Hoofdstuk 2: Water in het Midden-Oosten

-In 2002 werd een soort ‘Ijzeren Gordijn’ gebouwd rond de gebieden onder Palestijns bestuur op de Westelijke Jordaanoever wegens invallen, (zelfmoord)aanslagen en terreur vanuit Palestina. De muur diende als bescherming. Tijdens de bouw van de muur werden de grenzen naar het oosten verlegd: veel grond werd van de Palestijnen onteigend, woningen raakten beschadigd en belangrijke waterbronnen kwamen op Joods grondgebied, buiten bereik van de Palestijnen. 

-De volgende migratiestromen ontstonden:

1. Joden vanuit de hele wereld, wegens een onveilig gevoel in het buitenland
2. Palestijnen die vluchtten naar buurlanden zodra de staat Israël een feit was: de meesten gingen naar Jordanië, ook naar de Gazastrook, Westelijke Jordaanoever en autonome steden
3. Joodse kolonisten vestigden zich in bezette gebieden: geen blijvend deel van Israël, toch bouwden ze steeds nieuwe nederzettingen. Minder kans op aanslagen: zwaarbewaakte toegangswegen naar die nederzettingen buiten de Palestijnse steden. Die wegen waren schakels tussen die nederzettingen en Israël buiten de Groene Lijn, de in 1967 vastgelegde grenslijn. 

-Situatie in Midden-Oosten bedreigend: meesten willen zelfstandige Palestijnse staat, extremisten willen volledige opheffing van staat Israël.

-Conflict in M-O gaat niet alleen om bezit, maar ook om watervoorziening: het klimaat is nl. warm en droog. Hoeveelheid zoet water is beperkt in M-O: alleen aquifers, neerslag en soms voeren rivieren water aan. Watervoorraden waren steeds een belangrijk conflict: is te begrijpen wegens de grote bevolkingsdichtheid in het gebied + de groei ervan. 

-Vroeger was er nauwelijks conflict over water: Joden stichtten nederzettingen en zetten ruig terrein om in cultuurgrond. Kolonisten pasten intensieve vormen van landbouw toe (pluimveeteelt, verbouwing groente en fruit). Maar door de groei werd intensieve irrigatielandbouw noodzakelijk. Autochtone bewoners leefden volgens extensieve akkerbouw (graan) en veeteelt (schapen). Konden zich redden wegens mediterrane landbouw. Meer Arabieren -> druk op grond en water. 

-De enige vijf bronnen voor water van Israël zijn: 

1. Meer van Galilea: groot meer. Voor irrigatie akkers: National Water Carrier (pompstations, pijpleidingen en reservoirs voor genoeg zoet water voor alle akkers in Israël)
2. Rivier de Jordaan: gevoed door zijrivieren Hasbani en Binias in Zuid-Libanon
3. Bergaquifers: in de Westelijke Jordaanoever; in bezet gebied. Héél belangrijk. 80% voor Israëliërs, 20% voor de bergbewoners. Israëlische watermaatschappij Mekorot pompen steeds meer water op -> Palestijnen minder water, moeten water kopen van Mekorot. Bijna alle akkers van de Joodse kolonisten daar worden geirrigeerd, van de Palestijnen heel weinig. Palestijnen betalen ook nog meer geld dan de Joden voor een kubieke meter. De Israëlische Waterautoriteit zegt dat het waterschaarste daar komt door klimaatverandering en slecht Palestijns leiderschap. Waterconsumptie van Palestijnen wordt dus beperkt door de strenge rantsoenering en hoge waterprijs. 
4. Kustaquifer Gaza: Palestijnen gebruiken meer water uit de aquifer dan erbij komt > grondwaterspiegel daalt + binnensijpelend zout zeewater maakt grondwater brak. Grondwater vervuild door landbouwgif en afval. VN probeert de droevige situatie te fixen met allerlei projecten, o.a. afvalwater recyclen tot irrigatiewater. 

-Als Gaza Israël aanvalt, sluiten ze de stroomaanvoer af: niet genoeg energie om water te zuiveren  en op te pompen > mensen moeten voor veel geld brak en ongezuiverd water kopen op straat. 

