Hoofdstuk 1: Arm en Rijk

Voor de komst van de Spanjaarden was Mexico de woonplaats Indiaanse volken, met de komst van de Spanjaarden kwam hier rond 1500 een einde aan; dit noemen we de koloniale periode. Mexico werd in 1821 na een bloederige strijd onafhankelijk van Spanje, toen kwamen er tot het begin van de twintigste eeuw een paar dictators; daar werd tijdens de Mexicaanse revolutie (1910-1929) een einde aan gemaakt.

Na zijn onafhankelijkheid van Groot-Brittannie in 1776 vormden de dertien Britse kolonien de Verenigde Staten van Amerika, na oorlogen en aankopen kwam er nog 37 staten bij. De V.S. trekt veel migranten aan, door de inspanning van al deze migranten is de V.S. uiteindelijk uitegegroeid tot grootmacht. Tussen 1890 en 1924 kwamen er 15 miljoen migranten naar de Verenigde Staten, zij kwamen vooral uit Europa. Door middel van migratiewetten proberen de Verenigde Staten nu de immigratie te beheersen.

De huidige grens bestaat pas sinds 1848. Toen de Amerikanen zich gingen vestigen in Texas (toen bezit van Mexico) hadden de Mexicanen daar geen problemen mee, uiteindelijk waren er zoveel Amerikanen in Texas dat ze het uitriepen tot de republiek van Texas; hier waren de Mexicanen niet blij mee. Na een overwinning van de Amerikanen moest Mexico enorm veel land afstaan.

Lange tijd werd de grens beschouwt als oninteressant, er was een vrije passage van personen en goederen, tegenwoordig strekt het grensgebied meer dan 3.000 km van de Grote Oceaan tot de Golf van Mexico. Aan beide zijden rekent men een 100 km brede zone tot het grensgebied, binnen dat grensgebied grenzen 4 Amerikaanse en 6 Mexicaanse deelstaten, binnen die deelstaten liggen 25 counties en 35 “municipios”. Ook liggen er 14 dubbelsteden, een dubbelstad is een stad die door de grens wordt gesplit.

Aan de Amerikaanse kant van het grensgebied is het vergeleken met de staten landinwaarts arm, het opleidingsniveau is lager en de werkloosheid hoger. Ongeveer een kwart van de bevolking leeft daar onder de armoedegrens, dat is twee keer zo veel als het gemiddelde in de V.S.

Aan de Mexicaanse kant gaat het vergeleken met de rest van het land juist alleen maar beter, er is meer werkgelegenheid en er leven minder Mexicanen onder de armoedegrens. Desondanks is de situatie in het “arme” stuk van de V.S. nog steeds beter dan het “rijke” grensgebied  van Mexico.

De V.S. valt onder de centrumlanden. Mexico heeft een enorme groei gemaakt, maar er is nog altijd sprake van gebrekkige kennis en technologie, een traditionele verdeling van de beroepsbevolking en slechte handelsrelaties. (allemaal kenmerkend voor periferielanden). Mexico wordt gerekend als een van de semiperifere landen, zij kunnen macht uitoefenen in perifere landen maar zijn geen grootmacht of centrumland.

Demografisch gezien groeien de grensregio’s erg snel, al tientallen jaren trekken veel mensen uit Mexico richting het grensgebied; dit zijn vooral jongvolwassenen (15- tot 35-jarigen), we noemen dat selectieve migratie.

De bevolkingsspreiding in het grensgebied is erg ongelijk verdeeld, sommige berg- en woestijngebieden hebben amper inwoners terwijl de grote steden aan de grens erg bevolkt zijn.

Bijna alle Mexicanen die in Mexico aan het grensgebied wonen worden beinvloed door de Amerikaanse cultuur, ondanks dat koesteren ze ook hun eigen Mexicaanse identiteit.

