Hoofdstuk 4

· De Stormvloedkering in de Nieuwe Waterweg

4.3 Adaptief deltamanagement

Met adaptief deltamanagement wil de overheid op een flexibele manier Nederland klimaatbestendig en waterrobuust inrichten. Om ons land voor de toekomst veilig te stellen, werkt het Deltaprogramma met vijf deltabeslissingen.

• Waterveiligheid: bescherming tegen overstromingen.
• Zoetwater: het voorkomen van watertekorten.
• Ruimtelijke adaptatie: zo bouwen dat je rekening houdt met het water.
• Rijn-Maasdelta: het veiligstellen van de Rijnmond-Drechtsteden en de Zuidwestelijke Delta.
• IJsselmeergebied: het veiligstellen van de zoetwatervoorraad en voorkomen van overstromingen.

Iedere deltabeslissing is uitgewerkt en geeft richtlijnen voor de toekomst. En deze deltabeslissingen zijn vooral gebaseerd op het motto ‘’Ruimte voor de rivier’’ Zo zijn de laatste honderd jaar  de rivieren deels gekanaliseerd. En houden de kribben de rivier in zijn stroombed en verbeteren zij de bevaarbaarheid. Hierdoor blijft de stroomgeul in het midden, worden de buitenbochten tegen erosie beschermd en blijft de stroomgeul diep genoeg voor de scheepvaart. Op diverse plaatsen zijn stuwen met sluizen aangelegd om zo de waterstand te regelen en de rivier voor schepen bevaarbaar te houden. Het dwarsprofiel in de benedenloop bestaat uit winterdijken, uiterwaarden en zomerdijken. Het denken dat een rivier meer ruimte moet krijgen, is pas na de overstromingen in de jaren negentig van de vorige eeuw ontstaan.
Voor die tijd handelde men op basis van de Deltawet uit 1953 waarin stond dat alle rivierdijken zo hoog moesten worden dat ze weerstand konden bieden aan extreem hoge waterstanden. Na 1995 werd duidelijk dat je met alleen dijkverzwaringen, noordoverloopgebieden en versterken van waterkeringen er niet komt. Om ons rivierengebied in de toekomst te beschermen kiest de overheid nu voor dijkversterking en rivierbedverruiming. Dit met het oog op de klimaatverandering waarbij de piekafvoeren groter worden. In de monding van de rivier komt daar de zeespiegelstijging en de bodemdaling nog bij. In 2017 zijn de laatste projecten van ‘Ruimte voor de rivier’ afgerond. Het ging daarbij om 34 binnen- en buitendijkse maatregelen, zoals rivierbedverruiming, uiterwaardvergraving, aanleggen van nevengeulen, kribverlaging, zomerbedverdiepingen het verwijderen van obstakels. Ook zijn binnendijkse maatregelen uitgevoerd zoals dijkteruglegging, aanleg van een bypass en retentiegebieden waar tijdelijk het water wordt opgeslagen.

De rivieren houden geen rekening met landsgrenzen en worden daarom op het fluviaal schaalniveau bestuurd. Bijv. een giflozing in de bovenloop van de Rijn in Oostenrijk heeft gevolgen voor de benedenstroom in Nederland.

4.4 De kust: zacht waar het kan, hard waar het moet

Nederland lijkt misschien veilig met alle dijken en zeekeringen. Toch zitten er in de toekomst wel degelijk probleem aan te komen. Dit komt door 2 factoren, die elkaar ook nog eens versterken:

• Bodemdaling
• Zeespiegelstijging

De combinatie van deze twee noem je: relatieve zeespiegelstijging. Vroeger heeft dit voor een positief effect gezorgd, want het westerse deel van Nederland is door al de sedimentatie van de zee gevormd. In de toekomst zal deze relatieve zeespiegel alleen maar negatieve effecten veroorzaken.

Om deze negatieve effecten te bestrijden is een dynamisch kustbeheer erg belangrijk. In de nota kustverdediging van 1990 staat dit ook centraal. Daarin wordt aandacht voor de economische waarden en ecologische waarden gehouden.

