Aardrijkskunde H3 par. 1+2

De Alpen-natuurlandschap

Het ontstaan

Endogende krachten -    breuken in aardkorst   -  aardkorst verdeelt in schollen(of platen)     liggen niet stil maar bewegen   -  kunnen bewegen, langs elkaar glijden en op elkaar botsen    ontstaan van gebergtes.

225 miljoen jaar geleden   - alle continenten aan elkaar vast  -   vormde één groot continent      viel zogenaamde pangea in stukken uit elkaar -    verschillende platen botsten  -  ontstaan gebergten waaronder de Alpen.

Een deel van Europa is als soort tafellaken gerimpeld-    gesteente werd geplooid en de plooiruggen vormden de bergen -    zo ontstond een plooiingsgebergte (bijv. de Alpen).

Andere bergketens in Europa die in dezelfde tijd zijn ontstaan(Sierra, Nevada, Pyreneeën, Apennijnen en de Karpaten)   -  hooggebergtes(toppen hoger dan 1500 meter)

Jong gebergte

Jonge gebergten   -   zijn hoog, hebben steile hellingen, spitse toppen en diepe dalen.

Oud gebergte

Oudere gebergtes  -   flauwe hellingen, afgeronde toppen en zijn veel lager.

De oorzaken     -   exogene krachten -      zorgen voor dat in loop van miljoenen jaren de bergen langzaam worden afgesleten.

Door verwering -      harde gesteente verpulverd+valt ineen in kleinere delen

Onder invloed van zwaartekracht verweringsmateriaal lang berghellingen naar beneden afgevoerd    -  gletsjers, rivieren, de zee of wind nemen het mee naar andere plekken      tijdens transport het landschap verder afgebroken  -    vindt erosie plaats.

Klimaatscheiding

De Alpen zijn een belangrijke klimaatscheiding tussen Centraal Europa en het Middellands zeegebied.

Begrippenlijst

• Endogende krachten=krachten die van binnenuit de aardkorst veranderen
• Schollen of platen=stuk van de aardkorst
• Plooiingsgebergte=gebergte dat ontstaat door de plooiing van de aardkorst
• Hooggebergten=gebergte met toppen hoger dan 1500 meter
• Exogene krachten=krachten die van buitenaf de aardkorst veranderen
• Verwering=Het uiteenvallen van gesteente onder invloed van weer en plantengroei
• Erosie=Het afschuren en uitscheuren van hard gesteente door met verweringsmateriaal geladen water, ijs of wind.
• Klimaatscheiding=natuurlijke grens tussen klimaten(bijv. gebergte)

Basisboek

B39 LIGGING VAN GEBERGTEN

Soms komt wind een gebergte tegen     een soort muur      klimaatscheiding tussen 2 gebieden.

Bijv. temperatuur in Scandinavië in de winter     westenwinden blazen warme lucht over zee naar Scandinavië      daar houd Scandinavisch hoogland warmte tegen        alleen Noorse kustplaatsen profiteren ervan     havens vriezen niet dicht.

s’Zomers hebben ze in Zweden geluk       koele zeelucht blijft in Noorse bergen hangen.

B56 ENDOGENDE EN EXOGENE KRACHTEN

De aardkorst verandert voordurend van vorm      door natuurkrachten van 2 kanten, buitenaf door exogene krachten en van binnenuit door endogende krachten.

buitenaf    -   zorgen weer en plantengroei ervoor dat de harde steenschaal word vergruisd -      heet ook wet verwering

Van binnenuit  -  werkt de hitte   -  door de hitte word het gesteente vloeibaar(magma)

Vlak onder aardkorst stroomt magma traag rond  -    kracht van stromen -  breuken in de korst  -  in breukgebied schuiven stukken aardkorst langs elkaar  -  aardbevingen.

In breukgebied kan een gat ontstaan die dwars door de aardkorst gaat      magma kan naar buiten komen -  als magma buiten is word de lava genoemd  -   door de uitstromende lava kan er een berg ontstaan  -   een vulkaan.

B58 RELIËF

De aardbol toont reliëf    -  hoogteverschillen in het landschap.

4 verschillende reliëfvormen:

• Hooggebergte: meeste toppen hoger dan 1500 meter
• Middelgebergte: meeste toppen tussen 500m en 1500m
• Heuvelland: meeste toppen tussen 200m en 500.
• Laagland: heet is er vrijwel overal lager dan 200 meter

Door hoogteverschillen zijn er hellingen   -    kunnen ook voorkomen in laagland(alleen zijn daar de hoogteverschillen niet zo groot).

