H2 Landschap pa 1t/m 5

Ak SO pa 1 t/m 5

2.2

Verwering :het uit elkaar vallen van gesteente. ( dit gebeurt vooral in de bovenloop van een rivier. )

Hoe komt het ondanks verwering bergen nooit verdwijnen?                                          Doordat door platentektoniek bergen blijven ontstaan.

Mechanische verwering :uiteenvallen van gesteente zonder dat de samenstelling v/h gesteente verandert.

Op welke 3 manieren ontstaat mechanische verwering?                                                  

• Er zitten spleten in het gesteente, er komt water bij en het bevriest vervolgens in de nacht, gesteente zet uit en breekt af = vorstverwering.
• Steen word warm overdag en koelt in de nacht af tot onder het vriespunt, hierdoor zet de steen uit en krimpt hij met als gevolg dat hij uiteindelijk zal breken.
• Spleten in steen -> plantenwortels groeien ertussen, wortel wordt dikker -> steen breekt. = biologische verwering.

Wat is chemische verwering? :Het gesteente verandert van samenstelling.

Hoe ontstaat chemische verwering? :Als zuurstof en vocht reageren met het gesteente.

Waarom is in een warm/vochtig klimaat snellere chemische verwering dan in een droog/koud klimaat? :                                                                            Als het ergens heel droog is, is er dus ook minder vocht = slomere chemische verwering. Als het ergens heel warm/vochtig is gaat het dus veel sneller door de aanwezigheid van het vele vocht.

Hoe ontstaat een grot? :

Door scheuren en spleten in het gesteente loopt regenwater door het kalksteen naar beneden. Door plantenwortels is het water een beetje zuur geworden. Het zure water lost het kalksteen op en er ontstaan grotten.

Karstgebieden :gebied dat wordt gekenmerkt door het oplossen van kalksteen. Zo gaat dat : kalksteen wordt opgelost door het water, water komt vervolgens ook in de grond en lost kalk in de bodem op.

2.3

Massabeweging : het langs de helling naar beneden bewegen van gesteente. Op welke manier het materiaal de helling afkomt hangt o.a. af van de omvang v/h gesteente en hoe steil de helling is.

Hoe kan het dat je in een rivier mooi afgeronde stenen aantreft? :                                Doordat het water snel stroomt botsen stenen, breken af en raken afgerond.

Hoe ontstaat grind? :verweerde gesteente komt in rivier -> water stroomt snel -> stenen botsen -> breken in stukken -> stenen worden weer langs elkaar geschuurd = afgeronde vorm = GRIND

Hoe komt het dat een rivier steeds dieper wordt?

: doordat grind over de bodem v/d rivierbedding schuurt wordt hij dieper -> maakt diep dal in de bergen.

Wat is erosie? :uitschurende werking van : stromend water, wind of ijs.  ( erosie = middenloop v/d rivier. ) rivierdal/gletsjerdal ontstaan.

Op welke manier kan erosie veroorzaakt worden? :

• Water en stenen schuren langs gesteente. = erosie
• Door een gletsjer, ij van een gletsjer stroomt naar beneden over de grond + zijkant van de rivier -> uitschuren = erosie.
• Door wind, als er zand in zit gaat dat over het gesteente schuren = erosie.

U dal : door ijs = koude landen.

V dal : door water = tropisch klimaat

Hoe ontstaat een V dal? :sneeuw hoopt zich op in een firnbekken. In dit bovenste deel van de gletsjer word de sneeuw door de druk van de nieuwe sneeuwlagen omgezet in ijs. Door het gewicht van al dat ijs zal de gletsjer langzaam naar beneden stromen en over de ondergrond/zijkanten schuren.

Wat zorgt ervoor dat gesteente in kleine korrels uiteen valt? :verwering + erosie.

Grind -> zand -> klei

2.4

Sedimentatie : het neerleggen van materiaal als klei, grind en zand op de bodem doordat het water/ de wind het niet meer kan meenemen. ( benedenloop v/d rivier. )

Verwering : bovenloop

Erosie : middenloop

Sedimentatie : benedenloop

Hoe ontstaat een Delta? :op plaatsen waar rivieren in de zee uitmonden laat de rivier al het zand en klei dat nog niet is afgezet op het land, in zee vallen. Hierdoor ontstaan er nieuwe lagen onder water = Delta.

Hoe ontstaat een estuarium? :bij hoogwater kan de zee een stuk de rivier op stromen. Hierdoor ontstaat een trechtervormige monding = estuarium.

Hoe ontstaan duinen? :

golven leggen telkens zand op het strand ( aanslibbingskust.) Ook spoelen er andere dingen aan zoals een stuk hout, als het hard gaat waaien word het zand tegen het stuk hout op gewaaid en ontstaat er een zandheuvel. = duinen.

Zand -> zandsteen

Klei -> schalie

Schelpen -> kalksteen

Hoe ontstaat sediment gesteente? :kleine stukjes steen worden in de laagvlakte en op de zeebodem gesedimenteerd, omdat dit al heel lang aan de gang is bestaan de laagvlaktes uit kilometers dikke zand en klei lagen. Dit is ook heel zwaar -> zand en kleikorreltjes worden samengeperst. Ontstaan sedimentlagen.

Fossielen :overblijfselen van schelpen of planten. Tijdens boring wordt dit vaak in de stenen gevonden.

Hoe ontstaat laagland? :laagje voor laagje door sedimentatie ( = neerleggen van materiaal ).

2.5

Hooggebergte = jonggebergte                             

Laaggebergte/heuvellandschap = oud gebergte  

Jonge berg :

hoge piek omdat, piek is nog niet verweert.

Oude berg :

heuvellandschap/laag gebergte omdat, piek is al wegverweerd.

Voorbeeld oud/jong gebergte :oud : Ardennen & jong : Alpen.

Plooiingsgebergte :gebergte waarbij stenen in plooien zijn geduwd ( plooien : er worden verschillende gesteentelagen omhoog geduwd tegen elkaar ) zacht gesteente word afgebroken en alleen de harde punten blijven staan.  Plooiingsgebergten ontstaan op plekken waar aardplaten tegen elkaar botsen.

Stollingsgesteente :gesteente dat ontstaat wanneer vloeibaar magma stolt.  

Graniet :stollingsgesteente met vlekjes. Ontstaat nadat magma hard is geworden. Door erosie van zachtere gesteente erboven komt het graniet op enkele plekken aan de aardoppervlakte te liggen.