Hoofdstuk 12

In steeds meer steden word congestie bestreden door een (gedeeltelijk) autovrij centrum.  Allerlei maatregelen maken het rijden of parkeren van een auto in het centrum minder aantrekkelijk. 

3.3 Ekkersrijt: voorbeeld van een locatievraagstuk. 

Ekkersrijt is een groot bedrijventerrein aan de noordrand van Eindhoven. Het ligt op een verkeersknooppunt. Het is goed te bereiken met veel parkeerplaatsen. Er moest wel een beslissing genomen worden over de bestemming van de schaarse ruimte. Dit is een locatievraagstuk. De toename van ruimtebehoefte maakt het Nederland steeds moeilijker. Er is veel concurrentie om de ruimte.

3.4 De multiculturele opbouw van onze steden: een sociaal-cultureel vraagstuk. 

In een multiculturele stad moeten mensen uit verschillende culturen met elkaar samenleven. Dit is vooral in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. Een op de drie inwoners is hier van niet-westerse herkomst. De meeste allochtonen wonen in de randstand omdat hier de kans op werk groter is en omdat de mogelijkheden om een goedkope woning te vinden hier het grootst is. Ook heeft de aanwezigheid van een groep allochtonen met de zelfde taal ene cultuur een aantrekkingskracht op nieuwe migranten. 

De komst van allochtone migranten van westerse en niet-westerse herkomst heeft zowel positieve als negatieve gevolgen. Verrijking van de bestaande cultuur is een positief gevolg. de negatieve gevolgen van de komst van de migranten hangt samen met hun vaak zwakke sociaal-economische positie. Ten aanzien van het wonen en de positie op de arbeidsmarkt zijn er de problemen:

1. Segregatie en polarisatie.

Als bevolkingsgroepen gescheiden wonen is er sprake van ruimtelijke segregatie. De segregatie belemmerd de intergratie van allochtonen. 

Als er weinig uitwisseling van ideeën waarden en normen tussen groepen gebeurd heet dit sociale segregatie. De afzondering kunnen de tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen versterken en dit heeft het gevolg: polarisatie. Dit kan leiden tot conflicten die de leefbaarheid en veiligheid in een wijk verminderen. 

2. Duale arbeidsmarkt.

Op de arbeidsmarkt hebben niet-westerse allochtonen vaak een minder goede positie. ER is een duale arbeidsmarkt met een tweedeling tussen een bovenlaag en een onderlaag.

(bron 36)

Twee factoren verklaren de zwakke positie van niet-westerse allochtonen op de arbeidsmarkt:

1. Het opleidingsniveau

Ze hebben vaak een lager opleidingsniveau bv. door: taalproblemen.

2. Discriminatie

Discriminatie bemoeilijkt de toegang tot de arbeidsmarkt ernstig. 

3.5 Behoud van concurrentiekracht: een innovatievraagstuk. 

Innovatie: een nieuwe manier van werken (de organisatie) en in de producten en diensten van de stedelijke economie. De vernieuwing moet zorgen voor een economie die gericht is op het ontwikkelen en toepassen van een nieuwe technologie: een kenniseconomie. Belangrijk zijn twee vormen van bedrijvigheid:

1. De kennisintensieve sector.

Een kenniscentrum is een bundeling van kennis die ontstaat als universiteiten en onderzoeksinstituten met elkaar gaan samenwerken. Dit zorgt dat deze steden aantrekkelijk worden voor hightechbedrijven. 

2. De creatieve bedrijvigheid.

Een creatieve stad is een stad waar een groot deel van de beroepsbevolking in de creatieve bedrijvigheid werkt. Kunsten, media en entertainment en de creatieve zakelijke dienstverlening vormen samen de creatieve sector. 

§4, De leefbaarheid van de stadswijken in Nederland. 

4.1 Leefbaarheid: een lastig verzamelbegrip.

Een wijk of een buurt is het gebied rond zijn woning en woonstraat. Verloedering is de algemene achteruitgang van de leefbaarheid van een wijk. Leefbaarheid is een verzamel begrip en lastig te omschrijven. Het geeft de mate aan waarin de woningen in een wijk voldoet aan de woonwensen van de bewoners en waarin de woonomgeving als veilig, sociaal, schoon en gezond wordt ervaren. Leefbaarheid is samengesteld uit drie elementen:

1. de fysieke leefbaarheid. 

Dit geeft de kwaliteit van de woningen en de woonomgeving aan en de beschikbaarheid van buurt- en wijkvoorzieningen. De ouderdom en de opbouw van de woonwijk speelt hier een grote rol. Dit leidt tot verschillen in woningkenmerken (ouderdom, onderhoud, woningtype, eigendom).

2. De sociale leefbaarheid.

Dit heeft te maken met de bewoners en de bewonerskenmerken (inkomen, grootte van huishoudens, gezinsfase, leeftijd, etniciteit). Ook is de verblijftijd van de bewoners en de wijk belangrijk.

3. De sociale onveiligheid.

Dit geeft de mate aan waarin de bewoners van een wijk zich beschermd voelen van personen of gevaren.

(bron 46)

Leefbaarheid heeft een subjectieve hoek en een objectieve hoek. 

• De objectieve leefbaarheid wordt bepaalt op basis van cijfers en feiten. 

• De subjectieve leefbaarheid wordt bepaalt door de indruk (perceptie) van de mensen die in de wijk wonen. 

