samenvattin hoofdstuk 8 de geo 2 havo/vwo

Par 1: De polen bestaan uit twee verschillende gebieden: Arctica, het noordpoolgebied, en Antarctica, het zuidpoolgebied. Antarctica is het vijfde grootste continent op aarde en is volledig bedekt met ijs. Het heeft geen landzoogdieren, maar wel enkele vogelsoorten. Het is extreem koud, waarbij de zomer even koud is als de winter in het noordpoolgebied. Arctica daarentegen is de meest noordelijke streek op aarde en bestaat uit verschillende landen en de Noordelijke IJszee. Het gebied heeft inheemse bevolking, zoals de Inuit. Het noordpoolgebied bestaat uit ijsbergen, zee-ijs en pakijs.

De kou op de polen wordt veroorzaakt door verschillende factoren. Ten eerste is de aarde een bol, en de denkbeeldige as die van pool tot pool loopt, staat scheef ten opzichte van de zon. Dit zorgt ervoor dat de hoeveelheid zonlicht die op de polen valt, gedurende het jaar sterk varieert. Daarnaast wordt het merendeel van het zonlicht dat het aardoppervlak op de polen bereikt, teruggekaatst door het ijs en de sneeuw, wat het albedo-effect wordt genoemd.

Er zijn ook andere verschillen tussen de noordpool en de zuidpool. Antarctica is bergachtig en wordt niet beïnvloed door warme zeestromen. Het gebied is extreem droog, met slechts 50 tot 100 mm neerslag per jaar. Het wordt beschouwd als een van de droogste woestijnen ter wereld. Het binnenland van Antarctica kent zeer lage temperaturen, met gemiddelden van -40 tot -60 °C in de winter en maximaal -20 °C in de zomer. Het koudste punt ooit gemeten was bij het Vostokstation, waar het -89,2 °C bereikte.

De temperatuur op aarde wordt ook beïnvloed door de breedteligging. Op hogere breedtegraden, zoals de poolstreken, is het over het algemeen kouder dan op lagere breedtegraden, zoals de tropen. Dit komt doordat de zonnestralen op hogere breedtegraden schuiner op het aardoppervlak vallen, waardoor de warmte zich over een groter oppervlak verspreidt. Bovendien hebben land en water verschillende opwarmings- en afkoelingssnelheden, wat invloed heeft op de temperatuur van de lucht erboven.

De windrichting speelt ook een rol bij de temperatuur. Aanlandige wind, afkomstig van de zee, zorgt in de zomer voor verkoeling en in de winter voor mildere temperaturen. Aflandige wind, afkomstig van het land, kan in de zomer de temperatuur verhogen en in de winter de kou intensiveren.

Neerslag ontstaat wanneer opstijgende lucht afkoelt en het teveel aan waterdamp verandert in waterdruppels of sneeuwvlokken. De lucht kan minder waterdamp bevatten wanneer

Par 2 :

Antarctica is ontstaan door het uiteenvallen van het supercontinent Pangea. Het continent bestaat uit twee delen, Oost-Antarctica en West-Antarctica, gescheiden door het Transantarctische Gebergte. Antarctica was vroeger niet volledig bedekt met ijs en had een gematigd klimaat met diverse planten- en diersoorten. Oost-Antarctica bestaat voornamelijk uit oudere aardkorst en maakte deel uit van het supercontinent Gondwana. West-Antarctica is kleiner en heeft geologische overeenkomsten met het Andesgebergte. Het gebied is gevormd door subductie van de Nazcaplaat onder de Zuid-Amerikaanse plaat. In Antarctica zijn er breuken en riftzones ontstaan door de divergentie van platen, waarbij vulkanen gevormd worden, zoals de zuidelijkst gelegen vulkaan Mount Erebus. De Westenwinddrift, een koude zeestroom rondom Antarctica, zorgt mede voor het extreme koude klimaat op het continent. Zeestromen en plaatbewegingen hebben invloed op het klimaat en de temperatuur op aarde. Vulkanen op Antarctica variëren in type, waaronder stratovulkanen en caldeiravulkanen.

Par 3:

Het noordpoolgebied warmt twee tot drie keer sneller op dan Nederland, en het smelten van ijs in zowel het noordpool- als zuidpoolgebied heeft grote gevolgen. Op Groenland ligt de op één na grootste ijsvoorraad ter wereld, en als al het ijs daar zou smelten, zou de zeespiegel met 7 meter stijgen. Methaangas, dat vrijkomt door het smelten van permafrost, is een krachtig broeikasgas. Het dooien van permafrost leidt tot grote gaten in het landschap en de uitstoot van methaan en CO2. Moulins zijn ronde holten in het ijs waar smeltwater doorheen stroomt, waardoor het ijs sneller smelt. Door klimaatverandering verandert de ijskap van Groenland, en roetdeeltjes verlagen de albedo van het ijs. Op Antarctica smelt het landijs en de ijsplaten door opwarming van het zeewater, waardoor de bufferwerking verdwijnt. Het versterkte broeikaseffect wordt veroorzaakt door de toename van CO2 en andere broeikasgassen door menselijke activiteiten. Klimaatverandering heeft gevolgen zoals stijgende zeespiegel, extreme weersomstandigheden en veranderingen in ecosystemen. Terugkoppelingen in de natuur kunnen de gevolgen versterken of afzwakken.

Par 4:

 
De afname van ijs in de poolgebieden brengt zowel kansen als nadelen met zich mee. Volgens het internationaal zeerecht hebben kuststaten zeggenschap over een bepaalde strook van de zee, inclusief de exclusieve economische zone (EEZ), waar ze visserijrechten en het recht op grondstoffenwinning hebben. Verschillende landen, waaronder Rusland, Denemarken, Noorwegen en Canada, eisen delen van het noordpoolgebied op als hun grondgebied, met als inzet de uitbreiding van hun continentaal plat.

De afname van ijs opent nieuwe mogelijkheden in het noordpoolgebied, zoals nieuwe scheepvaartroutes, nieuwe visgebieden met veel vis en ontginning van olie- en gasvelden in de exclusieve economische zones van de betrokken landen. Deze ontwikkelingen kunnen economische voordelen bieden.

Echter, de verstoring van het ecosysteem in de poolgebieden en de gevolgen van klimaatverandering hebben ook nadelen. De inheemse bevolking in het noordpoolgebied zal geconfronteerd worden met veranderingen in hun traditionele levenswijze en het verdwijnen van natuurlijke voedselbronnen. Bovendien kunnen menselijke activiteiten in Antarctica en de sub-Antarctische eilanden leiden tot verstoring van het ecosysteem en het uitsterven van inheemse soorten.

Het Antarctische Verdrag, ondertekend door 44 landen, waaronder Nederland, heeft Antarctica uitgeroepen tot een wetenschappelijk reservaat waar militaire activiteiten verboden zijn. Het verdrag verbiedt ook tot 2048 de exploitatie van delfstoffen in Antarctica.

Bij het beoordelen van de situatie in de poolgebieden kunnen verschillende dimensies worden meegenomen, zoals economische, sociaal-culturele, politieke en fysische dimensies. Het is ook belangrijk om informatie te verzamelen en te verwerken met behulp van diagrammen, zoals lijndiagrammen, staafdiagrammen, cirkeldiagrammen en stroomdiagrammen, om een duidelijk overzicht te krijgen van ontwikkelingen en verdelingen in de gebieden.