-Volgens volkenrecht is Israël geen bezetter van het water, maar mag het er wel gebruik van maken. Israël heeft echter wel de verplichting om de bezette gebieden een menswaardig bestaan te verschaffen: genoeg water. Volgens de Oslo-akkoorden mag Israël het meeste water afnemen. 

-Internationaal recht zegt dat de Palestijnen in de bezette gebieden meer water moeten krijgen. De Israëli’s beroepen zich echter op historische feiten en vinden dat die zwaarder tellen. Hierdoor ontstaat het hele conflict. 

Paragraaf 3: Ruzie om water

-Tussen buurlanden zijn ook vaak conflicten over water, zoals de bouw van dammen en het afnemen van water en het toenemende watergebruik waardoor er weinig water overblijft. 

-Vraag om water in Midden-Oosten neemt toe door economische ontwikkeling, intensivering van de landbouw en een sterkte bevolkingsgroei. Het water is nogal ongelijk verdeeld. In de meeste gevallen is er net genoeg of te weinig water om iedereen te voorzien van fris water. 

-De Nijl is de grote waterbron in de onvruchtbare woestijn van Egypte die door jaarlijkse overstromingen vruchtbaar slib op de akkers afzet. Dit proces werd verstoord door het bouwen van dammen, o.a. de Grote Aswandam. 

-De Egyptenaren wonen allemaal dichtbij het dal en in de delta van de Nijl. Er komen steeds meer Egyptenaren bij waar ruimte voor nodig is en vooral: water. Nu worden stukken woestijn ontgint, voor meer ruimte. Water is moeilijker: brak grondwater of zout zeewater omzetten naar zoet is te duur. De regering wil het diepe grondwater proberen, maar dat is slechts een voorlopige oplossing. Egypte blijft dus nog even toegewezen op de Nijl. 

-Het probleem is dat het stroomgebied van de Nijl in 10 verschillende staten ligt, en de waterrijkste bronnen liggen ver stroomopwaarts. 

-In de 19e eeuw werd Egypte belangrijk voor de Europese koloniale mogelijkheden: Britten wilden meer macht bij het gebied bij het Ottomaanse rijk, de Fransen en Britten hadden belangstelling voor het Suezkanaal (Middellandse Zee - Rode Zee), voor een betere bereikbaarheid van hun koloniën in Zuid- en Oost-Azië. Britten leenden geld aan de Egyptenaren om het Suezkanaal aanleggen. De tolopbrengsten van het kanaal vielen helaas tegen en door diepe schulden werd Egypte compleet afhankelijk van Engeland. Voor de vergroting van de productie van katoen in hun groeiende industrie, legden de Britten kleine dammen en irrigatiewater aan aan de Nijl. De aanvoer van water moest wel genoeg blijven: in 1929 sloot Engeland een waterverdrag af met Egypte: toevoer, opslag en waterrechten van het Nijlwater werden vastgelegd. Zonder toestemming van Egypte mochten andere landen onder bewind van Engeland geen irrigatieprojecten beginnen. De Britse belangen en Egyptische regering waren zeer tevreden: de watertoevoer was geweldig. 

-Na de WO II werden de staten in het stroomgebied in de Nijl onafhankelijk en kwamen er protesten tegen de waterverdeling. Egypte riep terug op het verdrag van 1929. In 1959 sluit Egypte een verdrag met Sudan: Egypte mag 3x zoveel Nijlwater verbruiken dan Sudan. Ook hierin stond dat de andere Nijlstaten niet zonder toestemming aan grote waterprojecten mochten beginnen: deze staten vonden dat niet fijn an kaartten dit aan. 

-Na de WO II werden de staten in het stroomgebied in de Nijl onafhankelijk en kwamen er protesten tegen de waterverdeling. Egypte riep terug op het verdrag van 1929. In 1959 sluit Egypte een verdrag met Sudan: Egypte mag 3x zoveel Nijlwater verbruiken dan Sudan. Ook hierin stond dat de andere Nijlstaten niet zonder toestemming aan grote waterprojecten mochten beginnen: deze staten vonden dat niet fijn an kaartten dit aan. 

-Eind jaren 90 werd gepraat over het Nijlbekkeninitiatief: o.l.v. Ethiopië willen de 8 andere Nijlstaten niet dat Egypte en Sudan zoveel water krijgen. Egypte en Sudan zijn hier compleet tegen: met minder water is de bevolking niet veilig. Als de andere landen hun verdragen niet accepteren, tekenen zij het Nijlbekkeninitiatief niet. Het conflict was nog steeds niet opgelost. 

