Hoofdstuk 2, paragraaf 5 en 6

Hoofdstuk 2 –Nederland vervlakt

§5 – Een groen biljartlaken aan zee?

4 Landschap van Nederland
Tot 1900: kleinschaligheid, veel verscheidenheid
Begin 20ste eeuw: toename schaalvergroting en afname verscheidenheid
-Ontdekking kunstmest (mogelijkheid ontginning en moderne verkaveling van heidevelden)
-Mechanisatie landbouw (Bossen gekapt, beken rechtgetrokken, sloten verbreed en verdiept)

Deze tendens wordt aangestuurd door een aantal processen:

=Proces 1: economische overwegingen
Besparingen in werk en kosten vergroten de mogelijkheid om het bedrijf gaande te houden of de winst te laten toenemen.
4Illustrerend aan de hand van d landbouw (²/3 NL = landbouwgebied)
=Naoorlogs beleid in Europa: consument voorzien van voldoende voedsel tegen redelijke prijzen.
-> Veel subsidie van Brussel.
-> Aantrekkelijk voor boeren om landbouwgrond om te zetten in weiland.
-> Deze specialisatie maakte grote delen platteland een eentonige groene vlakte.

= Plan Mansholt: schaalvergrotingsproject leunende op mechanisatie en bedrijfsvergroting.
-> Ijzersterke positie Nederlandse landbouw in de wereld, maar landschap en milieu moesten hieronder lijden.
-> Onbetaalbare overschotten zuivel, granen en vlees; Brussel verlaagde de prijzen; het inkomen van vele boeren raakte hierdoor in de knel.
-> Om economisch te overleven moet steeds meer worden bezuinigd op bedrijfsonkosten wat de boer in de schaalvergrotingscirkel moet houden…

= Eerste oplossing voor de teruglopende inkomsten: nevenactiviteiten binnen of buiten een bedrijf. - Kamperen bij de boer.
= Tweede oplossing is intensivering van de landbouwproductie
- Belasting van kwaliteit van bodem, lucht en grondwater door: groeiende toepassing kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen en de toename van de mestproductie.

= Proces 2: technische mogelijkheden
Het tempo waarmee veranderingen in het landschap worden aangebracht is verhoogd.
- Cultuurtechnische werkzaamheden zoals egaliseren van grond, ontwateren en diepploegen.

=Proces 3: bevolkingsgroei
Grotere bevolkingsdichtheid - meer woningen - meer verkeer - meer vervuiling.
Compartimentering: landschappelijke eenheden worden doorgesneden en verkleind door uitbreiding van de infrastructuur.

= Proces 4: groeiende welvaart
Toenemende koopkracht - meer consumptie en productie - meer infrastructuur.

§6 - Een ander Nederlandschap?

4 De groeiende economie dreigt de verscheidenheid in natuur en landschap te stoppen.
Signalen van protest:
= Toenemende zorg over de herkomst en de kwaliteit van ons voedsel:
-> EKO-keurmerk
-> Groene stroom
-> Boomplantages
-> Landschappelijke verscheidenheid levert geld op als recreatiebestemming.

= Toenemende betrokkenheid van burgers en actiegroepen in de leefomgeving.
-> Groeiend aantal leden bij ‘groene’ verenigingen en politieke partijen.
-> Lijst van natuurbeschermingsorganisaties wordt telkens langer.

= Overheidsbeleid duidelijk steeds milieuvriendelijker, 1875: De Hinderwet.
< Ruimtelijke inrichtingsprojecten kunnen pas worden uitgevoerd nadat er een MER is gemaakt.
MER: Milieu Effectage Rapport
Alle te verwachten gevolgen voor de natuurlijke omgeving in kaart brengen.
Sluit aan op de al bestaande milieuregels m.b.t. hinder en verontreiniging.
< PKB: Planologische Kern Beslissing
< Natuurbeschermingswet: overheid wijst gebieden aan die de moeite van het beschermen extra waard zijn:
-> Nationale Parken, “Wetland”, stiltegebieden, grondwater- en bodembeschermingsgebieden, waterwingebieden en geluidzones.
-> Nieuw: ROM-gebieden en de Ecologische Hoofdstructuur.

Ministerie van Landbouw en Visserij - ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (LNV).

4 Ruilverkavelingwet – 1954
Gebaseerd op de gedachte dat het landelijk gebied een belangrijke productiefunctie heeft.
Tot de jaren 80 was ruilverkaveling uitsluiten voor boerenbelang: moderne bedrijfsvoering met een streven naar een totale beheersing van de natuurlijke omstandigheden.
Groene Front: lobby van landbouworganisaties in Den Haag.
= Sterke positie van de agrarische sector brokkelde af. Groene Front veranderde…

De Ruilverkavelingwet van 1954 werd aangepast in de Landinrichtingswet van 1985:
Meer aandacht voor de totale gebiedsontwikkeling, waarbij een verscheidenheid van belangen aan bod komt.
Voorbeelden: - verkaveling - waterbeheersing
- bereikbaarheid - recreatie
- natuur - landschap.
-> Grote oppervlakten land ontrokken t.g.v. natuurdoeleinden: instelling reservaatgebieden en natuurontwikkelingsprojecten ingesteld (“Natuurbouw”)

ROM-gebieden en Ecologische Hoofdstructuur

ROM-gebied: gebied waar het maken van plannen voor de Ruimtelijke Ordening en het beheren van het Milieu duidelijk op elkaar worden afgestemd.
4 Vierde Nota van de Ruimtelijke Ordening: regering wees een aantal gebieden aan waar de ernst van de milieuproblemen groot was. Niet de problemen, maar de grote kwetsbare leefkwaliteit in die gebieden.
Gebieden:
-> Industriestreken zoals kanaalzone Terneuzen/Sas van Gent en Rijnmond
-> Agrarische streken als de Peel en de Gelderse Vallei.
-> Het Groene Hart en het Limburgse Mergelland.
= De ROM-filosofie maakt een innige samenwerking mogelijk tussen de afdelingen ruimtelijke ordening en milieu bij de overheid.

=E.H.S.: Ecologische Hoofdstructuur. Doel: de afbrokkelende biodiversiteit en natuurlijkheid van ecosystemen weer in en acceptabele staat terug te brengen en in stand te houden.
Kleine natuurgebieden samenvoegen tot één groter gebied.
Verbindingszones (natuurcorridors) maken of Stepstones-gedachte: dieren via kleine stukjes natuur op een rij van het ene grote natuurterrein naar het andere kunnen komen.

=
1996: 13% van de landoppervlakte Natuurgebied (incl. de wateren)
2010: Streven naar 18% natuurgebied
Uitvoering door aanwijzen van:
1. Natuurontwikkelingsgebied behoud van natuurfunctie
2. Reservaatgebied eventueel daarbij ook agrarisch gebruik mogelijk
3. Beheersgebied landbouwkundige taak primair en secundair de natuurfunctie.

< EHS bestaat niet uitsluitend uit puur natuur. Beheersgebieden bevatten ook bewoonde landschappen, bijvoorbeeld oude cultuurlandschappen.

§7 – De achtergrond van de EHS

4 Terugblik:
Landschap en milieu zijn veranderd, afname diversiteit
- Burger ging zich hierdoor actiever inzetten/bemoeien.
- De overheid nam tal van maatregelen om de landschappelijke en natuurlijke verscheidenheid te verbeteren.

Eilandtheorie
4 Welke principes liggen ten grondslag aan de aanpak in de EHS?