Endogene aarde

Oceanische korst is dunner maar zwaarder (komt omdat oceanische korst van gesteente basalt is, een zwaar gesteente) De continentale korst daarentegen is dik en licht (door graniet)

platentektoniek  = De beweging van platen door de convectiestromen in de mantel. De convectiestromen ontstaan door verhitting van de aardkern. Met platentektoniek kunnen we aardbevingen, vulkanen, eilanden en gebergtes verklaren.

Trog = zeer diep deel in oceaan die ontstaat als oceanische plaat onderduikt.

De platentektoniek kent 3 bewegingen (3 plaatsgrenzen)

●Divergent > 2 platen uit elkaar > breuk in oceaan > breuk opgevuld met lava > stolt tot basalt > mid-oceanische rug > Zorgt dus voor stukjes aardkorst erbij in oceanen.

●Convergent > 2 platen naar elkaar toe > botsing 2 continentale platen: gebergtes worden gevormd. – botsing 1 oceanische + 1 continentale plaat: het wegduiken van de zwaarde oceanische korst schuin onder het continent in een diepe trog.  Aardkorst verwijnt door subductie: het wegduiken van de oceaan bodem in een mantel. Dit gebeurt in de subductiezone. Subductie kan leiden tot hevige aardbevingen en tsunami’s. Ook kan de ondergeduwde plaat zo heet worden, dat die smelt > hete magma stijgt op door de aardkorst > Vulkanen + Eilanden (Nieuw-zeeland + Japan). Ook kan bij oceanisch+continentaal > gebergtes ontstaan (zoals Andes), maar de grootste gebergtes ontstaan door continentaal tegen continentaal (Alpen + Himalaya)

●Transforme bewegingen: 2 aardkost platen bewegen langs elkaar in tegengestelde richting.  > grote aardbevingen

Deze processen komen van binnen de aarde en worden endogene krachten genoemd.

Examenvragen: Toepassing                                                                                                                                                             Naarmate de oceanische korst ouder is, wordt deze dichter en zwaarder. Leg uit wat zwaarder worden van de oceanische korst betekent voor de hoeveelheid water die de Atlantische oceaan kan bevatten.

Als de oceanische korst zwaarder wordt dan zakt deze weg in het magma. (de oceaanbodem komt dieper te liggen) =oorzaak, > het waterbergend vermogen van oceaan neemt toe.

Aardbevingen, vulkanisme en gebergten                                                                                                             aardbeving = een trilling of schokkende beweging van de aardkorst.

De zwaarste aardbevingen ontstaan bij convergente en transforme plaatbewegingen. Door de ruwheid van het gesteente blijft het de hele tijd min of meer klem zitten, dan schuiven de aardlagen plotseling en kort een heel eind op. Alle kracht die een jarenlang in het gesteente werd opgebouwd, komt in 1 keer vrij.

Als platen langs elkaar heen bewegen , gaat dat niet altijd even soepel, platen geven veel weerstand > spanning > platen schieten los > schokgolf (=aardbeving). Recht boven de aardbevingshaard, boven op het aardoppervlak, ligt het epicentrum =  het punt op het aardoppervlak dat het dichtst bij de haard zit (daar is schok het heftigst) Hypocentrum. Het hypocentrum is de plek in de ondergrond waar een aardbeving ontstaat, veelal gevormd door een breuk of door een ondergrondse explosie. Het hypocentrum wordt ook wel haard genoemd (hypo is in het Grieks 'onder').

Samengevat: Het denkbeeldige punt waar de beving ontstaat (waar de energiedichtheid het grootst is) heet het hypocentrum. Het punt aan het aardoppervlak loodrecht hierboven, wordt het epicentrum genoemd.                                                                                                                                                 De verwoestende kracht van de aardbeving zit niet alleen in de trilling zelf maar ook in de daaropvolgende aardverschuivingen die ontstaan door aardschokken. Grote hoeveelheden op heuvels komen in een keer naar beneden.            

Waarom zijn er in bepaalde landen zo veel aardbevingen en vulkaanuitbarstingen?

De plaatsen met de vulkanen en aardbevingen landen liggen boven de randen van platen of grote secties van de aardkorst., deze platen schuiven naar elkaar toe en (botsen) tegen elkaar op. Dit veroorzaakt zowel aardschokken als vulkaanuitbarstingen in de landen die boven de randen van die aardkorstplaten liggen.   

Hot spot –

Een uitzondering hierop vormen hot spots. Dit zijn gebieden die niet boven de naden van platen liggen, maar waar heet materiaal door de aardkorst heen naar boven komt.

De vulkanische vormen: vulkanische vlakten, geisers, warmwaterbronnen en kokende modderbronnen komen in de buurt van vulkanen voor. Het zijn officieel geen vulkanen, daar ze geen uitgesproken reliëf kennen. Deze vormen ontstaan als gevolg van een dunnere aardkorst in de omgeving c.q. buurt van vulkanen. De vulkanologie houdt zich met al deze verschijnselen bezig en is de tak van wetenschap die vulkanen en vulkanologische fenomenen bestudeerd en onderzoekt.      

Waarom zijn vulkaanuitbarstingen in subductie zones veel explosiever dan bij mid-oceanische ruggen?                                              De samenstelling van het magma verandert. Door de hitte in aardkorst, smelt de oceaanbodem , deze wordt vermengd met het meegesleurd sediment en zeewater. Het gesmolten gesteente is stroperig. Het magma wil wel omhoog (vanwege de temperatuur), maar de krater houdt t tegen > het kan als een prop stollen en het stijgen van magma tegenhouden. > grote druk nodig om het magma aan het oppervlakte te krijgen. , wanneer druk hoog genoeg is>heftige explosie met gassen vrij, hoe meer gassen, hoe heftiger                                                         > Pluimsteen + grote blokken lava (vulkanische bommen) , kleine stenen en fijne asdeeltjes komen naar buiten. > druk daalt > Magma komt met grote hoeveelheid naar boven. 

Convergent > vulkaan (vb. Mirapi indonesë)

De zwaardere oceanische plaat wordt onder de continentale plaat geduwd en neemt water en brokken steen mee naar beneden. Hoe verder naar beneden, hoe heter het wordt > gesteente smelt > stijgt als magma op uit de aardmantel. >breekt door de aardkorst heen > vulkaan.                                                                                                                   Soms ontstaat een rij vulkanen (vb. Java) = vruchtbaar + woongebied omdat de uitgespuwde as veel voedingstoffen bevat voor planten.                                                                                                                                                        

Verschillende vulkanen

Schildvulkaan

Divergent

Midoceanische ruggen

Effusieve eruptie

●Rustige uitbarsting: Effusief >divergentie > midoceanische ruggen

Ontstaan door dun vloeibaar basaltische lava relatief rustig de krater uitstroomt en een uitgestrekt gebied kan bedekken. Het gebeurt relatief rustig omdat de lava dun is en weinig gas bevat.

Stratovulkaan

Kegel

Subductie

Explosieve eruptie

●Kegelvormig   Heftige uitbarsting: Explosief                                                           

-gelaagde opbouw van afwisselende as en lava lagen.                                                    Er kunnen opbouwende uitbarstingen plaats vinden > 1 hele explosieve uitbarsting tot gevolg. > top vulkaankegel slingerd verpulverd lucht in > stroomt veel lava uit, vulkaan stort geheel of gedeeltelijk in > Caldera.

- Strato vinden we bij subductiezones