- De bronnen van de Eufraat en de Tigris liggen beiden in een van de armste streken van Turkije: Zuidoost-Anatolië (hooggelegen, bergachtig): uiterst belangrijk politiek machtsmiddel.

- Met het Zuidoost-Anatolië project wil de regering gebruik gaan maken van die grote hoeveelheid water. In 1984 begonnen: waterkrachtcentrales, irrigatiekanalen en 22 stuwdammen in beide rivieren. Zo moet de economie gestimuleerd worden in dit gebied. Er is ook een politiek doel: in dat deel van Turkije wonen veel Koerden. Ze willen een eigen staat, Koerdistan. Als de welvaart daar toeneemt zal de opstandige bevolkingsgroep verminderen, denken de Turkse politici. Ze hopen dat de Koerden zich dan niet meer willen afscheiden van Turkije om hun eigen staat te stichten. 

-Twee enorme stuwdammen, de Atatürkdam en Karakayadam, geven 50% van de hydro-elektrische energie en 12% van de totale stroomproductie in Turkije. 

-Twintig kleinere stuwdammen moeten in de industrialisatie voor elektriciteit zorgen.

-Het dammenproject moet ook de ontwikkeling van de irrigatielandbouw stimuleren. Dit levert veel werkgelegenheid op en veel variatie aan gewassen. Landbouwproducten > verwerkt in agro-industrie of worden uitgevoerd naar de omliggende landen, in ruil voor voedsel of geld. 

-Nadeel aan het project: mensen moeten verhuizen omdat hun dorp in het meer van de grote stuwdam kwam te liggen. Ze wisten niet of zij gelijkwaardige huisvesting kregen. Belangrijke archeologische vindplaatsen dreigen voor goed onder water te verdwijnen. 

-De Atatürkdam zorgde voor spanningen tussen Turkije en de stroomafwaarts liggende staten Irak en Syrië. Deze twee landen kregen veel te weinig water door de vulling van dat grote stuwmeer. Turkije zei tegen deze klachten dat het stuwmeer tijdelijk was. De opwekking van hydro-elektriciteit kan ook geen probleem zijn: er gaat bij gebruik van ‘witte steenkool’ nauwelijks water verloren. 

-De zuidelijke buurstaten ontvangen steeds minder water uit de Eufraat en Tigris en willen een waterverdrag voor de verdeling van water met Turkije. Turkije wil dit echter niet. “Als de Arabieren ons olie sturen, sturen wij hen water: zo simpel is het.” 

-Irak ziet het gebied tussen de Eufraat en de Tigris steeds meer verdrogen en verzilten. Droog klimaatgebied > grondwater omhoog > neemt opgeloste zouten mee naar oppervlak. Water verdampt, zouten blijven op bodem achter. Hierdoor landbouwgewassen veel groeischade en de oogst neemt op. Irak heeft zelfs gedreigd de Atatürkdam te vernietigen. Dit zou echter een enorme vloedgolf veroorzaken met alleen maar nadelen voor Irak zelf. 

-Meer welvaart > meer watergebruik. Er wordt nu niet duurzaam met water omgegaan: grondwater oppompen of gebruik maken van fossiel water. Dit moet anders: duurzaam waterbeheer.

-Duurzaamheid staat voor het voldoen aan levensbehoeften maar niet het in gevaar brengen van de behoeften van de volgende generaties. Voor waterbeheer moet er kritisch gekeken worden naar waterverbruik van vandaag om voorraden voor morgen veilig te stellen. 

-Termen duurzaamheid en duurzame ontwikkeling komen uit de ecologie. Een goed evenwicht tussen mens en natuur is alleen mogelijk als de mens op een duurzame manier omgaat met zijn leefomgeving. Bij water: verbruik niet meer dan er natuurlijk wordt aangevuld.

-Bij goed en duurzaam water spelen wat conflicten. De natuur mag niet blijven beschadigd worden, maar de mens moet wel toegang tot water hebben. Hoeveel moeten mensen voor water betalen? Hoe verdeel je water eerlijk? Hoe fix je een slecht functionerend waterdistributiesysteem? 

-Al deze problemen zijn niet makkelijk op te lossen.