Om het beeld dat bestaat over leefbaarheid te verklaren is een buurtprofiel nodig. Dit geeft een overzicht van alle objectieve en subjectieve kenmerken die samen de leefbaarheid bepalen. 

4.2 Aandacht voor de probleemwijken. 

Achterstandswijken in Nederland zijn wijken waar de kwaliteit van de leefomgeving sterk achter blijft bij die van andere wijken. De overheid heeft veertig probleemwijken geselecteerd met een grote achterstand in leefbaarheid. Deze wijken krijgen komende jaren extra geld en aandacht om de leefbaarheid te vergroten. 

De aandacht voor achterstandswijken is al vanaf 1960 begonnen. De overheid probeert door stadsvernieuwing verouderde wijken op te knappen. Dit gebeurde op twee manieren: via sloop of via renovatie. Er was in het begin weinig aandacht voor problemen zoals werkloosheid en spanningen tussen bevolkingsgroepen. Daarom ging de overheid zich richten op herstructurering. Ze gingen ook aandacht aan de sociale cohesie geven. Dat deden ze door verschillende woningen in een wijk te zetten zodat er een gevarieerde woningsopbouw was om ruimtelijke segregatie en polarisatie te voorkomen.  Hierbij spelen woningcorporaties een belangrijke rol. Deze organisaties zijn eigenaar van de sociale huurwoningen in het land en zorgen voor het toewijzen van woningen. 

De aandacht voor achterstandswijken is al vanaf 1960 begonnen. De overheid probeert door stadsvernieuwing verouderde wijken op te knappen. Dit gebeurde op twee manieren: via sloop of via renovatie. Er was in het begin weinig aandacht voor problemen zoals werkloosheid en spanningen tussen bevolkingsgroepen. Daarom ging de overheid zich richten op herstructurering. Ze gingen ook aandacht aan de sociale cohesie geven. Dat deden ze door verschillende woningen in een wijk te zetten zodat er een gevarieerde woningsopbouw was om ruimtelijke segregatie en polarisatie te voorkomen.  Hierbij spelen woningcorporaties een belangrijke rol. Deze organisaties zijn eigenaar van de sociale huurwoningen in het land en zorgen voor het toewijzen van woningen. 

4.3 De fysieke leefbaarheid: voldoen aan de woning en de woonomgeving?

Steden zijn opgebouwd uit verschillende bouwperioden. De bouwperiodes hebben verschillende woningtypes, bouwhoogtes, bebouwingsdichtheden, stratenpatronen en hoeveelheden groen. (bron 51)

In Nederland zijn er vier bouwperioden die de basis vormen voor de fysieke leefbaarheid:

1. Woonwijken gebouwd voor 1920.

Deze woonwijken liggen pal tegen de binnenstad. Er zijn weinig problemen ten aanzien van de leefbaarheid. Er is sprake van gentrificatie: een proces van opwaardering (sociaal, economisch) van wijken door de vestiging van hogere inkomensgroepen. 

2. Woonwijken uit de bouwperiode 1920-1940.

Er is een lage bebouwingsdichtheid en een beperkte hoeveelheid openbaar groen. Ruime woningen en vooral gezinnen met jonge kinderen vinden hier een mooie woonplek. 

3. Woonwijken uit de bouwperiode 1950-1970.

Deze wijken hebben vaak een lage fysieke leefbaarheid wat zorgt dat er veel probleemwijken zijn. Vooral goedkope en sobere huurwoningen met weinig variatie. Er wonen vooral bewoners met een laag inkomen, migranten en eenoudergezinnen.

4. Woonwijken gebouwd na 1970.

Wijken uit deze bouwperiode vormen geen probleemwijken. Hier woont een op de zes Nederlanders in. 

4.4 De sociale leefbaarheid: is de wijk een sociale eenheid?

De objectieve bewonerskenmerken van een buurt hebben veel invloed op het oordeel van bewoners over de leefbaarheid. (bron 55)

De sociale cohesie heeft invloed op het oordeel van bewoners over de leefbaarheid. Meerdere factoren bevorderen de sociale cohesie:

1. Verbondenheid tussen bewoners qua gelijkheid qua inkomen, beroep en opleiding, maar ook in culturele achtergrond. 

2. De verantwoordelijkheid die de bewoners voelen voor de leefbaarheid. 

3. De verblijftijd van de bewoners in een wijk. 

4. De aanwezigheid van sociale netwerken. Een kenmerk van een sociaal netwerk is sociale controle. De bewoners controleren en corrigeren elkaar en letten op afwijkend gedrag. 

4.5 Sociale veiligheid en leefbaarheid. 

Sociale onveiligheid kan een grote bedreiging zijn van de leefbaarheid in een gemeente. Dit kan gaan om:

1. Overlast; het laten slingeren van afval, grote groepen jongeren die onbeleefd zijn in ieder geval hinderlijk gedrag.
2. Criminaliteit; hierbij gaat het om misdrijven.

De objectieve sociale veiligheid kan worden bepaald door het aantal meldingen bij de politie. Doormiddel van enquêtes kan het subjectieve sociale veiligheid bepaald worden. dit gaat om de oordelen van de mensen zelf.

Erg belangrijk is het onderhoud en de overzichtelijkheid van de openbare ruimte. hierbij horen parken, pleinen, parkeerterreinen, woonerven enz. Wanneer deze openbare ruimtes slecht toegankelijk zijn kunnen ze voor onveilige situaties zorgen. Ook is het toezicht in de openbare ruimtes belangrijk. Dit vergroot zowel de subjectieve als objectieve veiligheid.