1. Suppletie, op veel plaatsen is er meer afslag dan opbouw. Om de duinen te versterken pompt men zand uit de Noordzee aan de voet van de duinen. Dit heet Zandsuppletie

2. Dynamisch kustbeheer. Ze willen de zee wat meer ruimte geven. Een proefproject is de Slufter bij Schoorl. Hier is een hoge mate van diversiteit. Er zijn dus veel verschillende planten en dieren

3. Harde kustverdediging. De dijken moeten ook onderhouden worden

4. Tegengaan Bolwerking, Veel plaatsen aan de kust willen uitbreiden met woningbouw, hotels of andere recreatievoorzieningen. Om de zee meer ruimte te geven moet er ook ruimte zijn. Men wil dus kustbebouwing(bolwerkvorming) tegengaan.

4.5 Waterproblemen in laaggelegen gebieden en steden

In de zomer worden de laaggelegen gebieden bedreigd met verzilting. Zoet water is lichter dan zout water. Het gevolg is dat het zoete water drijft op het zoute water. Als er in droge periodes te veel zoet wordt gebruikt, komt het brakke zoute water naar boven. Men spreekt dan van verzilting. Niet alleen verzilting, maar ook verdroging is een gevaar tijdens droge periodes

4.6 Oplossingen voor waterproblemen

Accepteren we de dreiging van het water of passen we ons aan? Het beleid van de overheid is gericht op dat laatste, de adaptatie. Adaptatie wil zeggen dat wij ons aanpassen aan de watertekorten en wateroverlast om zo onze kwetsbaarheid te verminderen of zelfs te profiteren van de kansen die de watertekorten en wateroverlast bieden. Je kunt laaggelegen gebieden en steden meer klimaatbestendig maken en zo de gevolgen van wateroverlast, droogte en hitte beperken. In ieder geval moeten wij over de grenzen heen kijken en samenwerken met de oeverstaten van Maas en Rijn, want verkleinen van het debiet zorgt voor minder wateroverlast in Nederland. Het is belangrijk dat bovenstrooms retentiebekkens komen, zodat daar bij hoosbuien en piekafvoeren het water tijdelijk geborgen kan worden.

De overheid heeft ook een zogenaamde watertoets verzonnen, om de eigen omgeving zo klimaatbestendig mogelijk in te richten. Bij deze toets kijkt men of de nieuw te bebouwen locatie past binnen het omgevingsplan. Ook kijkt men of er rekening wordt gehouden met de veiligheid, de wateroverlast, de waterkwaliteit, de verdroging en of de waterproblemen niet worden afgewenteld op een ander gebied. Binnen deze toets wordt met de drietrapsstrategie gewerkt, deze bestaat uit:

1. Vasthouden. Men wil voorkomen dat er te veel water naar laaggelegen gebieden stroomt, dus moet het water bovenstrooms langer vastgehouden worden. Dit wordt bereikt door waterrijke natuurgebieden en meer groenvoorzieningen aan te leggen.
2. Bergen. Het overtollige water wordt in een retentiegebied tijdelijk opgeslagen. Als het waterpeil daalt, valt het gebied weer droog. Ook de afgegraven uiterwaarden en nevengeulen dienen als bergingsgebied.
3. Afvoeren. Wanneer vasthouden en bergen niet meer mogelijk is, moet het water gecontroleerd worden afgevoerd. Het water wordt via kanalen en rivieren naar een ander gebied gebracht of zo veel mogelijk op zee geloosd.

De overheid heeft ook een zogenaamde watertoets verzonnen, om de eigen omgeving zo klimaatbestendig mogelijk in te richten. Bij deze toets kijkt men of de nieuw te bebouwen locatie past binnen het omgevingsplan. Ook kijkt men of er rekening wordt gehouden met de veiligheid, de wateroverlast, de waterkwaliteit, de verdroging en of de waterproblemen niet worden afgewenteld op een ander gebied. Binnen deze toets wordt met de drietrapsstrategie gewerkt, deze bestaat uit:

1. Vasthouden. Men wil voorkomen dat er te veel water naar laaggelegen gebieden stroomt, dus moet het water bovenstrooms langer vastgehouden worden. Dit wordt bereikt door waterrijke natuurgebieden en meer groenvoorzieningen aan te leggen.
2. Bergen. Het overtollige water wordt in een retentiegebied tijdelijk opgeslagen. Als het waterpeil daalt, valt het gebied weer droog. Ook de afgegraven uiterwaarden en nevengeulen dienen als bergingsgebied.
3. Afvoeren. Wanneer vasthouden en bergen niet meer mogelijk is, moet het water gecontroleerd worden afgevoerd. Het water wordt via kanalen en rivieren naar een ander gebied gebracht of zo veel mogelijk op zee geloosd.