De Mexicanen aan de Amerikaanse kant van het grensgebied hebben uit economische noodzaak de Engelse taal geleerd en gaan vaak goed op in de samenleving, maar ze laten de Mexicaanse cultuur niet los (Tex-Mexcultuur)

De samenwerking tussen landen is de laatste tientallen jaren erg gegroeid, internationale economieen zijn steeds meer verbonden geraakt; dit komt door de moderne technologie op het gebied van verkeer en communicatie, de relatieve afstanden zijn nu erg kort.

Dit proces van internationalisering wordt gekenmerkt door een groeiende productie, marketing en distributie van goederen en diensten. De lokale markten smelten samen tot een wereldmarkt.

De GATT (General Agreement on Tariffs and Trade) vereenvoudigd en verlaagd de invoerheffingen, de WTO (World Trade Organization) ziet erop toe dat de afspraken over de handel worden nageleefd. De GATT en de WTO gaan allebei uit van het principe dat het land moet produceren waar dat het beste in is, dat is tegen de laagste kosten. Als er dan ook sprake is van vrije handel kan elk land een hoog welvaartsniveau bereiken.

Op 1 januari 1994 trad de NAFTA (North American Free Trade Agreement) in werking. Dit economische samenwerkingsverband tussen Canada, de V.S. en Mexico heeft tot doel de tariefmuren (het stelsel van invoerrechten) tussen de drie landen af te breken. Het akkoord was een voortzetting van al langer bestaande afspraken tussen de landen. In de periode tot 2010 zijn de meeste tarieven op handel en investeringen tussen Canada, de V.S. en Mexico afgeschaft.

Binnen de NAFTA profiteert de V.S. eigenlijk het meest. De NAFTA is opgericht als tegenhanger van het Aziatische blok.

De lage lonen in Mexico zijn aantrekkelijk voor assemblagebedrijven, deze “maquiladoras” vestigen zicht in Mexico. Inmiddels zijn er enorme industrieterreinen aangelegd en erg veel banen gecreeerd, Mexico is nu een groot exporteur van auto’s, flatscreentelevisies en dergelijken.

Het milieu  is er door de NAFTA ook niet op vooruitgegaan, hoewel de wetgeving is verbeterd schiet de handhaving ruimschoots tekort. De vestiging van veel nieuwe bedrijven in de grensstreek is erg zwaar voor het milieu, deze bedrijven dumpen hun afval waardoor de grond aangetast raakt door chemicalien. De ecologische draagkracht wordt erg op de proef gesteld.

Door de economische samenwerking is het handelsvolume tussen de drie landen in 25 jaar tijd verdrievoudigd. In het grensgebied vonden veel Mexicanen werk in de maquiladoras, waar het aantal werknemers door de toenemende liberalisering sinds 1980 gestaag groeide. Liberalisering wil zeggen dat de bemoeienis van de overheid met het bedrijfsleven steeds minder wordt, waardoor er een betere marktwerking ontstaat. Marktwerking is het zonder overheidsinvloed tot stand komen van een geschikte prijs voor een goed of een dienst wanneer er evenwicht ontstaat tussen vraag en aanbod. Door de oprichting van de NAFTA is de handel tussen de V.S., Canada en Mexico aanzienlijk vereenvoudigd. Er zijn nu geen handelsbelemmeringen meer en Mexico is ook voor Europese en Aziatische bedrijven een aantrekkelijk vestigingsland geworden om van daaruit de Amerikaanse markt te bedienen. Buitenlandse ondernemingen pompen miljoenen dollars in de maquiladora-industrie.

In Mexico komen steeds minder nieuwe bedrijven en verdwijnt er zelfs een aantal. Deze vooral laagwaardige industrieën verplaatsen hun productie naar landen in Azië waar de loonkosten nog lager zijn. De hoogwaardige industrie kent in Mexico wel een groeimarkt. Vooral de auto-industrie zorgt voor een groei van de werkgelegenheid.

Inmiddels zijn de maquiladoras ook landinwaarts verschoven. Lagere lonen, een minder sterke vakbond en de afwezigheid van strenge milieueisen zijn hier belangrijke pullfactoren voor.