzilting is een probleem bij irrigatie.

Waterbeheer : Het regelen van de waterstand.
In een vlak land als Nederland is een goed waterbeheer erg belangrijk.

1. De Mississippi
Het stroomgebied van de Mississippi is 1/3 van de VS. De waterscheidingen worden gevormd door de Rocky Mountains in het Westen en de Appalachen in het Oosten. De Mississippi is een gemengde rivier. Het debiet van de Mississippi is 8x groter dan dat van de Rijn. Als het verval(hoogste verschil tussen bron& monding) van een rivier groot is, is het verval (hoogteverschil per kilometer) klein. Hoe groter het verval, hoe sneller de rivier stroomt. De zijrivieren van de Mississippi die in de Rocky Mountains zijn ontstaan, nemen veel sediment mee. Oeverwallen ontstaan doordat sediment bij overstromingen in de benedenloop wordt neergelegd. En verder van de rivier lager gelegen komgronden.
De Mississippi wordt op veel manieren gebruikt:
• Afvoer van overtollig water
• Transport via boten - scheepvaart mogelijk via 29 sluizen die de waterstand regelen
• Stuwdammen voor - Irrigatie en elektriciteitsopwekking
• Meren die zijn ontstaan door de dam, worden voor recreatie gebruikt( Sakakaweameer)
• Koelen van generatoren in elektriciteitscentrales en machines in fabrieken.
Het koelwater wordt dan uit de rivier gehaald en komt warmer terug, dat is nadelig omdat - zuurstofgehalte neemt af, dat heet thermische vervuiling
Omdat dat te voorkomen, wordt het water eerst afgekoeld in koeltorens.
Een rivier kan sneller gaan stromen omdat ;

• Dijken en muren, waardoor het water zich niet kan verspreiden over de riviervlakte, daardoor stroomt het water sneller naar de benedenloop
• Snelheid waarmee water in de rivier komt, als in een bovenloop van een rivier bossen worden gekapt, verdampt er geen water meer van de bladeren. Er komt dus meer water op de bodem, dus in de rivier.
• In een bos zakt veel water in de grond (infiltratie) , het wordt daar vastgehouden door de wortels, maar als bossen worden vervangen door landbouwgrond, wegen of bebouwing stroomt het water na een bui sneller of het opp. Naar de rivier
• Ten slotte is het geschikt voor de scheepvaart, door de diepe vaargeulen kan er meer water stromen, de afvoer gaat dan sneller. Ook door het afsnijden van korte bochten wordt de rivier korter.

2. Water in het westen
De grootse waterverbruiker in het Zuid- westen van de VS is de landbouw. In de winter groeien de gewassen juist goed. De Mexicaanse boeren gebruiken veel meer water in droge perioden dan de Amerikanen. Dat komt door de manieren van irrigeren. De Mexicanen lopen overdag over de akker, daardoor verdampt er veel water. Het in het water opgeloste zout blijft dan in de bodem achter. De vruchtbaarheid gaat hierdoor achteruit. In Amerika irrigeert men ’s morgens vroeg of ’s avonds. In Amerika betaalt met gemiddeld 2x zoveel aan drinkwater als in Nederland. Dat komt doordat de meeste Amerikanen dachten dat ruimte en natuurlijke hulpbronnen onbeperkt gebruikt kunnen worden. Dit heet de “American Way of Life”
Om het water uit natte tijden te gebruiken in de droge tijden, worden stuwmeren aangelegd. De dammen beperken ook de kans op modderstromen en overstromingen .
door de afname van de stroomsnelheid bezinkt het meegevoerde zand in stuwmeren. In het zuiden van California komt daardoor bijna de helft minder zand in zee. Omdat rivieren 70 tot 90% van het zand aanvoeren, waaruit stranden worden opgebouwd, worden de stranden smaller.

3. Natte voeten in Azië
Bangladesh ligt aan de monding van de Ganges en de Brahmaputra. Omdat er in perioden met veel neerslag snel veel water uit het gebergte blijft toestromen, wordt het laagland daardoor regelmatig overstroomd en bedekt met nieuwe lagen slib. Het is gunstig, maar het zorgt ook voor overstromingen.
Er zijn 3 factoren die veel invloed hebben op de grote hoeveelheid neerslag .

• Het land ligt op 23 graden NB. In de zomer staat de zon loodrecht op dat gebied, waardoor het er erg warm wordt. Warmer dan ze zee ten zuiden van Bangladesh. De warme lucht stijgt op, en koelt af. De in de lucht opgeloste waterdamp condenseert en daarbij ontstaan regendruppels, die weer vallen.
• Door de opstijgende lucht ontstaat een lagedrukgebied. De lucht uit de omgeving waait naar de lagedrukgebied. Vooral de wind van het zuiden is belangrijk, die komt van een warme zee en bevat veel waterdamp.
• Ligging aan de rand van de Himalaya, de lucht vanuit het zuiden moet tegen dit gebergte omhoog en zo wordt het opstijgen van lucht gestimuleerd.
Alleen in zomer regent het in Bangladesh veel, dan ligt Bangladesh in de inter-tropische convergentiezone(Itcz) , de lagedrukgebieden waar de lucht van het Noordelijke en zuidelijke halfrond bij elkaar komt. In de winter staat de zon loodrecht op het Zuidelijk halfrond. De meeste zonne- energie bereikt dan een deel van de Indische Oceaan, waardoor de ITCZ verschuift. Dan is er veel neerslag op zee. In de winter komt de wind vanuit het noorden, en is het er dus droog. Een wind die een deel van het jaar voor veel neerslag zorgt, noem je de moesson. Ook is de kans op tropische stormen tijdens de moesson groot.