Gebied met weinig of geen reliëf -  vlakte  -    lager dan 500m      laagvlakte  -   boven 500m  -   hoogvlakte of plateau.

B63 VERWERING

verwering   -    uitgevallen van gesteente onder invloed van weer en plantengroei

verweringsmateriaal      -   puin die bij verwering ontstaat    -    een voorbeeld van exogene kracht.

Er zijn 2 soorten verwering:

• Mechanische verwering(of fysische verwering)-       valt het gesteente uit elkaar    -     gebeurt bijv. in wisselingen in de temperatuur.
  
• Chemische verwering    -    als de samenstelling verandert    -     mineralen uit het gesteente reageren dat op stoffen als zuursto en water -    ijzerdeeltjes gaan bijv. roesten.

Bekend voorbeeld van chemische verwering is het oplossen van kalksteen door zuur grond-of regenwater. Staande en hangende pilaren van kalk in een grot: stalagmieten en stalactieten.   -    Landschappen die zo ontstaan  -      karstlandschappen.

B64 AFVOER VAN VERWERINGSMATERIAAL

Verweringsmateriaal blijft niet altijd liggen op de plaats waar het is ontstaan. Vooral in berggebieden wordt veel verweringspuin afgevoerd. 4 vervoerdersspelen daar een belangrijke rol in.

Het begint met zwaartekracht die lost puin op een helling zoekt het laagste punt en rolt naar beneden.

Als het puin beneden is wordt het verder vervoerd via rivieren en beken met stromend water

De sterkste vervoerders gletsjers en landijs   -    in en op dat ijs kunnen enorme rotsblokken vervoerd worden

Wind is ook een verplaatser van verweringsmateriaal(van zand en löss)

Wind krijgt alleen de kans in gebieden waar het droog en onbegroeid is.

Verschillen tussen woonwijken

Twee woonwijken

Tussen 2 Amsterdamse woonwijken zijn grote verschillen.(Apollobuurt en Overtoomse Veld)

- Apollobuurt > jaren 20 van 20^e eeuw gebouwd > woningen hebben ingang op begaande grond > kenmerk laagbouw.

- Het Overtoomse Veld > stadsuitbreidingen na 1950 > was grote woningsnood > veel flats > kenmerk hoogbouw > veel groen rondom flats > woningdichtheid niet heel hoog.

Bewoners

-Apollobuurt mensen hoog inkomen

-Mensen Overtoomse Veld laag inkomen > aandeel niet- westerse allochtonen.

Leefbaarheid

-Overtoomse Veld > leefbaarheid niet goed.

Problemen: geen geld, geen werk, spreken slacht nederlands > groei aantal kansarme niet- westerse allochtonen valt op > kan uitmonden tot ruimtelijke segregatie

Basisboek

B120 ALLOCHTONEN EN AUTOCHTONEN

In bepaalde landen zijn veel kinderen allochtonen > iemand van wie een of beide ouders in het buitenland zijn geboren.

•  Eerste generatie allochtonen > geboren in het buitenland.
• Tweede generatie allochtonen > geboren in het land waar ze nu wonen.

Als allebei je ouders zijn geboren in het land waar je nu leeft > autochtoon.

• Westerse allochtonen > komen uit het cultuurgebied van westerse wereld.
• Niet- westerse allochtonen > komen uit ander cultuurgebied.
• Allochtoon > buitenlander > vreemdeling

B151 WONINGDICHTHEID EN WONINGBEZETTING

Bij stadsvernieuwing moet rekening gehouden worden met veranderde omstandigheden.

Wonen tegenwoordig minder mensen in huis > afname aantal mensen per woning > lagere woningbezetting.

Aantal woningen per vierkante km > woningdichtheid

B155 ETNISCHE WIJKEN

Het apart wonen van bevolkingsgroepen met bepaalde kenmerken in bepaalde wijken: ruimtelijk segregatie. Twee vormen van segregatie: scheiding tussen inkomensgroepen en tussen etnische groepen. Ruimtelijke segregatie leidt vaak tot maatschappelijke segregatie.

Een etnische wijk: woonwijk met vooral mensen uit één bepaalde etnische groep. Het bestaan van etnische wijken heeft te maken met drie factoren.

In een etnische wijk vind je de veiligheid van de eigen groep. Bovendien zijn er voorzieningen speciaal voor die groep te vinden.

Daar zijn de huizen betaalbaar.

Daar is minder kans op discriminatie