Hoofdstuk 2 de aardkorst als archief

2.2 Planeet aarde

Het heelal ( alles wat in de ruimte is) bestaat uit ontelbare sterren ( gloeiend hete gasbol die door kernreacties enorme hoeveelheden energie produceert en uitstraalt) , waarvan er eentje onze zon is. Rond onze zon draaien planeten ( koude bol die rond een ster draait en daardoor verwarmt wordt) .

De aarde bestaat uit vast gesteente in tegenstelling tot andere planeten die uit gas bestaan i.v.m. de zon. De aarde lijkt het meest op Venus & Mars, dat komt:

 Zijn even groot

 Bestaan uit hetzelfde materiaal

 Hebben een vergelijkbare opbouw

 Staan vrij dicht bij de zon

Ook zijn er verschillen, op aarde krioelt het van het leven, hieronder zie je waarom dat op Venus & Mars niet mogelijk is:

venus aarde mars

atmosfeer 96% co2, altijd bewolkt 20% O2, 0,04%co2, wisselend bewolkt. 0,2% O2, 95% co2, helder.

Gemiddelde temperatuur + 480 °C + 15 °C  23 °C

luchtdruk 90x 1x 0,07x

De korst van de 3 planeten verschilt ook, de aarde bestaat, als je het oceaanwater wegdenkt, uit twee soorten korst, uit de oceaanbodem & de continenten. De korsten van Venus & Mars bestaan grotendeels uit basalt.

oceaanbodem continent

Basalt steenkool

Vulkanisch gesteente kalksteen

Relatief zwaar gesteente bruinkool

graniet

Organisch sedimentgesteente

Relatief licht gesteente

Alle gesteenten die ontstaan uit de overblijfselen van planten & dieren noemen we organische sedimentgesteenten. Overal op aarde komen dikke pakketten van dit soort gesteente voor. Tijden het leven van die ontelbare planeten en kalkdieren werd co2 opgenomen uit de atmosfeer. Hierdoor is de samenstelling van de atmosfeer veranderd. Grote hoeveelheden co2 zitten door de vorming van de gesteenten nu opgeslagen in de aardkorst. Omdat er zulke enorme hoeveelheden organische sedimentgesteenten zijn gevormd, denkt men nu dat de atmosfeer van de aarde vroeger grotendeels uit co2 bestond.

Hoe bestond de aarde?

 Zonnestelsel ontstond uit grote wolk van gas & stof.

 Eerst ontstond de zon en even later smolt de aarde tot een planeet samen door ijs, steen, stof & gas.

 Het botsen van die stukken steen verhitten het tot 5000°C, zo ontstond de aarde.

 De aarde koelde af en zo ontstond aardkern, aardmantel en aardkorst, als gevolg van vulkanische activiteit kwam er co2 & waterdamp in de lucht.

3.2 het gezicht van de aarde verandert.

620 miljoen jaar geleden ( het Precambrium)

De continenten hebben een heel andere vorm en ligging ( continenten bewogen uit elkaar) . De dampkring bevat meer co2 en minder zuurstof dan nu. Er was geen ozonlaag ( gas dat zich bevindt op grote hoogte in de dampkring& de aarde beschermt tegen schadelijke uv-straling) zo kon de schadelijke uv-straling ons bereiken, hierdoor konden organismen alleen onder water leven, er zijn daardoor ook geen fossielen gevonden omdat de organismen nog geen harde delen hadden. Er zijn wel afdrukken van dieren gevonden die op kwallen lijken.

270 miljoen jaar geleden ( het Perm)

De continenten bewogen naar elkaar. De zeeën worden bewoond door een grote variatie aan vissen, weekdieren en dieren met schelpen zoals trilobieten. Het landoppervlak is begroeid met planten & bomen, hierdoor is de zuurstofconcentratie gestegen. Het land werd bevolkt door verschillende soorten reptielen. De continenten vormen een groot supercontinent dat Pangea werd genoemd. Door de enorme omvang is een groot deel van de binnenlanden kurkdroog & heeft het een woestijnklimaat waar de wind vrij spel heeft, alleen de randen kennen zee-invloed.

100 miljoen jaar geleden ( het Krijt)

De continenten bewegen uit elkaar & liggen los van elkaar. De periode is de warmste op aarde en de zeespiegel staat zo 300 m hoger dan nu. In de zeeën leven veel verschillende diersoorten, waaronder ammonieten, inktvissen met een opvallende schelp die in het zeewater ‘zweefden’. De kalkskeletjes van algen hopen zich op in de zeebodem en vormen dikke pakketten kalksteen. Op het land leven dinosaurussen, er komen ook planten met bloemen voor.

18.000 jaar geleden ( het Kwartair)

De continenten hebben hun huidige positie bereikt. Een grote ijskap bedekt het noorden van Europa & Noord-Amerika en de zeespiegel staat 100 m lager dan nu. Op de toendra’s ten zuiden van het landijs lopen mammoeten & sabeltandtijgers rond.

4.2 Het dagboek van de aarde

Gesteenten en fossielen die in de aarde zitten geven veel informatie over het verleden, over hoe het eruitzag en welk klimaat er heerste. Sommige zandstenen bijvoorbeeld blijken versteende duinafzettingen te zijn. Als je dan in die zandsteen een fossiel van een dinosaurus vindt wil dat zeggen dat deze dinosaurus kort na het overlijden door het zand werd overstoven.

Sedimentgesteente is gesteente dat is ontstaan doordat er laagjes zand of klei over elkaar heen zijn afgezet.

Vervolgens zijn de lagen weggezakt, samengeperst en vervolgens weer omhoog gekomen.

Tijdlijn:

• Kwartair

• Tertiar ( mens & paarden)

• Uitsterven dinosaurussen

• Krijt ( zoogdieren & planten met bloemen)

• Jura ( vogels)

• Trias ( dinosaurus)

• Uitsterven trilobieten

• Perm ( landdieren: reptielen)

• Carboon

• Devoon ( amfibieën)

• Siluur ( landplanten)

• Ordovicium ( duizendpoot & vissen)

• Cambrium

• Zeewezens met harde delen

• Precambrium ( bacteriën)

Uit deze gesteentelaag kunnen verschillende conclusies worden getrokken:

1. Het leven op aarde bestond eerst alleen uit bacteriën, vervolgens zijn er nieuwe levensvormen ontstaat in de volgorde: weekdieren- schelpdieren- vissen- landplanten- reptielen- zoogdieren. ( evolutie van het leven)

2. De verschillende plant- en diersoorten hebben niet altijd geleefd. Veel zijn er uitgestorven doordat de omstandigheden op aarde veranderen, planten & dieren passen zich daar bij aan.

Er zijn veel verschillende, maar de meeste sterven uit.

Als je naar de tijdlijn kijkt weet je niet wanneer deze lagen gevormd zijn . Maar je weet wel in welke volgorde ze ontstaan zijn. Dit noemen we relatieve ouderdom ( gelaagdheid & aanwezigheid van fossielen), de ouderdom ten opzichte van elkaar.

Maar hoe oud is zo’n laag nu in jaren? Sinds de ontdekking van de radioactiviteit is men in staat om dat van bepaalde gesteenten vrij nauwkeurig vast te stellen. In elk gesteente zitten hele kleine hoeveelheden radio actieve elementen zoals uranium: aan de hoogte van de radioactiviteit kun je aflezen hoe lang het geleden is dat het is gevormd. Dit wordt de absolute ouderdom ( de ouderdom gemeten in jaren) genoemd.

Paragraaf 5.2 een komen & gaan van soorten.

In ons zonnestelsel cirkelen tussen de planeten meteorieten, grote brokken steen. 65 miljoen jaar geleden kwam er een meteoriet met de aarde in botsing, zo ontstond een krater ( een cirkelvormige laagte in het terrein). Een deel van het gesteente uit de krater en dat van de meteoriet werd als brokstukken de atmosfeer ingeslingerd, dit veroorzaakt op grote afstand een dodelijk bombardement. Een ander deel van het gesteente werd verpulverd en kwam als stof in de atmosfeer terecht. Hierdoor raakte de aarde een tijdje verduisterd. Een deel van het stof was zwavelhoudend, met zure regen als gevolg. Bij de inslag kwam er zoveel energie vrij dat de temp. Steeg tot 1000°C in de omgeving, dieren verbrandden levend en bossen vlogen in brand, dit was ook een oorzaak van het uitsterven van dieren bv. De dinosaurus.

Het bewijs:

1. Overal op aarde komt op het grensvlak van gesteente dat ouder en jonger dan 65 milj. Jaar geleden is, de stof iridium voor, dit zit alleen in meteorieten.

2. In gesteente ouder dan 65 miljoen jaar geleden komen wel fossielen van dinosaurussen & ammonieten voor, jonger niet.

3. De krater in Yucatan is gedateerd op 65 miljoen jaar geleden.

De dinosaurussen waren zo dominant dat er geen ruimte was voor de zoogdieren, die ontwikkelden zich pas na het uitsterven van de dinosaurussen.

Uit het gesteentearchief blijkt dat er wel meerdere momenten zijn geweest dat dieren & platen tegelijkertijd uitstierven. Er zijn verschillende oorzaken daarvoor: meteorietinslagen & vulkaanuitbarstingen zijn er een paar van, ook het weer heeft mee kunnen spelen. De vulkaanuitbarsting heeft enorme gevolgen voor het klimaat gehad. De omstandigheden op aarde zijn regelmatig veranderd. Het klimaat, de zeespiegel en de activiteit van vulkanen hebben sterk gewisseld, dit moet invloed hebben gehad op het leven op aarde.

Vulkanen zijn wel belangrijk voor het leven op aarde:
• voeden & beschermen
• warmhouder